Đỉnh điểm là set 3, chúng ta có nhiều cơ hội tấn công nhưng lại thiếu 1 chút may mắn và bản lĩnh. Người Thái đẳng cấp cao hơn. Nếu các em giữ được tinh thần, phong độ trong thời gian tới sẽ có những trận đấu hay hơn với đối thủ".

"Một số vị trí của chúng ta chơi chưa tốt, cần phải cải thiện phong độ. Chuyền hai của Việt Nam hiện giờ chỉ chơi tròn vai, chưa tinh quái, ít có nhiều tình huống đặt đồng đội vào tình huống tốt nhất. Để có thể chơi tốt trước Thái Lan hay nhiều đội bóng đẳng cấp khác, chúng ta cần cải thiện vị trí này", HLV Tuấn Kiệt thừa nhận.

Trong lối chơi của tuyển bóng chuyền nữ Việt Nam, vai trò của Trần Thị Thanh Thúy là nổi bật nhất. HLV Tuấn kiệt nhận xét: "Thúy năm nay khác hẳn Thúy năm trước. Cô ấy có sự tự tin, tinh thần thi đấu rất tốt, nhiều thời điểm kéo cả đội đi lên. Thanh Thúy chơi hơn 100% phong độ, nhiều tình huống đỡ bước một xong ngã, lại đứng dậy nhảy đập ghi điểm". 

Thanh Thúy và những pha tấn công khiến nữ Thái Lan không thể chống đỡ

Cùng lúc đó, con người hành xử theo những cách cực đoan, vi phạm và chống lại những giới hạn thông thường về chính trị, tài chính và môi trường Trái đất. Con người cũng đồng thời đưa thế giới từ kết nối riêng lẻ đến kết nối liên mạng rồi liên kết phụ thuộc lẫn nhau về mặt kỹ thuật, bằng cách loại bỏ các ma sát, cho thêm 'dầu bôi trơn' vào các thị trường toàn cầu, các hệ thống viễn thông, internet và giao thông.

Cả 3 xu hướng trên kết hợp lại đã dẫn đến một thế giới dễ bị tổn thương trước các cú sốc và hành vi cực đoan. Điều này thể hiện rất rõ qua các cuộc khủng hoảng toàn cầu trong 2 thập kỷ trở lại đây.

Thảm kịch khủng bố 11/9/2001

Mạng lưới khủng bố al-Qaeda và thủ lĩnh Osama bin Laden được coi là các mầm bệnh chính trị xuất hiện ở Trung Đông sau năm 1979, thời điểm "Hồi giáo bị mất các phanh hãm" hay bị tổn hại nặng nề khả năng chống lại chủ nghĩa cực đoan như cách nói của Mamoun Fandy, chuyên gia về chính trị Ảrập.

Theo ông Friedman, 1979 là năm Ảrập Xêút chùn bước sau khi những phần tử Hồi giáo cực đoan nắm quyền kiểm soát Đại thánh đường Hồi giáo ở Mecca và cuộc cách mạng Hồi giáo ở Iran đã đưa Giáo chủ Ayatollah Ruhollah Khomeini trở thành lãnh tụ tinh thần tối cao của nước này. Các biến cố này đã tạo ra một cuộc cạnh tranh quyền lực quyết liệt giữa người Hồi giáo Shi'ite ở Iran và người Hồi giáo Sunni ở Ảrập Xêút.

Cuộc ganh đua nhằm làm rõ ai là lãnh đạo thực sự của thế giới Hồi giáo xảy ra trùng vào thời điểm giá dầu leo thang, đã mang tới cho cả hai chế độ các nguồn lực để tuyên truyền về thương hiệu Hồi giáo thuần túy của họ khắp các nhà thờ và trường học trên toàn cầu. Bằng cách đó, họ đã cùng nhau làm suy yếu bất kỳ xu hướng mới nổi nào hướng tới đa nguyên tôn giáo và chính trị, đồng thời củng cố chủ nghĩa khắc khổ và các khía cạnh bạo lực.

Ý tưởng cho rằng chủ nghĩa thánh chiến Hồi giáo bạo lực sẽ là động lực cho sự hồi sinh của Hồi giáo và việc trừ khử ảnh hưởng của nước ngoài trong khu vực, đặc biệt từ Mỹ là bước đầu tiên cần thiết cho quá trình đó, bắt đầu được phổ biến hơn. Thông qua các nhà thờ Hồi giáo, băng thu âm sẵn và sau đó là internet, mầm bệnh ý thức hệ này lan rộng đến Pakistan, Bắc Phi, châu Âu, Ấn Độ và Indonesia.

Tiếng chuông cảnh báo ý tưởng trên có thể gây bất ổn cho Mỹ bắt đầu gióng lên lúc 12h18 ngày 26/2/1993, khi một chiếc xe tải chở đầy chất nổ đã nổ tung trong nhà để xe bên dưới tòa nhà 1 Trung tâm Thương mại Thế giới ở Manhattan. Quả bom đã không thể làm đổ sụp tòa nhà như dự định, nhưng đã phá hủy cấu trúc chính, làm 6 người chết và hơn 1.000 người bị thương.

Chủ mưu của vụ tấn công, Ramzi Ahmed Yousef, người Pakistan, sau đó tuyên bố với Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) rằng, điều hắn tiếc nuối duy nhất là không thể phá hủy cả tòa tháp đôi cao 110 tầng, khiến hàng ngàn người thiệt mạng.

Tòa tháp phía nam Trung tâm Thương mại Thế giới ở Manhattan, Mỹ đổ sụp vào ngày 11/9/2001. Ảnh: Magnum Photos

Những gì xảy ra tiếp theo là các cuộc tấn công khủng bố trực tiếp vào tòa tháp đôi của Trung tâm Thương mại Thế giới ở Manhattan vào ngày 11/9/2001, kích hoạt một cuộc khủng hoảng kinh tế - địa chính trị toàn cầu, kết thúc bằng việc Mỹ chi hàng nghìn tỷ USD để cố gắng bảo vệ nước này trước chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan bạo lực, thông qua một hệ thống giám sát quy mô do chính phủ chỉ đạo, các vụ dẫn độ, việc triển khai máy dò kim loại tại các sân bay và cả bằng cách xâm chiếm Trung Đông.

Mỹ và các đồng minh đã lật đổ các lãnh đạo ở Iraq và Afghanistan, hy vọng sẽ tạo ra sự chuyển biến tích cực ở những vùng đất xa xôi này, nhưng không thành công. Dù bằng cách nào, "virus al-Qaeda" đã đột biến, thu nạp các yếu tố mới từ "vật chủ" ở Iraq và Afghanistan. Do đó, chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan bạo lực thậm chí còn trở nên độc hại hơn và nhờ những biến đổi nhỏ nhất trong bộ gien đã trở thành tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo (ISIS hay IS) tự xưng.

Sự trỗi dậy của IS cùng với những thay đổi song hành của Taliban đã khiến Mỹ sa lầy trong khu vực chỉ để kiểm soát các "ổ dịch" mới bùng phát.

Đại suy thoái

Cuộc khủng hoảng ngân hàng toàn cầu năm 2008 diễn ra theo cách tương tự. Cảnh báo bắt nguồn từ một loại virus có tên Quản lý vốn dài hạn (LTCM). LTCM là một quỹ đầu tư mạo hiểm do chủ ngân hàng John Meriweather, người quy tụ được một nhóm nhà toán học, cựu chuyên gia trong ngành và hai người từng đoạt giải thưởng Nobel, thành lập năm 1994. Quỹ này đã sử dụng các mô hình toán học để dự đoán giá và hàng tấn đòn bẩy để khuếch đại số vốn thành lập 1,25 tỷ USD nhằm thực hiện các vụ đặt cược chênh lệch giá lớn và siêu lợi nhuận.

Tất cả phát huy hiệu quả cho đến khi không còn đạt được điều đó nữa. Theo trang Business Insider, tháng 8/1998, Nga không trả được nợ đúng hạn. Ba ngày sau, các thị trường trên toàn thế giới bắt đầu suy sụp. Các nhà đầu tư bắt đầu tháo chạy ồ ạt. Chênh lệch hoán đổi (mức chênh lệch giữa tỉ lệ lãi suất cố định của một hợp đồng hoán đổi và lợi tức của trái phiếu chính phủ với thời gian đáo hạn tương tự) ở mức không thể tin nổi.

Mọi thứ đều lao dốc. Trong một ngày, LTCM mất 553 triệu USD, chiếm 15% vốn. Trong một tháng, quỹ mất gần 2 tỷ USD.

Các quỹ đầu tư mạo hiểm luôn mất tiền, vỡ nợ và chấm dứt sự tồn tại. Nhưng LTCM thì khác. Công ty đã thực hiện các khoản đặt cược bằng cách tận dụng lượng lớn vốn từ rất nhiều ngân hàng lớn khắp toàn cầu. Do không có sự minh bạch trong giao dịch, nên không có đối tác nào biết rõ thực trạng của LTCM cũng như việc nếu quỹ được phép phá sản và vỡ nợ, nó sẽ gây ra tổn thất khủng khiếp đối với hàng chục nhà đầu tư và ngân hàng ở Phố Wall và nước ngoài.

Hơn 1.000 tỷ USD gặp rủi ro. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) phải tung ra gói cứu trợ 3,65 tỷ USD để tạo ra khả năng miễn dịch cộng đồng cho các ông lớn Phố Wall trước những ảnh hưởng của LTCM.

Cuộc khủng hoảng rốt cuộc cũng được kiểm soát và bài học đã rõ: Đừng để ai "chơi lớn" như vậy và trong một số trường hợp cực đoan, đặt cược với đòn bẩy tài chính cực lớn trong một hệ thống ngân hàng toàn cầu, nơi không có sự minh bạch về số tiền mà một thành viên đã vay được từ nhiều nguồn khác nhau.

Tuy nhiên, một thập kỷ sau, bài học bị lãng quên và thế giới hứng chịu thảm họa tài chính toàn diện của năm 2008. Lần này, tất cả đều ở trong sới bạc. Có bốn phương tiện tài chính then chốt tương tác với nhau tạo ra cuộc khủng hoảng toàn cầu năm 2008. Các "mầm bệnh tài chính" đó là thế chấp dưới chuẩn, thế chấp theo lãi suất điều chỉnh (ARM), chứng khoán bảo đảm bằng thế chấp thương mại (CMBS) và nghĩa vụ nợ được thế chấp (CDO).

Sàn Giao dịch chứng khoán New York năm 2008. Ảnh: NYT

Các ngân hàng và các tổ chức tài chính ít chịu điều phối hơn đã thực hiện hoạt động cho vay thế chấp dưới chuẩn cũng như thế chấp theo lãi suất điều chỉnh cực kỳ liều lĩnh, và sau đó họ cùng những đối tượng khác dùng các khoản thế chấp này vào hoạt động kinh doanh chứng khoán bảo đảm bằng thế chấp thương mại. Trong khi đó, các cơ quan đánh giá lại phân loại những trái phiếu này ít rủi ro hơn nhiều so với thực tế.

Toàn bộ hệ thống phụ thuộc vào giá nhà đất tăng vô tận. Khi bong bóng nhà đất vỡ và nhiều chủ nhà không thể trả được các khoản thế chấp của họ, "dịch bệnh" tài chính lây nhiễm cho lượng lớn các ngân hàng và công ty bảo hiểm toàn cầu, chưa kể hàng triệu doanh nghiệp nhỏ.

Với hệ thống tài chính thế giới nhiều kết nối và đòn bẩy hơn bao giờ hết, chỉ có các khoản cứu trợ khổng lồ từ các ngân hàng trung ương mới ngăn chặn được đại dịch kinh tế và suy thoái kinh tế do thất bại của các ngân hàng thương mại và thị trường chứng khoán.

Vào năm 2010, các nhà quản lý đã cố gắng tránh cho hệ thống ngân hàng lặp lại khủng hoảng như trên bằng Đạo luật cải cách và bảo vệ người tiêu dùng Phố Wall Dodd-Frank ở Mỹ và việc áp dụng các tiêu chuẩn vốn và thanh khoản mới của Basel III ở các hệ thống ngân hàng khắp thế giới. Tuy nhiên, kể từ đó và đặc biệt dưới thời chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump, các công ty dịch vụ tài chính đã vận động hành lang, thường là thành công, để làm suy yếu những bộ "giảm xóc" này, đe dọa tạo ra một sự lây lan dịch bệnh tài chính mới.

Điều này có thể còn nguy hiểm hơn vì giao dịch trên máy tính hiện chiếm hơn một nửa khối lượng giao dịch chứng khoán toàn cầu. Những nhà giao dịch này đang sử dụng thuật toán và mạng máy tính xử lý dữ liệu ở mức một phần nghìn hoặc một phần triệu giây để mua và bán cổ phiếu, trái phiếu hoặc hàng hóa. Đáng tiếc, thế giới hiện không có khả năng "miễn dịch cộng đồng" trước sự tham lam.

(Còn tiếp)

Tuấn Anh (Theo New York Times)

Khi được hỏi lý do Trên đỉnh giờivà Biệt đội Thiên Lý(hai truyện ngắn được nhiều nhà văn cùng thời cho là xuất sắc trong tập Trên đỉnh giời) mất đến gần 10 năm để xuất hiện, nhà văn Y Ban cho biết: “Thời điểm viết hai truyện này, tôi chộp được những khoảnh khắc rất chín: cảm xúc mạnh mẽ, tròn trịa, mạch truyện cứ chảy trong đầu tôi hầu như không đứt gãy. Nhưng bản năng của người viết và kinh nghiệm làm báo mách bảo tôi rằng, lúc đó chưa phù hợp để in”.

Nhà văn Y Ban cho thấy định vị khác hẳn với tập truyện mới nhất. Ảnh: THANH PHƯƠNG

Biệt đội Thiên Lý được Y Ban viết từ năm 2015. Nhiều người đánh giá, nó mang lại cảm giác chấn động giống như Chiến tranh không mang một khuôn mặt phụ nữ.Để kể một câu chuyện như vậy thực sự không dễ dàng. Đó cũng là lý do, phải đến 5 năm sau truyện ngắn này mới được “bà đỡ” Nguyễn Quang Thiều chọn in trên Viết và Đọc, và sau gần 5 năm nữa mới lần đầu được xuất hiện trong một tập truyện ngắn chính thức.

“Đây là một góc khuất của chiến tranh, một câu chuyện hy sinh cao cả đến kinh hoàng. Cô du kích ngày nào, từng được đề cử là anh hùng, chấp nhận đứng đường, cắt bỏ dạ con để thực hiện nhiệm vụ tiêu diệt ác ôn. Khi được nghe câu chuyện đó từ một người bạn, tôi bị ám ảnh cùng cực. Tôi là người đàn bà rất cứng rắn, tôi luôn nghĩ câu chữ là câu chữ và viết là viết nhưng mà quả tình là vừa viết Biệt đội Thiên Lýtôi vừa khóc. Trái hẳn với Trên đỉnh giời, tôi viết tỉnh táo vô cùng”, Y Ban chia sẻ.

Lại nói Trên đỉnh giời, truyện ngắn này giống như một cú ngoặt của Y Ban so với thời I am đàn bà, chỉ nén trong 3.000 từ nhưng mà lại tải rất nhiều thứ. Chị cho biết: “Tôi viết Trên đỉnh giờichỉ trong ba tiếng đồng hồ, nhưng trước đó nghĩ rất nhiều. Một cô buôn gỗ tặng cho vợ chồng tôi một cây gỗ dài đến gần 3m, tự dưng tôi nảy ra ý định về một cái giường làm từ thân gỗ xẻ đôi mà ở trên đó, cả gia đình chen chúc ngủ cùng nhau bất chấp bài học nam nữ thụ thụ bất thân.

Hay là năm 2000 tôi có một chuyến đi Đức, ở đó tôi chứng kiến một gia đình người Đức sống cô đơn trên cả một quả đồi, và lựa chọn này kéo dài hàng trăm năm, thế là tôi có ý tưởng bứng cái gia đình ấy vào trong truyện…”.

Y Ban và nhiếp ảnh gia người Hàn tại cuộc gặp gỡ các nhà văn Hàn Quốc do Hội Nhà văn Việt Nam vừa tổ chức

Xưa người ta nói văn Y Ban chỉ loanh quanh chuyện đàn bà, chửa đẻ, nữ quyền, thì nay, văn chị đã chạm đến những vấn đề mang tính phổ quát hơn: về nguồn gốc của cái ác, những mâu thuẫn bản năng và lý trí, hiện đại và cổ xưa… “Không ai là không can dự vào cuộc sống này đâu, bạn tưởng bạn không à? Nếu chúng ta cứ thờ ơ thì tiếng vọng sẽ chỉ như tiếng dế nỉ non thôi”, chị nói.

Một thay đổi rất khác của Y Ban ở tập sách mới này, theo chị là do sự can dự của tuổi tác. “Trước kia viết truyện tôi đều quy nó ra thành nhuận bút. Nhưng trong Trên đỉnh giời, có tới gần một nửa số truyện tôi chưa đăng báo bao giờ. Thời gian lắng lại, tôi cảm thấy rằng đến một lúc nào đấy không có gì phải vội vã cả. Không quan trọng viết cái gì, không quan trọng người ta nghĩ thế nào về mình, khi cảm thấy cần viết là tôi sẽ viết, thế thôi”.

Y Ban có lẽ là một trường hợp khá đặc biệt trong văn đàn Việt Nam. Ngay từ khi xuất hiện với Bức thư gửi mẹ Âu Cơngười ta đã “xếp chiếu” cho chị ở vị trí rất cao, thế nhưng con đường sau đó hình như lại cũng không khiến nhà văn xuất thân từ một giáo viên trường Y này rén, cho dù trong sáng tạo nghệ thuật, áp lực phải vượt qua chính mình là có thật.

“Tôi không bị chi phối bởi những thứ tôi đã đạt được. Khi tôi hoàn thành tác phẩm là xong việc của tôi rồi, nó hay, nó dở tùy thuộc bạn đọc và các nhà lý luận phê bình. Nên khi tôi bắt nhịp sang một truyện khác, nó hoàn toàn là một câu chuyện mới”, chị nói.

Giải Nobel không phải là cái đích

Trước đây trong một lần phỏng vấn, Y Ban nói với tôi rằng, có những truyện chị viết như được trời cho, sau nhiều năm, chị bảo cảm giác ấy đến giờ vẫn tồn tại. “Khi tôi ngồi viết Biệt đội Thiên Lý, cảm giác như có ai đó đọc cho tôi cả dấu chấm, dấu phẩy. Tôi không xây dựng đề cương, không cố tình uốn nắn, chỉ để câu chuyện tự tuôn chảy. Nếu phải cố rặn ra, tôi biết nó sẽ nhạt lắm”.

“Khóa 4 Viết văn Nguyễn Du sinh ra một số nhà văn rất hay, trong đó Nguyễn Bình Phương, Tạ Duy Anh và Y Ban là đặc biệt nổi bật. Y Ban nổi tiếng từ lâu rồi, hai ba chục năm rồi, từ những truyện ngắn đầu tiên của chị được giải Văn nghệ Quân đội là Bức thư gửi mẹ Âu Cơ. Y Ban không phải kiểu nhà văn có một giải thưởng thì thường đi xuống hoặc không viết được nữa. Ngược lại, chị là người rất hiếm, viết càng ngày càng hay. Trên đỉnh giời là một tập truyện xuất sắc của chị”. Nhà văn Bảo Ninh

Gần 40 năm cầm bút, Y Ban nói rằng, chị luôn đề cao con người, bao giờ cũng nghĩ con người phải ở bậc cao nhất, hướng tới sự tốt đẹp nhất cho dù cuộc sống ác nhất, tầm thường nhất. Trong những năm này, sau khi lần lượt đưa tiễn năm người thân sang thế giới bên kia, chị đã có cái nhìn sâu sắc hơn về tâm linh và đời sống. Mỗi câu chuyện giờ đây không chỉ là kể, mà còn là hành trình bóc tách các lớp lang của cuộc sống.

Mới đây nhất, Y Ban vừa có một chuyến lưu trú sáng tác 3 tháng ở Hàn Quốc, đúng vào thời điểm Han Kang được Nobel. Tôi hỏi sự kiện này tác động đến Y Ban như thế nào. Chị bảo: “Cũng mừng chứ, vì cô ấy là người châu Á, lại là nữ nữa. Nhưng tôi cũng tiếc chứ, tiếc cho nhà văn Việt Nam. Tôi đọc Người ăn chayrồi, tôi nghĩ nhà văn Việt Nam nhiều người viết được như thế. Nhưng mà nói đi thì cũng phải nói lại, giải Nobel Văn chương không phải là cái đích của một nhà văn. Nếu người viết mà cứ chạy theo cái đích Nobel thì nguy rồi”.

Nói vậy, nhưng Y Ban cũng khẳng định, muốn xuất khẩu văn chương, Việt Nam cần một chiến lược dịch thuật và quảng bá lâu dài, giống như Hàn Quốc với “chiến dịch kim chi”. Tuy nhiên, chúng ta không cần đập vỡ hũ mắm để chạy theo người khác, trái lại, phải đi đến tận cùng bản chất của cái “hũ mắm” ấy. Vì xét cho cùng, văn chương cũng chính là một hành trình bóc tách bản chất con người, dân tộc và văn hóa.

(Theo Tiền Phong)