Trong bộ sách, các hoạt động học được thiết kế vui nhộn, thú vị, kết hợp với hình minh họa dẫn dắt người học một cách tự nhiên vào câu chuyện của các nhân vật Miu Nguyễn, Dế và Bé. Về mặt ngữ liệu, trong bộ sách có các câu chuyện, đoạn hội thoại, trò chơi sắm vai, câu đố, thơ ca, đồng dao, âm nhạc, phim hoạt hình, phim tư liệu, đoạn audio, trò chơi trải nghiệm, truyện cổ tích, thí nghiệm, các nhiệm vụ và nhiều thử thách - những nội dung có thể giúp các em nảy sinh động lực học tiếng Việt và giữ được nhu cầu học lâu dài. 

Phóng viên VietNamNet có cuộc trao đổi với tác giả Nguyễn Thuỵ Anh để hiểu hơn về quá trình tạo nên tác phẩm xuất sắc này.

- Hành trình tạo nên bộ sách Chào tiếng Việt của chị như thế nào?

Tôi hoàn thành hai cuốn sách khá nhanh với sự hỗ trợ của đội ngũ biên tập viên chuyên nghiệp và họa sĩ của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. Để được như vậy, tôi đã có quá trình hơn 10 năm nghiên cứu, đưa ra những phương pháp, phương án và thực hành tại một số nước như Ba Lan, Đức và Pháp. 

Là một người cũng làm về mảng phương pháp, tôi cho rằng chúng ta cần tìm "điểm giữa" của phương pháp dạy tiếng Việt cho người nước ngoài và dạy tiếng Việt như tiếng mẹ đẻ. Tuy các em nhỏ hay những bạn trẻ gốc Việt ở nước ngoài chưa phải là người Việt Nam nhưng họ cũng không hoàn toàn là người nước ngoài. 

Ngoài phát triển một cộng đồng riêng, họ còn có sự kết nối sâu xa với cội nguồn và dành những cảm xúc đặc biệt đối với tiếng Việt. Điều đó khác hoàn toàn so với người nước ngoài học tiếng Việt. Vì vậy, cần mở ra một hướng tiếp cận khác thay vì mang những cuốn sách dạy tiếng Việt ở Việt Nam ra nước ngoài để dạy họ.

Để học được tiếng Việt, theo tôi bước đầu tiên, phải tạo được động lực học tiếng cho các bạn trẻ. Trước hết, phải xuất phát từ nhu cầu bản thân, thay vì học theo nhu cầu của người lớn - gìn giữ tiếng Việt. Bởi với các bạn trẻ được sinh ra ở nước ngoài và đã thích nghi với cuộc sống bản địa, nhu cầu học tiếng Việt của họ không nhiều.

Theo tôi, nhu cầu học tiếng trước hết xuất phát từ sự thích thú, niềm tự hào được là một người Việt Nam hoặc đến từ nhu cầu tìm hiểu, thể hiện bản thân bằng tiếng Việt. Quá trình thực nghiệm nhiều năm làm trại tiếng Việt cũng như đi dạy, tôi được chứng kiến một số khó khăn khi tiếp xúc tiếng Việt của các em.

Chính vì lẽ đó, tôi đã tiếp cận ngôn ngữ qua một chú mèo có tên Miu Nguyễn giúp việc học tiếng trở nên thú vị. Qua cuốn sách, Miu Nguyễn cùng với những bài hát, bí kíp đọc từng thanh điệu tiếng Việt sẽ giúp các em vượt qua những rào cản ngôn ngữ.

- 10 năm tìm hiểu nghiên cứu chị gặp khó khăn gì, có từng muốn dừng lại hay bỏ cuộc?

Tôi cũng có những khó khăn về mặt thời gian và tài chính. Bên cạnh đó, việc sắp xếp cho những chuyến đi cũng không hề đơn giản. Mỗi năm tôi lại bỏ ra 1,2 tháng để đi, khoảng thời gian còn lại, chủ yếu kết nối online với mọi người.

Mặc dù đây không phải một công việc để kiếm tiền và cũng phần nào gây áp lực với tôi thời trẻ. Song tôi chưa từng muốn bỏ cuộc vì đó là tâm huyết xác định từ trước. Thời sinh viên, tôi cũng đã chia sẻ câu chuyện này với những người làm cha mẹ ở nước ngoài.

Ở Nga 17 năm, tôi thấu hiểu câu chuyện phụ huynh lo sợ con mình mất gốc tiếng Việt, thiếu đi sự kết nối sâu lắng bằng ngôn ngữ. Đặc biệt, chính tôi cũng là một bà mẹ sinh con ra ở đó. Vì vậy tôi đã tự đặt ra một “sứ mệnh” và tự nhủ rằng sẽ không bao giờ bỏ cuộc.

- Bộ sách đạt Giải A Giải thưởng Sách quốc gia có ý nghĩa như thế nào đối với chị? 

Với tôi, việc cuốn sách đạt giải A vô cùng ý nghĩa.

Thứ nhất, Giải thưởng Sách quốc gia là một giải thưởng uy tín với nhiều vòng lựa chọn khác nhau, mở ra cơ hội để những cuốn sách được các chuyên gia trong giới đánh giá, thẩm định. 

Thứ hai, những cuốn sách được đề cử giải cao bao giờ cũng được các chuyên gia phản biện độc lập đưa ra những ý kiến khách quan và công tâm. Vì vậy, phải tới ngày hôm nay tôi mới thực sự an tâm và hạnh phúc vì công sức, sự tâm huyết được mọi người công nhận.

Có thể nói, việc nhận được sự đồng ý, cổ vũ của nhiều người trên sẽ tiếp thêm động lực cho tôi làm việc nhiệt tình, hiệu quả hơn trên chặng đường tới.

Sau hơn 1 năm ra mắt, Chào tiếng Việtđã đến được với cộng đồng ở nhiều nước trên thế giới. Bộ sách cũng đã vinh dự được trở thành món quà của các lãnh đạo Đảng, Nhà nước gửi tặng cộng đồng người Việt tại một số quốc gia (Nhật, Luxembourg, Vương quốc Bỉ, Na Uy…) và đưa vào hệ thống thư viện công tại nhiều nước sở tại để bà con người Việt có thể tới mượn và sử dụng linh hoạt theo nhu cầu của mình.

Bên cạnh đó, NXB Giáo dục Việt Nam cùng tác giả thường xuyên tổ chức tập huấn, chia sẻ về phương pháp dạy tiếng Việt cho trẻ em trong cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài; duy trì các nhóm hỗ trợ kỹ thuật đối với các giáo viên tham gia tập huấn Chào tiếng Việt,tham gia các diễn đàn để tiếp thu ý kiến phản hồi của bạn đọc. 

Bộ sách Chào tiếng Việtkhông chỉ là tài liệu hỗ trợ nâng cao hiệu quả dạy và học tiếng Việt cho người Việt Nam ở nước ngoài mà còn góp phần kết nối cộng đồng người Việt ở nước ngoài, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá Việt Nam, giới thiệu những giá trị văn hoá Việt Nam tới bạn bè quốc tế.

Bộ sách Chào tiếng Việt: Cấp độ 1 – Ra khơi, Cấp độ 2 – Khám phá(tác giả Nguyễn Thuỵ Anh) do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam phát hành đã vinh dự đoạt giải A - Giải thưởng Sách quốc gia lần thứ 6.

Chào tiếng Việt cấp độ 1 và 2 được tác giả biên soạn theo Chương trình tiếng Việt cho người Việt Nam ở nước ngoài, tương ứng với trình độ Sơ cấp; dành cho học sinh thuộc 2 nhóm tuổi: từ 6-10 tuổi và 10 -15 tuổi. Bộ sách là công cụ giúp học sinh phát triển, nâng cao năng lực sử dụng tiếng Việt, đồng thời là tài liệu dạy học tiếng Việt của các thầy cô giáo và các bậc phụ huynh. 

Trong bộ sách, các hoạt động học được thiết kế vui nhộn, thú vị, kết hợp với hình minh họa dẫn dắt người học một cách tự nhiên vào câu chuyện của các nhân vật Miu Nguyễn, Dế và Bé. Về mặt ngữ liệu, trong bộ sách có các câu chuyện, đoạn hội thoại, trò chơi sắm vai, câu đố, thơ ca, đồng dao, âm nhạc, phim hoạt hình, phim tư liệu, đoạn audio, trò chơi trải nghiệm, truyện cổ tích, thí nghiệm, các nhiệm vụ và nhiều thử thách - những nội dung có thể giúp các em nảy sinh động lực học tiếng Việt và giữ được nhu cầu học lâu dài. 

Phóng viên VietNamNet có cuộc trao đổi với tác giả Nguyễn Thuỵ Anh để hiểu hơn về quá trình tạo nên tác phẩm xuất sắc này.

- Hành trình tạo nên bộ sách Chào tiếng Việt của chị như thế nào?

Tôi hoàn thành hai cuốn sách khá nhanh với sự hỗ trợ của đội ngũ biên tập viên chuyên nghiệp và họa sĩ của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. Để được như vậy, tôi đã có quá trình hơn 10 năm nghiên cứu, đưa ra những phương pháp, phương án và thực hành tại một số nước như Ba Lan, Đức và Pháp. 

Là một người cũng làm về mảng phương pháp, tôi cho rằng chúng ta cần tìm "điểm giữa" của phương pháp dạy tiếng Việt cho người nước ngoài và dạy tiếng Việt như tiếng mẹ đẻ. Tuy các em nhỏ hay những bạn trẻ gốc Việt ở nước ngoài chưa phải là người Việt Nam nhưng họ cũng không hoàn toàn là người nước ngoài. 

Ngoài phát triển một cộng đồng riêng, họ còn có sự kết nối sâu xa với cội nguồn và dành những cảm xúc đặc biệt đối với tiếng Việt. Điều đó khác hoàn toàn so với người nước ngoài học tiếng Việt. Vì vậy, cần mở ra một hướng tiếp cận khác thay vì mang những cuốn sách dạy tiếng Việt ở Việt Nam ra nước ngoài để dạy họ.

Để học được tiếng Việt, theo tôi bước đầu tiên, phải tạo được động lực học tiếng cho các bạn trẻ. Trước hết, phải xuất phát từ nhu cầu bản thân, thay vì học theo nhu cầu của người lớn - gìn giữ tiếng Việt. Bởi với các bạn trẻ được sinh ra ở nước ngoài và đã thích nghi với cuộc sống bản địa, nhu cầu học tiếng Việt của họ không nhiều.

Theo tôi, nhu cầu học tiếng trước hết xuất phát từ sự thích thú, niềm tự hào được là một người Việt Nam hoặc đến từ nhu cầu tìm hiểu, thể hiện bản thân bằng tiếng Việt. Quá trình thực nghiệm nhiều năm làm trại tiếng Việt cũng như đi dạy, tôi được chứng kiến một số khó khăn khi tiếp xúc tiếng Việt của các em.

Chính vì lẽ đó, tôi đã tiếp cận ngôn ngữ qua một chú mèo có tên Miu Nguyễn giúp việc học tiếng trở nên thú vị. Qua cuốn sách, Miu Nguyễn cùng với những bài hát, bí kíp đọc từng thanh điệu tiếng Việt sẽ giúp các em vượt qua những rào cản ngôn ngữ.

- 10 năm tìm hiểu nghiên cứu chị gặp khó khăn gì, có từng muốn dừng lại hay bỏ cuộc?

Tôi cũng có những khó khăn về mặt thời gian và tài chính. Bên cạnh đó, việc sắp xếp cho những chuyến đi cũng không hề đơn giản. Mỗi năm tôi lại bỏ ra 1,2 tháng để đi, khoảng thời gian còn lại, chủ yếu kết nối online với mọi người.

Mặc dù đây không phải một công việc để kiếm tiền và cũng phần nào gây áp lực với tôi thời trẻ. Song tôi chưa từng muốn bỏ cuộc vì đó là tâm huyết xác định từ trước. Thời sinh viên, tôi cũng đã chia sẻ câu chuyện này với những người làm cha mẹ ở nước ngoài.

Ở Nga 17 năm, tôi thấu hiểu câu chuyện phụ huynh lo sợ con mình mất gốc tiếng Việt, thiếu đi sự kết nối sâu lắng bằng ngôn ngữ. Đặc biệt, chính tôi cũng là một bà mẹ sinh con ra ở đó. Vì vậy tôi đã tự đặt ra một “sứ mệnh” và tự nhủ rằng sẽ không bao giờ bỏ cuộc.

- Bộ sách đạt Giải A Giải thưởng Sách quốc gia có ý nghĩa như thế nào đối với chị? 

Với tôi, việc cuốn sách đạt giải A vô cùng ý nghĩa.

Thứ nhất, Giải thưởng Sách quốc gia là một giải thưởng uy tín với nhiều vòng lựa chọn khác nhau, mở ra cơ hội để những cuốn sách được các chuyên gia trong giới đánh giá, thẩm định. 

Thứ hai, những cuốn sách được đề cử giải cao bao giờ cũng được các chuyên gia phản biện độc lập đưa ra những ý kiến khách quan và công tâm. Vì vậy, phải tới ngày hôm nay tôi mới thực sự an tâm và hạnh phúc vì công sức, sự tâm huyết được mọi người công nhận.

Có thể nói, việc nhận được sự đồng ý, cổ vũ của nhiều người trên sẽ tiếp thêm động lực cho tôi làm việc nhiệt tình, hiệu quả hơn trên chặng đường tới.

Sau hơn 1 năm ra mắt, Chào tiếng Việtđã đến được với cộng đồng ở nhiều nước trên thế giới. Bộ sách cũng đã vinh dự được trở thành món quà của các lãnh đạo Đảng, Nhà nước gửi tặng cộng đồng người Việt tại một số quốc gia (Nhật, Luxembourg, Vương quốc Bỉ, Na Uy…) và đưa vào hệ thống thư viện công tại nhiều nước sở tại để bà con người Việt có thể tới mượn và sử dụng linh hoạt theo nhu cầu của mình.

Bên cạnh đó, NXB Giáo dục Việt Nam cùng tác giả thường xuyên tổ chức tập huấn, chia sẻ về phương pháp dạy tiếng Việt cho trẻ em trong cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài; duy trì các nhóm hỗ trợ kỹ thuật đối với các giáo viên tham gia tập huấn Chào tiếng Việt,tham gia các diễn đàn để tiếp thu ý kiến phản hồi của bạn đọc. 

Bộ sách Chào tiếng Việtkhông chỉ là tài liệu hỗ trợ nâng cao hiệu quả dạy và học tiếng Việt cho người Việt Nam ở nước ngoài mà còn góp phần kết nối cộng đồng người Việt ở nước ngoài, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá Việt Nam, giới thiệu những giá trị văn hoá Việt Nam tới bạn bè quốc tế.

An Nhiên vừa khóc vừa trách móc: "Anh bảo tôi ổn định cuộc sống? Anh ném tôi ra đường tay trắng không có đồng nào. Anh đuổi cùng giết tận thế cơ mà". Nghĩa thông báo sẽ đàm phán lại với An Nhiên sau khi xong đám giỗ của bố mình. 

An Nhiên nói về lý vẫn là vợ Nghĩa (Quang Sự) và dâu con trong nhà nên muốn về thắp hương cho bố chồng. Song Nghĩa từ chối phũ phàng: "Không cần! Sớm muộn gì chúng ta cũng không liên quan đến nhau. Đừng về! Phức tạp thêm, chẳng giải quyết được gì". An Nhiên lúc này chỉ còn biết khóc vì mất hết tất cả. 

Ở diễn biến khác, Nghĩa gặp Vũ (Trương Thanh Long) để nói chuyện. Nghĩa nói Vũ đừng quên Kitty là con ai còn Vũ nhắn Nghĩa đừng quên Kitty gọi ai là bố và quan trọng hơn giờ Hà (Hồng Diễm) đã là vợ của mình. 

Trong khi đó, Hà (Hồng Diễm) thông báo với Vũ về việc Charlie, luật sư Vinh cũng có tên trong danh sách tình nguyện viên tham gia chuyến xe cứu hộ sắp tới. Vũ cho biết đã xin phép nghỉ để tham gia chuyến thiện nguyện. Hà cuối cùng cũng mở lời đề nghị Vũ trước khi đưa mẹ đi điều trị thì tới nhà cô để ra mắt. "Cái này anh phải suy nghĩ. Có một vấn đề...", Vũ nói. 

Vấn đề của Vũ là gì? An Nhiên sẽ hành động để trả thù Nghĩa? Diễn biến chi tiết Trạm cứu hộ trái timtập 49 lên sóng VTV3 vào 21h40 tối nay. 

Trong Trạm cứu hộ trái timtập 49 lên sóng tối nay, 1/7, An Nhiên (Lương Thu Trang) phải ở tạm khách sạn trong lúc trắng tay, bị đuổi ra đường. Cô gọi điện cho con trai nhưng Nghĩa đề nghị Gôn chuyển máy cho mình. "Cô không cần phải lo về Gôn, tôi và mẹ sẽ chăm sóc Gôn chu đáo. Khi nào ly hôn xong cô ổn định cuộc sống thì đón Gôn cũng được", Nghĩa nói.

An Nhiên vừa khóc vừa trách móc: "Anh bảo tôi ổn định cuộc sống? Anh ném tôi ra đường tay trắng không có đồng nào. Anh đuổi cùng giết tận thế cơ mà". Nghĩa thông báo sẽ đàm phán lại với An Nhiên sau khi xong đám giỗ của bố mình. 

An Nhiên nói về lý vẫn là vợ Nghĩa (Quang Sự) và dâu con trong nhà nên muốn về thắp hương cho bố chồng. Song Nghĩa từ chối phũ phàng: "Không cần! Sớm muộn gì chúng ta cũng không liên quan đến nhau. Đừng về! Phức tạp thêm, chẳng giải quyết được gì". An Nhiên lúc này chỉ còn biết khóc vì mất hết tất cả. 

Ở diễn biến khác, Nghĩa gặp Vũ (Trương Thanh Long) để nói chuyện. Nghĩa nói Vũ đừng quên Kitty là con ai còn Vũ nhắn Nghĩa đừng quên Kitty gọi ai là bố và quan trọng hơn giờ Hà (Hồng Diễm) đã là vợ của mình. 

Trong khi đó, Hà (Hồng Diễm) thông báo với Vũ về việc Charlie, luật sư Vinh cũng có tên trong danh sách tình nguyện viên tham gia chuyến xe cứu hộ sắp tới. Vũ cho biết đã xin phép nghỉ để tham gia chuyến thiện nguyện. Hà cuối cùng cũng mở lời đề nghị Vũ trước khi đưa mẹ đi điều trị thì tới nhà cô để ra mắt. "Cái này anh phải suy nghĩ. Có một vấn đề...", Vũ nói. 

Vấn đề của Vũ là gì? An Nhiên sẽ hành động để trả thù Nghĩa? Diễn biến chi tiết Trạm cứu hộ trái timtập 49 lên sóng VTV3 vào 21h40 tối nay. 

Trên đường về, tôi tự hỏi: hơn 15 năm đi dạy, tôi chưa từ chối một học sinh nào, sao bây giờ con tôi lại rơi vào cảnh này. Có phải vì cháu là đứa trẻ đặc biệt?

Qua ba tuổi, con trai tôi vẫn chưa nói được. Chúng tôi đi hết bệnh viện này sang bệnh viện khác để thăm khám. Thường thì sau một vài bài kiểm tra, bác sĩ đều bảo, con chậm nói do thể trạng bị thiếu chất và não bộ phát triển không đồng đều. Vợ tôi nằng nặc đòi gặp thêm bác sĩ tâm lý chuyên về bệnh nhi ở TP HCM. Tại đây, bác sĩ cũng khẳng định cháu chậm nói, gia đình cần học cách chăm để cháu phát triển và nói năng bình thường.

Trường công không nhận, tôi chấp nhận học phí cao để gửi cháu vào trường tư. Tại đây, một cô giáo tiến hành kiểm tra mức độ đặc biệt của con tôi. Sau một vài trò chơi, cô cho rằng cháu bị tự kỷ.

Người nói không, người bảo có, vợ chồng tôi trăm mối lo nay bỗng hóa sợ. Để giải tỏa, thông qua đồng nghiệp đang giảng dạy tại Mỹ, tôi kết nối được với một giáo sư chuyên ngành tâm lý. Vị giáo sư người Mỹ này gửi cho tôi một bảng câu hỏi đồng thời yêu cầu con tôi vẽ các vòng tròn ngẫu nhiên, để xác định trường hợp của cháu.

Tôi và vợ đã trả lời hết sức tỉ mẩn, cẩn thận các câu hỏi về quá trình nuôi dạy cháu, phản ứng hàng ngày của cháu với gia đình, với môi trường bên ngoài. Sau khi nghiên cứu câu trả lời của chúng tôi và các bức vẽ của cháu, giáo sư khẳng định cháu ở dạng đặc biệt, có thể hiểu là một dạng của phổ tự kỷ (high level). Nếu nhận được sự giáo dục phù hợp, có thể cháu sẽ hòa nhập tốt với cuộc sống.

Việt Nam có môi trường giáo dục như thế không? Thêm một lần nữa, chúng tôi hoang mang, lo sợ. Nếu con tôi là trẻ tự kỷ mà tôi để cháu học chương trình bình thường thì quá trình điều trị cho cháu sẽ vô tác dụng. Còn nếu cháu không bị tự kỷ, vợ chồng tôi cho cháu học chương trình giáo dục trẻ tự kỷ thì sau này chúng tôi sẽ có tội lớn với con.

Nhưng Việt Nam chưa có trường công dành riêng cho trẻ tự kỷ.

Theo một công bố vào đầu năm 2019 của Tổng cục Thống kê, Việt Nam hiện có khoảng một triệu người tự kỷ, tỷ lệ trẻ mắc chứng tự kỷ ước tính là 1% số trẻ sinh ra.

Thống kê của ngành giáo dục năm 2020 cho thấy tự kỷ chiếm 30% trẻ khuyết tật trong trường học. Nhóm trẻ tự kỷ này có thể học chung với trẻ khuyết tật trong khoảng 20 trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hòa nhập và 100 cơ sở giáo dục chuyên biệt công lập trên cả nước. Nhưng việc áp dụng phương pháp giáo dục chung cho nhóm trẻ khuyết tật thể chất và trí tuệ được các chuyên gia đánh giá là không hiệu quả, đặc biệt đối với trẻ tự kỷ.

Vì thế tôi không tự tin con mình sẽ "hòa nhập tốt với cuộc sống" như mong đợi của vị giáo sư người Mỹ nếu cho cháu vào các trung tâm giáo dục này. Tôi muốn cháu có cơ hội trưởng thành chứ không chỉ tìm một chỗ để gửi con qua ngày.

Những thành phố lớn như Hà Nội, TP HCM, Cần Thơ có các trường tư chuyên dạy cho trẻ tự kỷ nhưng chi phí không hề rẻ. Ngoài ra, theo tìm hiểu của tôi, nhân lực - vật lực và phương pháp giáo dục của các cơ sở này còn nhiều hạn chế so với yêu cầu đặc biệt dành cho giáo dục tự kỷ.

Không thể tập trung cho công việc vì phải dành thời gian tìm phương án vẹn toàn cho con, nhiều lúc quẩn quá tôi đã tính nghỉ làm, ở nhà trồng rau, nuôi cá, có gì ăn nấy để chăm con, chỉ mong cháu khỏe mạnh, lớn lên bình thường. Tôi đã quá sợ ánh mắt của mọi người nhìn cháu trong quán ăn, quán cà phê mỗi khi cháu cười to, hoặc la to vì không ưng ý.

Trong lúc luẩn quẩn "như gà mắc tóc", tôi nhớ ra người bạn lấy chồng Hàn Quốc, cũng có đứa con đặc biệt đang điều trị và nhận được chính sách giáo dục ưu đãi. Tôi tìm hiểu và khá ưng cách họ dạy cho trẻ bằng phương pháp một giáo viên kèm một trẻ, với chính sách hỗ trợ học phí tùy theo mức độ tự kỷ của trẻ, được đánh giá bởi nhà chuyên môn theo quy định của chính phủ.

Lúc này, tôi đổi hướng đăng ký học tiến sĩ ở Hàn Quốc, với mục tiêu sau khi hoàn thành khóa học, xin được việc làm để có visa định cư, tìm cơ hội, môi trường học tập cho con trai.

Hàng năm, Liên Hợp Quốc chọn 2/4 làm Ngày Thế giới nhận thức chứng tự kỷ với mục đích khuyến cáo các quốc gia tăng cường sự quan tâm đến hội chứng này. Việt Nam luôn nhấn mạnh mục tiêu bảo đảm công bằng trong quyền tiếp cận giáo dục để không ai bị bỏ lại phía sau. Đây là cơ sở để tôi hy vọng đất nước sẽ sớm có những trường công lập dành cho trẻ tự kỷ. Lúc đó, tôi sẽ đưa con trở về, để con được trưởng thành giữa vòng tay của những người yêu thương, trong cộng đồng mà cháu thuộc về và muốn gắn bó.

Còn bây giờ, gia đình tôi phải bắt đầu một hành trình mới, đầy khó khăn để con được đi học và để vợ chồng tôi vượt qua ám ảnh đau lòng về cuộc gọi vào mùa thu năm đó, từ trường mầm non mà tôi đã muốn gửi con vào.

Nguyễn Nam Cường

Hôm ấy, tôi và vợ cất công quay video để kỷ niệm ngày con chập chững đến trường. Khi video còn chưa dựng xong, vợ tôi nhận được điện thoại của cô giáo, nhắn: "Gia đình đến đón cháu về, ca này đặc biệt khó, trường không nhận được".

Trên đường về, tôi tự hỏi: hơn 15 năm đi dạy, tôi chưa từ chối một học sinh nào, sao bây giờ con tôi lại rơi vào cảnh này. Có phải vì cháu là đứa trẻ đặc biệt?

Qua ba tuổi, con trai tôi vẫn chưa nói được. Chúng tôi đi hết bệnh viện này sang bệnh viện khác để thăm khám. Thường thì sau một vài bài kiểm tra, bác sĩ đều bảo, con chậm nói do thể trạng bị thiếu chất và não bộ phát triển không đồng đều. Vợ tôi nằng nặc đòi gặp thêm bác sĩ tâm lý chuyên về bệnh nhi ở TP HCM. Tại đây, bác sĩ cũng khẳng định cháu chậm nói, gia đình cần học cách chăm để cháu phát triển và nói năng bình thường.

Trường công không nhận, tôi chấp nhận học phí cao để gửi cháu vào trường tư. Tại đây, một cô giáo tiến hành kiểm tra mức độ đặc biệt của con tôi. Sau một vài trò chơi, cô cho rằng cháu bị tự kỷ.

Người nói không, người bảo có, vợ chồng tôi trăm mối lo nay bỗng hóa sợ. Để giải tỏa, thông qua đồng nghiệp đang giảng dạy tại Mỹ, tôi kết nối được với một giáo sư chuyên ngành tâm lý. Vị giáo sư người Mỹ này gửi cho tôi một bảng câu hỏi đồng thời yêu cầu con tôi vẽ các vòng tròn ngẫu nhiên, để xác định trường hợp của cháu.

Tôi và vợ đã trả lời hết sức tỉ mẩn, cẩn thận các câu hỏi về quá trình nuôi dạy cháu, phản ứng hàng ngày của cháu với gia đình, với môi trường bên ngoài. Sau khi nghiên cứu câu trả lời của chúng tôi và các bức vẽ của cháu, giáo sư khẳng định cháu ở dạng đặc biệt, có thể hiểu là một dạng của phổ tự kỷ (high level). Nếu nhận được sự giáo dục phù hợp, có thể cháu sẽ hòa nhập tốt với cuộc sống.

Việt Nam có môi trường giáo dục như thế không? Thêm một lần nữa, chúng tôi hoang mang, lo sợ. Nếu con tôi là trẻ tự kỷ mà tôi để cháu học chương trình bình thường thì quá trình điều trị cho cháu sẽ vô tác dụng. Còn nếu cháu không bị tự kỷ, vợ chồng tôi cho cháu học chương trình giáo dục trẻ tự kỷ thì sau này chúng tôi sẽ có tội lớn với con.

Nhưng Việt Nam chưa có trường công dành riêng cho trẻ tự kỷ.

Theo một công bố vào đầu năm 2019 của Tổng cục Thống kê, Việt Nam hiện có khoảng một triệu người tự kỷ, tỷ lệ trẻ mắc chứng tự kỷ ước tính là 1% số trẻ sinh ra.

Thống kê của ngành giáo dục năm 2020 cho thấy tự kỷ chiếm 30% trẻ khuyết tật trong trường học. Nhóm trẻ tự kỷ này có thể học chung với trẻ khuyết tật trong khoảng 20 trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hòa nhập và 100 cơ sở giáo dục chuyên biệt công lập trên cả nước. Nhưng việc áp dụng phương pháp giáo dục chung cho nhóm trẻ khuyết tật thể chất và trí tuệ được các chuyên gia đánh giá là không hiệu quả, đặc biệt đối với trẻ tự kỷ.

Vì thế tôi không tự tin con mình sẽ "hòa nhập tốt với cuộc sống" như mong đợi của vị giáo sư người Mỹ nếu cho cháu vào các trung tâm giáo dục này. Tôi muốn cháu có cơ hội trưởng thành chứ không chỉ tìm một chỗ để gửi con qua ngày.

Những thành phố lớn như Hà Nội, TP HCM, Cần Thơ có các trường tư chuyên dạy cho trẻ tự kỷ nhưng chi phí không hề rẻ. Ngoài ra, theo tìm hiểu của tôi, nhân lực - vật lực và phương pháp giáo dục của các cơ sở này còn nhiều hạn chế so với yêu cầu đặc biệt dành cho giáo dục tự kỷ.

Không thể tập trung cho công việc vì phải dành thời gian tìm phương án vẹn toàn cho con, nhiều lúc quẩn quá tôi đã tính nghỉ làm, ở nhà trồng rau, nuôi cá, có gì ăn nấy để chăm con, chỉ mong cháu khỏe mạnh, lớn lên bình thường. Tôi đã quá sợ ánh mắt của mọi người nhìn cháu trong quán ăn, quán cà phê mỗi khi cháu cười to, hoặc la to vì không ưng ý.

Trong lúc luẩn quẩn "như gà mắc tóc", tôi nhớ ra người bạn lấy chồng Hàn Quốc, cũng có đứa con đặc biệt đang điều trị và nhận được chính sách giáo dục ưu đãi. Tôi tìm hiểu và khá ưng cách họ dạy cho trẻ bằng phương pháp một giáo viên kèm một trẻ, với chính sách hỗ trợ học phí tùy theo mức độ tự kỷ của trẻ, được đánh giá bởi nhà chuyên môn theo quy định của chính phủ.

Lúc này, tôi đổi hướng đăng ký học tiến sĩ ở Hàn Quốc, với mục tiêu sau khi hoàn thành khóa học, xin được việc làm để có visa định cư, tìm cơ hội, môi trường học tập cho con trai.

Hàng năm, Liên Hợp Quốc chọn 2/4 làm Ngày Thế giới nhận thức chứng tự kỷ với mục đích khuyến cáo các quốc gia tăng cường sự quan tâm đến hội chứng này. Việt Nam luôn nhấn mạnh mục tiêu bảo đảm công bằng trong quyền tiếp cận giáo dục để không ai bị bỏ lại phía sau. Đây là cơ sở để tôi hy vọng đất nước sẽ sớm có những trường công lập dành cho trẻ tự kỷ. Lúc đó, tôi sẽ đưa con trở về, để con được trưởng thành giữa vòng tay của những người yêu thương, trong cộng đồng mà cháu thuộc về và muốn gắn bó.

Còn bây giờ, gia đình tôi phải bắt đầu một hành trình mới, đầy khó khăn để con được đi học và để vợ chồng tôi vượt qua ám ảnh đau lòng về cuộc gọi vào mùa thu năm đó, từ trường mầm non mà tôi đã muốn gửi con vào.

Nguyễn Nam Cường