Những năm 70, 80 về trước, dân ta đọc sách rất nhiều, nam phụ lão ấu đều đọc. Mỗi lớp người đọc loại sách riêng của mình, trí thức, sinh viên đọc Albert Camus, Jean Paul Sartre, Phạm Công Thiện… các chị tiểu thương ngồi sạp hàng cũng cắm cúi đọc tiểu thuyết của Tùng Long, Dương Hà… Bây giờ, sách hầu như chỉ tác động đến giới học sinh, sinh viên, trí thức. Đặc biệt, sách văn học, văn hóa càng ngày càng trở thành một sản phẩm chuyên môn chủ yếu lưu hành trong những người cùng chuyên ngành.

Tuy nhiên, cũng có nhiều sự kiện để lạc quan vì trong cuộc cạnh tranh để duy trì vị trí của mình, ngành xuất bản đã vượt lên rõ rệt về mọi mặt. Chưa bao giờ chúng ta có nhiều sách hay, sách đẹp, nhiều chương trình khuyến đọc như thế.

Một điều rất thú vị là trong khi số người lớn đọc giảm xuống, lại có thêm những độc giả “nhí” đến mức không ngờ. Bây giờ không chỉ Âu Mỹ, mà ở Việt Nam cũng đã có sách dành cho những bé một, hai tuổi. Mới nghe tưởng là sự áp đặt của người lớn, nhưng điều đáng ngạc nhiên, nhiều bé lại thích sách hơn đồ chơi.

Nhìn một bé chưa biết nói lẫm chẫm lấy sách ra dí vào tay cha mẹ, đòi cùng xem với mình, ta sẽ thấy lạc quan hơn với tương lai của nghề làm sách. Các bé rồi đây sẽ đến với những cuốn sách lớn hơn trong từng chặng đời.

Sách dành cho bé.

Là một nhà văn, bà lý giải sự phát triển kinh tế ảnh hưởng với văn hóa đọc thế nào?

Văn hóa đọc quả có suy giảm cùng với phát triển kinh tế kỹ thuật, vì rất nhiều lý do:

- Kinh tế càng phát triển thì công việc càng bận rộn, thời giờ cho suy tưởng, chiêm nghiệm, cảm xúc đương nhiên phải ít lại. 

- Sự đa dạng của các sản phẩm nghe - nhìn: Món ăn tinh thần nhiều quá, nhiều loại “thức ăn nhanh” không tốt cho sức khỏe nhưng lại phù hợp với nhịp sống mới nên vẫn được nhiều người lựa chọn. 

- Và một thứ đáng gờm nhất là smartphone (điện thoại thông minh - PV). Trường học ở Mỹ luôn dạy cho học sinh bài học về cái lợi và cái hại của smartphone, trong đó cái lợi thì rất nhiều, nhưng ba cái hại lớn của việc nghiện smartphone là hại mắt, mất quá nhiều thời gian, và mất dần đi khả năng tiếp xúc tự nhiên giữa con người.

Bản thân tôi cũng phải tự khống chế, mỗi ngày chỉ tự cho phép được đọc màn hình tối đa hai tiếng đồng hồ thôi. Biết làm sao, quỹ thời gian của ta có hạn mà trong smartphone có nhiều thông tin quá, thứ gì cũng có vẻ rất cần thiết. Thói quen lướt web làm cho người đọc biết rất nhiều chuyện! Nhưng nó cũng làm sự tiếp nhận của con người trở nên máy móc và đơn giản. Con người sẽ khôn ngoan hơn, nhưng sẽ cạn đi. Đó chính là nguy cơ khiến xã hội phải dồn sức để duy trì văn hóa đọc.

Ngoài việc viết, bà thường tìm đọc những tác giả nào hoặc những tác phẩm như thế nào?

Tôi có nguyên tắc đặt ra cho riêng mình là lúc viết thì chỉ đọc những gì liên quan đến cái mình đang viết. Ví dụ trong tháng vừa qua, vì cần phải tưởng tượng về ngoại hình và y phục của vài nhân vật lịch sử, nên tôi đang đọc lại thật kỹ cuốn Ngàn năm áo mũ của Trần Quang Đức. Sau khi viết xong một cuốn, tôi mới tự thưởng cho mình 6 tháng để đọc tác phẩm văn học. Lúc đó, tôi không viết gì hết, để có trọn vẹn khoái cảm của người đọc sách. 

Ở San Francisco, tôi có được sách tiếng Việt từ nhiều nguồn như sách do gia đình mua gửi sang, một số cuốn cũng có thể mua qua Amazon. Rất tiếc, sách Việt trên Amazon quá ít trong khi đây là một kênh phát hành rất hữu hiệu. Thêm một nguồn bổ sung cũng rất thuận tiện là các thành phố ở Mỹ đều có thư viện rất tốt, trong đó có khá nhiều sách của Việt Nam. Tôi đã tìm gặp những cuốn truyện ngắn của mình tại thư viện San Francisco và thư viện Denver, trong khu vực dành cho văn học châu Á.

Gian dành riêng cho sách Việt Nam tại Thư viện thành phố Denver, bang Colorado.

Một vài tác phẩm hoặc nhà văn yêu thích của bà?

Trước 1945, tôi thích nhất là tác phẩm của hai nhà văn Tô Hoài và Thanh Tịnh.

Với Tô Hoài, giọng văn ông giản dị, trào lộng mà vô cùng tinh tế. Ông chỉ viết về những phận người bé nhỏ (Quê người, Trăng thề), những sinh linh bé nhỏ (O chuột), mà đọc xong mình bồi hồi xúc động và nhớ mãi. Sở dĩ vậy, là vì cái giản dị của ông mang nhiều lớp ý nghĩa, khiến mình có thể nhìn thấy sự nhân hậu và minh triết của tác giả qua từng chi tiết. 

Thanh Tịnh theo tôi là nhà văn viết về Huế hay nhất. Tôi được gặp ông một lần vào năm 1986, hai năm trước khi ông mất. Khi ấy ông 75 tuổi, người gầy, tóc bạc trắng hết nhưng đôi mắt rất đẹp và hiền từ, đúng như hình ảnh tôi đã tưởng tượng về tác giả của Quê mẹ. Đôi mắt đầy sự thấu cảm và xót thương, tôi thường hình dung có lẽ Nguyễn Du cũng có đôi mắt như vậy, nên mới nhìn thấy hết nỗi đau của thập loại chúng sinh.

Sau 1954, tác giả tôi thích đọc nhất là Vũ Hạnh. Sau 1975, tác giả tôi thích đọc nhất là Nguyễn Xuân Khánh. 

Với văn học Nhật, tôi yêu nhất Kawabata, vì khuynh hướng duy cảm và duy mỹ của ông. Với văn học Trung Quốc, nhiều người sẽ cho rằng sáng giá nhất là Mạc Ngôn, Thiết Ngưng… nhưng riêng tôi thích Phùng Ký Tài vì sự hiểu biết uyên thâm của ông về văn hóa Trung Hoa. Viết về một dân tộc rất cực đoan nhưng ông không bao giờ lên gân, trái lại rất điềm tĩnh, một sự điềm tĩnh đầy trọng lượng.

Với châu Mỹ, tôi ấn tượng với Garcia Marquez và bút pháp hiện thực huyền ảo. Theo tôi nhận xét, nhiều nỗ lực cách tân của một số nhà văn Việt Nam hiện nay vẫn ít nhiều mang dấu ấn ảnh hưởng của ông, mặc dù giải Nobel của Marquez đã gần nửa thế kỷ rồi. 

Câu châm ngôn hoặc bài học cuộc sống bà đã rút ra từ sách?

“Không phải vì già đi mà người ta thôi theo đuổi những giấc mơ. Chính vì không còn theo đuổi những giấc mơ mà người ta già đi” (Nhà văn Gabriel Garcia Marquez).

Nhà văn Trần Thùy Mai.

Trong trải nghiệm cuộc sống của mình, bà cảm thấy điều may mắn và hạnh phúc nhất mình có được là gì?

Điều may mắn của đời tôi là đã chọn được công việc phù hợp nhất với mình. Khi nhỏ, tôi mê đọc truyện, lớn lên tôi dạy văn, rồi làm xuất bản, và viết truyện. Tất cả đều liên quan đến sách. Như Mark Twain đã viết: “Làm việc là thực hành một trò chơi với sự bắt buộc. Vui chơi là thực hành một công việc với niềm hứng thú.” Như vậy tôi đã được vui chơi trong suốt đời tôi, mặc dù sự “vui chơi” ấy đôi khi cũng không nhẹ nhàng.

Thực sự, trang viết đã nhiều lần giúp tôi vượt qua những giờ phút khủng hoảng, mất mát, cô độc nhất. Bây giờ tôi đã lớn tuổi và nhiều thứ đang xa dần khỏi tầm tay, thì “trò chơi” viết sách là thứ luôn còn lại trong “đáy hộp Pandora” của mình. Mỗi cuốn sách đang viết là một âm thanh lặng lẽ mà xôn xao trong lòng, khi nào âm thanh ấy còn vang lên, thì cuộc sống của mình vẫn còn vui, và đời mình vẫn còn có giấc mơ để theo đuổi. 

Kim Sam

Nhiều hoạt động chào mừng Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa ban hành văn bản số 785/BVHTT&DL-TV về việc tổ chức hoạt động chào mừng Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam năm 2021.

Văn hoá đọc hiện nay đã bắt đầu được chú trọng hơn trong xã hội và đại chúng. Theo bà, điều này bắt nguồn từ đâu?

Những năm 70, 80 về trước, dân ta đọc sách rất nhiều, nam phụ lão ấu đều đọc. Mỗi lớp người đọc loại sách riêng của mình, trí thức, sinh viên đọc Albert Camus, Jean Paul Sartre, Phạm Công Thiện… các chị tiểu thương ngồi sạp hàng cũng cắm cúi đọc tiểu thuyết của Tùng Long, Dương Hà… Bây giờ, sách hầu như chỉ tác động đến giới học sinh, sinh viên, trí thức. Đặc biệt, sách văn học, văn hóa càng ngày càng trở thành một sản phẩm chuyên môn chủ yếu lưu hành trong những người cùng chuyên ngành.

Tuy nhiên, cũng có nhiều sự kiện để lạc quan vì trong cuộc cạnh tranh để duy trì vị trí của mình, ngành xuất bản đã vượt lên rõ rệt về mọi mặt. Chưa bao giờ chúng ta có nhiều sách hay, sách đẹp, nhiều chương trình khuyến đọc như thế.

Một điều rất thú vị là trong khi số người lớn đọc giảm xuống, lại có thêm những độc giả “nhí” đến mức không ngờ. Bây giờ không chỉ Âu Mỹ, mà ở Việt Nam cũng đã có sách dành cho những bé một, hai tuổi. Mới nghe tưởng là sự áp đặt của người lớn, nhưng điều đáng ngạc nhiên, nhiều bé lại thích sách hơn đồ chơi.

Nhìn một bé chưa biết nói lẫm chẫm lấy sách ra dí vào tay cha mẹ, đòi cùng xem với mình, ta sẽ thấy lạc quan hơn với tương lai của nghề làm sách. Các bé rồi đây sẽ đến với những cuốn sách lớn hơn trong từng chặng đời.

Sách dành cho bé.

Là một nhà văn, bà lý giải sự phát triển kinh tế ảnh hưởng với văn hóa đọc thế nào?

Văn hóa đọc quả có suy giảm cùng với phát triển kinh tế kỹ thuật, vì rất nhiều lý do:

- Kinh tế càng phát triển thì công việc càng bận rộn, thời giờ cho suy tưởng, chiêm nghiệm, cảm xúc đương nhiên phải ít lại. 

- Sự đa dạng của các sản phẩm nghe - nhìn: Món ăn tinh thần nhiều quá, nhiều loại “thức ăn nhanh” không tốt cho sức khỏe nhưng lại phù hợp với nhịp sống mới nên vẫn được nhiều người lựa chọn. 

- Và một thứ đáng gờm nhất là smartphone (điện thoại thông minh - PV). Trường học ở Mỹ luôn dạy cho học sinh bài học về cái lợi và cái hại của smartphone, trong đó cái lợi thì rất nhiều, nhưng ba cái hại lớn của việc nghiện smartphone là hại mắt, mất quá nhiều thời gian, và mất dần đi khả năng tiếp xúc tự nhiên giữa con người.

Bản thân tôi cũng phải tự khống chế, mỗi ngày chỉ tự cho phép được đọc màn hình tối đa hai tiếng đồng hồ thôi. Biết làm sao, quỹ thời gian của ta có hạn mà trong smartphone có nhiều thông tin quá, thứ gì cũng có vẻ rất cần thiết. Thói quen lướt web làm cho người đọc biết rất nhiều chuyện! Nhưng nó cũng làm sự tiếp nhận của con người trở nên máy móc và đơn giản. Con người sẽ khôn ngoan hơn, nhưng sẽ cạn đi. Đó chính là nguy cơ khiến xã hội phải dồn sức để duy trì văn hóa đọc.

Ngoài việc viết, bà thường tìm đọc những tác giả nào hoặc những tác phẩm như thế nào?

Tôi có nguyên tắc đặt ra cho riêng mình là lúc viết thì chỉ đọc những gì liên quan đến cái mình đang viết. Ví dụ trong tháng vừa qua, vì cần phải tưởng tượng về ngoại hình và y phục của vài nhân vật lịch sử, nên tôi đang đọc lại thật kỹ cuốn Ngàn năm áo mũ của Trần Quang Đức. Sau khi viết xong một cuốn, tôi mới tự thưởng cho mình 6 tháng để đọc tác phẩm văn học. Lúc đó, tôi không viết gì hết, để có trọn vẹn khoái cảm của người đọc sách. 

Ở San Francisco, tôi có được sách tiếng Việt từ nhiều nguồn như sách do gia đình mua gửi sang, một số cuốn cũng có thể mua qua Amazon. Rất tiếc, sách Việt trên Amazon quá ít trong khi đây là một kênh phát hành rất hữu hiệu. Thêm một nguồn bổ sung cũng rất thuận tiện là các thành phố ở Mỹ đều có thư viện rất tốt, trong đó có khá nhiều sách của Việt Nam. Tôi đã tìm gặp những cuốn truyện ngắn của mình tại thư viện San Francisco và thư viện Denver, trong khu vực dành cho văn học châu Á.

Gian dành riêng cho sách Việt Nam tại Thư viện thành phố Denver, bang Colorado.

Một vài tác phẩm hoặc nhà văn yêu thích của bà?

Trước 1945, tôi thích nhất là tác phẩm của hai nhà văn Tô Hoài và Thanh Tịnh.

Với Tô Hoài, giọng văn ông giản dị, trào lộng mà vô cùng tinh tế. Ông chỉ viết về những phận người bé nhỏ (Quê người, Trăng thề), những sinh linh bé nhỏ (O chuột), mà đọc xong mình bồi hồi xúc động và nhớ mãi. Sở dĩ vậy, là vì cái giản dị của ông mang nhiều lớp ý nghĩa, khiến mình có thể nhìn thấy sự nhân hậu và minh triết của tác giả qua từng chi tiết. 

Thanh Tịnh theo tôi là nhà văn viết về Huế hay nhất. Tôi được gặp ông một lần vào năm 1986, hai năm trước khi ông mất. Khi ấy ông 75 tuổi, người gầy, tóc bạc trắng hết nhưng đôi mắt rất đẹp và hiền từ, đúng như hình ảnh tôi đã tưởng tượng về tác giả của Quê mẹ. Đôi mắt đầy sự thấu cảm và xót thương, tôi thường hình dung có lẽ Nguyễn Du cũng có đôi mắt như vậy, nên mới nhìn thấy hết nỗi đau của thập loại chúng sinh.

Sau 1954, tác giả tôi thích đọc nhất là Vũ Hạnh. Sau 1975, tác giả tôi thích đọc nhất là Nguyễn Xuân Khánh. 

Với văn học Nhật, tôi yêu nhất Kawabata, vì khuynh hướng duy cảm và duy mỹ của ông. Với văn học Trung Quốc, nhiều người sẽ cho rằng sáng giá nhất là Mạc Ngôn, Thiết Ngưng… nhưng riêng tôi thích Phùng Ký Tài vì sự hiểu biết uyên thâm của ông về văn hóa Trung Hoa. Viết về một dân tộc rất cực đoan nhưng ông không bao giờ lên gân, trái lại rất điềm tĩnh, một sự điềm tĩnh đầy trọng lượng.

Với châu Mỹ, tôi ấn tượng với Garcia Marquez và bút pháp hiện thực huyền ảo. Theo tôi nhận xét, nhiều nỗ lực cách tân của một số nhà văn Việt Nam hiện nay vẫn ít nhiều mang dấu ấn ảnh hưởng của ông, mặc dù giải Nobel của Marquez đã gần nửa thế kỷ rồi. 

Câu châm ngôn hoặc bài học cuộc sống bà đã rút ra từ sách?

“Không phải vì già đi mà người ta thôi theo đuổi những giấc mơ. Chính vì không còn theo đuổi những giấc mơ mà người ta già đi” (Nhà văn Gabriel Garcia Marquez).

Nhà văn Trần Thùy Mai.

Trong trải nghiệm cuộc sống của mình, bà cảm thấy điều may mắn và hạnh phúc nhất mình có được là gì?

Điều may mắn của đời tôi là đã chọn được công việc phù hợp nhất với mình. Khi nhỏ, tôi mê đọc truyện, lớn lên tôi dạy văn, rồi làm xuất bản, và viết truyện. Tất cả đều liên quan đến sách. Như Mark Twain đã viết: “Làm việc là thực hành một trò chơi với sự bắt buộc. Vui chơi là thực hành một công việc với niềm hứng thú.” Như vậy tôi đã được vui chơi trong suốt đời tôi, mặc dù sự “vui chơi” ấy đôi khi cũng không nhẹ nhàng.

Thực sự, trang viết đã nhiều lần giúp tôi vượt qua những giờ phút khủng hoảng, mất mát, cô độc nhất. Bây giờ tôi đã lớn tuổi và nhiều thứ đang xa dần khỏi tầm tay, thì “trò chơi” viết sách là thứ luôn còn lại trong “đáy hộp Pandora” của mình. Mỗi cuốn sách đang viết là một âm thanh lặng lẽ mà xôn xao trong lòng, khi nào âm thanh ấy còn vang lên, thì cuộc sống của mình vẫn còn vui, và đời mình vẫn còn có giấc mơ để theo đuổi. 

Kim Sam

Nhiều hoạt động chào mừng Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa ban hành văn bản số 785/BVHTT&DL-TV về việc tổ chức hoạt động chào mừng Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam năm 2021.

Không biết nên không tổn thương

- 2023 là năm bận rộn với NSND Lê Khanh khi chị tham gia tới 2 phim điện ảnh, 1 phim truyền hình, quay từ Nam ra Bắc. Nhìn lại năm qua chị hài lòng với những gì mình đã làm được chứ? 

Tôi tiếc là 1 năm chỉ có 365 ngày, giá có nhiều ngày gấp đôi mình sẽ làm được gấp đôi. Tôi bằng lòng vì đã được tin tưởng và đáp ứng được sự tin tưởng ấy, đáp ứng được công việc từ đầu tới cuối mà không bỏ cuộc. 

Với nghệ sĩ, chỉ khi nào không còn sức khỏe và vô duyên mới hết việc. Ăn thì no rồi, mặc cũng đủ ấm và đẹp rồi, những người trung tuổi cũng hoàn thành vai trò của mình, phần còn lại là mỗi ngày được khẳng định sự cần thiết của mình trong đời sống. Đó là niềm hạnh phúc nhất!

Người trung tuổi đi làm thường xuyên mà cứ mặc cảm là lớn tuổi đã tự loại mình ra khỏi guồng quay công việc. Làm việc với thế hệ sau thấy bản thân trẻ ra, khỏe ra, không cũ mà luôn mới.  

- Liệu có còn điều gì khiến chị tiếc nuối? Ví như thời gian phát sóng phim 'Nơi giấc mơ tìm về' chị đóng chính nhận ý kiến trái chiều?

Không! Tôi không quan tâm nhiều tới điều đó. Tôi cũng không thường xuyên đối diện với mạng nên không biết hết được. Nhưng khán giả có bao nhiêu tầng lớp với tính cách, gu khác nhau. Mỗi người đều có quyền tưởng tượng ra nhân vật theo cách riêng. Hơn ai hết người nghệ sĩ chịu trách nhiệm về tạo hình vai diễn của mình trên cơ sở thống nhất sáng tạo của cả một ê-kíp. Do vậy tôi không để tâm lắm với nhận xét trái chiều của khán giả. 

- Thực sự chị có bao giờ tổn thương vì những bình luận tiêu cực?

Thật ra tôi không đọc các bình luận đó. Vì không biết nên không tổn thương. Tôi tôn trọng mọi ý kiến của khán giả. Điều đó chứng tỏ họ có xem và trung thực với cảm quan của mình. Nghệ sĩ chuyên nghiệp phải đối diện với những điều đó và tôi không vì thế mà phân tán việc làm nghề. Bởi vậy, có đọc điều gì không như ý tôi cũng không phản hồi. Thực ra tôi rất hài lòng với tạo hình nhân vật bà Lan trong Nơi giấc mơ tìm về. Đây có thể nói là vai diễn hội tụ tất cả những vai diễn từ trước đến nay của Lê Khanh nên tôi rất thích nhân vật này. 

Chỉ dừng đóng phim nếu hết duyên và không đủ sức khỏe

- Chị nói 2023 "bay lượn như chim" khi bận rộn với quá nhiều dự án, chị sắp xếp thời gian cho gia đình như thế nào?

Tôi vẫn sắp xếp được bình thường như mấy chục năm trước. Cả đời tôi làm mãi việc này. Khi đi làm chu toàn trách nhiệm của một nghệ sĩ, về nhà làm hết trách nhiệm của một người vợ, người mẹ, không hụt, không thiếu bất cứ cái gì.

Và đương nhiên, khi rời một dự án phim người ta quyến luyến, nhớ nhung và thấy sự tồn tại của mình là cần thiết, nghĩa là mình phải làm việc rất có tâm. Về nhà cũng vậy! Sau mỗi dự án, các con lại mong mẹ trở về và tôi tận dụng tối đa thời gian ở bên gia đình như mấy chục năm trước. Mấy đời nhà tôi đều sống như thế rồi!

- Có cảm giác khi về hưu, rời Nhà hát Tuổi Trẻ, NSND Lê Khanh hoạt động mạnh mẽ hơn trước. Dường như với chị không có khái niệm "về hưu"? 

Nghệ sĩ không có tuổi hưu chứ không chỉ mình tôi. Mẹ tôi 82 tuổi mới dừng hẳn đóng phim vì bà không thể thuộc được lời thoại. Nếu không có gì thay đổi, tối thiểu tôi cũng phải được như mẹ. Khi nào hết duyên phải chấp nhận hoặc do sức khỏe không cho phép mới dừng lại. Còn nếu còn sức khỏe để đi làm vừa có tiền, vừa được gặp gỡ bạn bè, mỗi dự án lại có một 'ngôi nhà mới', những đồng nghiệp mới, vui lắm!

- Mẹ chị, nghệ sĩ Lê Mai dừng đóng phim vì khó thuộc thoại, em gái chị - nghệ sĩ Lê Vi thì ở nước ngoài, chị cả Lê Vân đã lâu không lên sóng. Khán giả mong một ngày nào đó cả 3 chị em cùng tham gia một dự án nhưng có vẻ điều này là bất khả thi?

Trong gia đình tôi nhiều lắm chỉ từng cặp 1 đóng với nhau, ví dụ trước đây tôi đóng với bố (NSND Trần Tiến - PV), chị Lê Vân với bố, lúc tôi đóng với mẹ... nhưng mấy chị em chưa có dịp. Nhưng điều này rất đơn giản, đó là các nhà sản xuất phải yêu cầu chứ chúng tôi không thể có tiền tự làm phim với nhau được.

Gia đình tôi không bao giờ nghĩ là bố mất đi

- Đây là thời điểm chị đã hoàn tất mọi dự án và dành thời gian cho gia đình, gia đình NSND Lê Khanh đã chuẩn bị Tết đến đâu rồi? 

Xong xuôi hết rồi! Cái gì cần cũng có rồi. Người Bắc hay ăn Tết sớm, người yêu Tết lại càng sớm hơn, khi nào xuất hiện cành đào là cảm thấy Tết nên nếu chơi đào sớm thì Tết đến sớm. Tết của tôi luôn có gia đình, từ xưa đến nay vẫn vậy.

- Cái Tết đầu tiên khi có người thân qua đời luôn là cái Tết buồn và khó khăn, còn với NSND Lê Khanh thì sao? Gia đình chị đã trải qua cái Tết đầu tiên khi NSND Trần Tiến mất thế nào?

Cũng bình thường! Ngay cả cách gia đình tôi tổ chức tang lễ cho bố tôi cũng thế. Mọi người bất ngờ lắm vì sao nó thanh nhẹ, siêu thoát và lãng mạn đúng kiểu nghệ sĩ như vậy. Bố tôi không có gì ân hận, bao nhiêu cái đẹp, cái hay, giá trị ông đã để lại cho cuộc đời và mọi người yêu quý thế là quá hạnh phúc rồi. Hôm đám tang bố, tôi lấy 1 bài thơ của ông ngoại và 3 chị em cùng đọc để chia tay bố.

Gia đình tôi không bao giờ nghĩ là bố mất đi mà ông đã bay lên một cõi khác để tuổi già không còn khó khăn vì bệnh tật. Bao nhiêu năm ông mắc bệnh phổi nên hơn ai hết ông rất cực. Mọi người được thở, được đi chơi ra ngoài hít không khí còn ông chỉ ở trong 4 bức tường sống với 4 bình oxy các loại. Nên khi ông trút hơi thở cuối cùng thì nhẹ nhàng và hạnh phúc tới phút chót, sạch sẽ, thơm tho, tỉnh táo.

Ông như người đi ngủ trong vòng tay 3 con 1 lúc. Chúng tôi nói với nhau sao bố mình sướng thế, tiên cũng chỉ đến thế này. Cho nên gia đình tôi tổ chức tang lễ như một lời tạm biệt để ông đi chơi tiếp. Không có giọt nước mắt nào, không bi ai bi lụy, không sến sẩm mà lịch lãm, nhẹ nhàng, thanh thoát. Giờ mỗi ngày cũng thế. Ông ở với tôi nên mình ăn gì ông ăn nấy, sáng dậy tôi vẫn chào bố như ông vẫn còn ở đó. 

- Gia đình chị quan niệm NSND Trần Tiến không mất đi mà đang dạo chơi đâu đó, vì vậy có nghĩa mọi nếp trong gia đình ngày Tết như bao năm vẫn được giữ như cũ?

Đúng vậy! Vì tôi tin chết không phải là hết nên không bi ai gì cả. Chết là tiếp tục ở một cõi khác, cõi đó nhẹ nhàng hơn, lung linh hơn và đỡ truân chuyên hơn. Tết năm nay chúng tôi vẫn như mọi năm, Tết là sum họp và tưởng nhớ!  

NSND Lê Khanh trong phim 'Nơi giấc mơ tìm về'

Ảnh: Quỳnh An

Không biết nên không tổn thương

- 2023 là năm bận rộn với NSND Lê Khanh khi chị tham gia tới 2 phim điện ảnh, 1 phim truyền hình, quay từ Nam ra Bắc. Nhìn lại năm qua chị hài lòng với những gì mình đã làm được chứ? 

Tôi tiếc là 1 năm chỉ có 365 ngày, giá có nhiều ngày gấp đôi mình sẽ làm được gấp đôi. Tôi bằng lòng vì đã được tin tưởng và đáp ứng được sự tin tưởng ấy, đáp ứng được công việc từ đầu tới cuối mà không bỏ cuộc. 

Với nghệ sĩ, chỉ khi nào không còn sức khỏe và vô duyên mới hết việc. Ăn thì no rồi, mặc cũng đủ ấm và đẹp rồi, những người trung tuổi cũng hoàn thành vai trò của mình, phần còn lại là mỗi ngày được khẳng định sự cần thiết của mình trong đời sống. Đó là niềm hạnh phúc nhất!

Người trung tuổi đi làm thường xuyên mà cứ mặc cảm là lớn tuổi đã tự loại mình ra khỏi guồng quay công việc. Làm việc với thế hệ sau thấy bản thân trẻ ra, khỏe ra, không cũ mà luôn mới.  

- Liệu có còn điều gì khiến chị tiếc nuối? Ví như thời gian phát sóng phim 'Nơi giấc mơ tìm về' chị đóng chính nhận ý kiến trái chiều?

Không! Tôi không quan tâm nhiều tới điều đó. Tôi cũng không thường xuyên đối diện với mạng nên không biết hết được. Nhưng khán giả có bao nhiêu tầng lớp với tính cách, gu khác nhau. Mỗi người đều có quyền tưởng tượng ra nhân vật theo cách riêng. Hơn ai hết người nghệ sĩ chịu trách nhiệm về tạo hình vai diễn của mình trên cơ sở thống nhất sáng tạo của cả một ê-kíp. Do vậy tôi không để tâm lắm với nhận xét trái chiều của khán giả. 

- Thực sự chị có bao giờ tổn thương vì những bình luận tiêu cực?

Thật ra tôi không đọc các bình luận đó. Vì không biết nên không tổn thương. Tôi tôn trọng mọi ý kiến của khán giả. Điều đó chứng tỏ họ có xem và trung thực với cảm quan của mình. Nghệ sĩ chuyên nghiệp phải đối diện với những điều đó và tôi không vì thế mà phân tán việc làm nghề. Bởi vậy, có đọc điều gì không như ý tôi cũng không phản hồi. Thực ra tôi rất hài lòng với tạo hình nhân vật bà Lan trong Nơi giấc mơ tìm về. Đây có thể nói là vai diễn hội tụ tất cả những vai diễn từ trước đến nay của Lê Khanh nên tôi rất thích nhân vật này. 

Chỉ dừng đóng phim nếu hết duyên và không đủ sức khỏe

- Chị nói 2023 "bay lượn như chim" khi bận rộn với quá nhiều dự án, chị sắp xếp thời gian cho gia đình như thế nào?

Tôi vẫn sắp xếp được bình thường như mấy chục năm trước. Cả đời tôi làm mãi việc này. Khi đi làm chu toàn trách nhiệm của một nghệ sĩ, về nhà làm hết trách nhiệm của một người vợ, người mẹ, không hụt, không thiếu bất cứ cái gì.

Và đương nhiên, khi rời một dự án phim người ta quyến luyến, nhớ nhung và thấy sự tồn tại của mình là cần thiết, nghĩa là mình phải làm việc rất có tâm. Về nhà cũng vậy! Sau mỗi dự án, các con lại mong mẹ trở về và tôi tận dụng tối đa thời gian ở bên gia đình như mấy chục năm trước. Mấy đời nhà tôi đều sống như thế rồi!

- Có cảm giác khi về hưu, rời Nhà hát Tuổi Trẻ, NSND Lê Khanh hoạt động mạnh mẽ hơn trước. Dường như với chị không có khái niệm "về hưu"? 

Nghệ sĩ không có tuổi hưu chứ không chỉ mình tôi. Mẹ tôi 82 tuổi mới dừng hẳn đóng phim vì bà không thể thuộc được lời thoại. Nếu không có gì thay đổi, tối thiểu tôi cũng phải được như mẹ. Khi nào hết duyên phải chấp nhận hoặc do sức khỏe không cho phép mới dừng lại. Còn nếu còn sức khỏe để đi làm vừa có tiền, vừa được gặp gỡ bạn bè, mỗi dự án lại có một 'ngôi nhà mới', những đồng nghiệp mới, vui lắm!

- Mẹ chị, nghệ sĩ Lê Mai dừng đóng phim vì khó thuộc thoại, em gái chị - nghệ sĩ Lê Vi thì ở nước ngoài, chị cả Lê Vân đã lâu không lên sóng. Khán giả mong một ngày nào đó cả 3 chị em cùng tham gia một dự án nhưng có vẻ điều này là bất khả thi?

Trong gia đình tôi nhiều lắm chỉ từng cặp 1 đóng với nhau, ví dụ trước đây tôi đóng với bố (NSND Trần Tiến - PV), chị Lê Vân với bố, lúc tôi đóng với mẹ... nhưng mấy chị em chưa có dịp. Nhưng điều này rất đơn giản, đó là các nhà sản xuất phải yêu cầu chứ chúng tôi không thể có tiền tự làm phim với nhau được.

Gia đình tôi không bao giờ nghĩ là bố mất đi

- Đây là thời điểm chị đã hoàn tất mọi dự án và dành thời gian cho gia đình, gia đình NSND Lê Khanh đã chuẩn bị Tết đến đâu rồi? 

Xong xuôi hết rồi! Cái gì cần cũng có rồi. Người Bắc hay ăn Tết sớm, người yêu Tết lại càng sớm hơn, khi nào xuất hiện cành đào là cảm thấy Tết nên nếu chơi đào sớm thì Tết đến sớm. Tết của tôi luôn có gia đình, từ xưa đến nay vẫn vậy.

- Cái Tết đầu tiên khi có người thân qua đời luôn là cái Tết buồn và khó khăn, còn với NSND Lê Khanh thì sao? Gia đình chị đã trải qua cái Tết đầu tiên khi NSND Trần Tiến mất thế nào?

Cũng bình thường! Ngay cả cách gia đình tôi tổ chức tang lễ cho bố tôi cũng thế. Mọi người bất ngờ lắm vì sao nó thanh nhẹ, siêu thoát và lãng mạn đúng kiểu nghệ sĩ như vậy. Bố tôi không có gì ân hận, bao nhiêu cái đẹp, cái hay, giá trị ông đã để lại cho cuộc đời và mọi người yêu quý thế là quá hạnh phúc rồi. Hôm đám tang bố, tôi lấy 1 bài thơ của ông ngoại và 3 chị em cùng đọc để chia tay bố.

Gia đình tôi không bao giờ nghĩ là bố mất đi mà ông đã bay lên một cõi khác để tuổi già không còn khó khăn vì bệnh tật. Bao nhiêu năm ông mắc bệnh phổi nên hơn ai hết ông rất cực. Mọi người được thở, được đi chơi ra ngoài hít không khí còn ông chỉ ở trong 4 bức tường sống với 4 bình oxy các loại. Nên khi ông trút hơi thở cuối cùng thì nhẹ nhàng và hạnh phúc tới phút chót, sạch sẽ, thơm tho, tỉnh táo.

Ông như người đi ngủ trong vòng tay 3 con 1 lúc. Chúng tôi nói với nhau sao bố mình sướng thế, tiên cũng chỉ đến thế này. Cho nên gia đình tôi tổ chức tang lễ như một lời tạm biệt để ông đi chơi tiếp. Không có giọt nước mắt nào, không bi ai bi lụy, không sến sẩm mà lịch lãm, nhẹ nhàng, thanh thoát. Giờ mỗi ngày cũng thế. Ông ở với tôi nên mình ăn gì ông ăn nấy, sáng dậy tôi vẫn chào bố như ông vẫn còn ở đó. 

- Gia đình chị quan niệm NSND Trần Tiến không mất đi mà đang dạo chơi đâu đó, vì vậy có nghĩa mọi nếp trong gia đình ngày Tết như bao năm vẫn được giữ như cũ?

Đúng vậy! Vì tôi tin chết không phải là hết nên không bi ai gì cả. Chết là tiếp tục ở một cõi khác, cõi đó nhẹ nhàng hơn, lung linh hơn và đỡ truân chuyên hơn. Tết năm nay chúng tôi vẫn như mọi năm, Tết là sum họp và tưởng nhớ!  

NSND Lê Khanh trong phim 'Nơi giấc mơ tìm về'

Ảnh: Quỳnh An

Món ngon từ đậu phụ trong ẩm thực Nhật
Cách làm món canh sườn nấu sấu chua dịu mát cho bữa cơm ngày hè
Đổi vị ngày hè bằng cách nộm rau muống thịt bò

Nguyên liệu làm gỏi dạ dày ngó sen:

- Ngó sen tươi - 200g.

- Cà rốt - 100g.

- Hành tây - 1/2 củ.

- Dạ dày - 500g.

- Hành lá, rau răm - 1 ít.

- Chanh tươi - 1 quả.

- Gia vị : nước mắm, đường, tỏi, ớt, giấm hoặc rượu trắng.

 Hướng dẫn cách làm gỏi dạ dày ngó sen:

- Bước 1:Dạ dày mua về, rửa sạch, dùng dấm hoặc rượu trắng để rửa sạch mùi hôi, sau đó đem luộc chín dạ.

- Bước 5: Pha mắm trộn gỏi: các bạn pha theo tỷ lệ ba thìa mắm với một thìa bột canh. Vớt ra ngâm với âu nước lạnh, cho thêm vài viên đá càng tốt để dạ dày được trắng. bạn vớt ra để khô, thái mỏng miếng vừa ăn.

- Bước 2: Cà rốt mua về các bạn gọt vỏ, rửa sạch, hành tây, ớt cắt miếng mỏng dài 3-4 cm.

- Bước 3: Ngó sen rửa sạch, cắt khúc 3-4cm và chẻ làm đôi, làm ba, ngâm ngó sen vào nước sôi đã để nguội cho thêm vài lát chanh và ít muối.

- Bước 4:Cà rốt, hành gọt lớp vỏ ngoài cắt miếng mỏng vừa ăn, ớt ngọt thái chỉ dài khoảng 2-3 cm. Sau đó đun một ít nước sôi rồi cho ngó sen, cà rốt vào trần sơ, chỉ cho vào rồi vớt ra ngay tránh rau củ bị mềm mất ngon sau đó để ráo.

- Bước 6: Cho dạ dày trộn cùng với ngó sen, cà rốt, hành tây rồi từ từ rưới phần nước mắm trộn lên. Đảo nhẹ tay rồi thêm ít răm thái nhỏ vào trộn nhẹ nhàng một lần nữa. (Trước khi ăn khoảng 10-15 bạn hãy trộn các nguyên liệu nhé như vậy đảm bảo rau củ được giòn ngon).

Hướng dẫn cách chọn dạ dày ngon:

- Chọn dạ dày của con lợn khỏe mạnh: Đây chính là yếu tố an toàn với bất kỳ loại thực phẩm nào bởi nó đảm bảo sức khỏe cho người sử dụng. Vì thế chọn dạ dày lợn ngon thì phải chọn dạ dày của con lợn khỏe mạnh và biết rõ người bán hàng, không mua hàng trôi nổi, không mua hàng đông lạnh và không mua hàng có mùi.

- Chọn dạ dày bằng mắt: Khi mua bạn nhớ xem chiếc dạ dày bằng mắt thường nếu thấy chiếc dạ dày đều màu, không có dị tật, không có màu sắc khác lạ. Nếu màu thông thường là mặt sau dạ dày có màu nâu nhạt, khi luộc lên màu thẫm hơn, mặt trong có màu trắng đục, có lớp màng phủ lên bề mặt, khi sơ chế lột bỏ lớp màng này dạ dày sẽ có màu trắng sáng.​

- Bạn cũng nên chọn chiếc dạ dày có độ dày: Nhìn chiếc dạ dày có độ dày khoảng 2–3cm là dạ dày ngon khi ăn sẽ có độ giòn và thơm. Đây là dạ dày của những con lợn to và khỏe mạnh, bởi vậy mua được những chiếc dạ dày như thế này bạn sẽ thấy hài lòng bởi độ ngon tuyệt vời của nó.​

Chỉ cần bỏ chút ít thời gian để vào bếp là bạn đã có thể chế biến được món ăn ngon gỏi dạ dày ngó sen lạ miệng, thanh mát, dai giòn sần sật đem đến không khí tươi vui cho cả gia đình.

Thịt ba chỉ lắc quất, món ăn đang khiến chị em 'phát cuồng'

Món thịt ba chỉ lắc quất có hương vị đậm đà, thơm đặc trưng của quất, chua chua ngọt ngọt cay cay, đảm bảo ăn là mê say.

- Gỏi dạ dày ngó sen là món ăn ngon lạ miệng với cách làm vô cùng đơn giản, hương vị chua ngọt với ngó sen thơm mát, dạ dày mềm dai chắc chắn cả nhà đều hứng thú khi thưởng thức món ăn này.

Món ngon từ đậu phụ trong ẩm thực Nhật
Cách làm món canh sườn nấu sấu chua dịu mát cho bữa cơm ngày hè
Đổi vị ngày hè bằng cách nộm rau muống thịt bò

Nguyên liệu làm gỏi dạ dày ngó sen:

- Ngó sen tươi - 200g.

- Cà rốt - 100g.

- Hành tây - 1/2 củ.

- Dạ dày - 500g.

- Hành lá, rau răm - 1 ít.

- Chanh tươi - 1 quả.

- Gia vị : nước mắm, đường, tỏi, ớt, giấm hoặc rượu trắng.

 Hướng dẫn cách làm gỏi dạ dày ngó sen:

- Bước 1:Dạ dày mua về, rửa sạch, dùng dấm hoặc rượu trắng để rửa sạch mùi hôi, sau đó đem luộc chín dạ.

- Bước 5: Pha mắm trộn gỏi: các bạn pha theo tỷ lệ ba thìa mắm với một thìa bột canh. Vớt ra ngâm với âu nước lạnh, cho thêm vài viên đá càng tốt để dạ dày được trắng. bạn vớt ra để khô, thái mỏng miếng vừa ăn.

- Bước 2: Cà rốt mua về các bạn gọt vỏ, rửa sạch, hành tây, ớt cắt miếng mỏng dài 3-4 cm.

- Bước 3: Ngó sen rửa sạch, cắt khúc 3-4cm và chẻ làm đôi, làm ba, ngâm ngó sen vào nước sôi đã để nguội cho thêm vài lát chanh và ít muối.

- Bước 4:Cà rốt, hành gọt lớp vỏ ngoài cắt miếng mỏng vừa ăn, ớt ngọt thái chỉ dài khoảng 2-3 cm. Sau đó đun một ít nước sôi rồi cho ngó sen, cà rốt vào trần sơ, chỉ cho vào rồi vớt ra ngay tránh rau củ bị mềm mất ngon sau đó để ráo.

- Bước 6: Cho dạ dày trộn cùng với ngó sen, cà rốt, hành tây rồi từ từ rưới phần nước mắm trộn lên. Đảo nhẹ tay rồi thêm ít răm thái nhỏ vào trộn nhẹ nhàng một lần nữa. (Trước khi ăn khoảng 10-15 bạn hãy trộn các nguyên liệu nhé như vậy đảm bảo rau củ được giòn ngon).

Hướng dẫn cách chọn dạ dày ngon:

- Chọn dạ dày của con lợn khỏe mạnh: Đây chính là yếu tố an toàn với bất kỳ loại thực phẩm nào bởi nó đảm bảo sức khỏe cho người sử dụng. Vì thế chọn dạ dày lợn ngon thì phải chọn dạ dày của con lợn khỏe mạnh và biết rõ người bán hàng, không mua hàng trôi nổi, không mua hàng đông lạnh và không mua hàng có mùi.

- Chọn dạ dày bằng mắt: Khi mua bạn nhớ xem chiếc dạ dày bằng mắt thường nếu thấy chiếc dạ dày đều màu, không có dị tật, không có màu sắc khác lạ. Nếu màu thông thường là mặt sau dạ dày có màu nâu nhạt, khi luộc lên màu thẫm hơn, mặt trong có màu trắng đục, có lớp màng phủ lên bề mặt, khi sơ chế lột bỏ lớp màng này dạ dày sẽ có màu trắng sáng.​

- Bạn cũng nên chọn chiếc dạ dày có độ dày: Nhìn chiếc dạ dày có độ dày khoảng 2–3cm là dạ dày ngon khi ăn sẽ có độ giòn và thơm. Đây là dạ dày của những con lợn to và khỏe mạnh, bởi vậy mua được những chiếc dạ dày như thế này bạn sẽ thấy hài lòng bởi độ ngon tuyệt vời của nó.​

Chỉ cần bỏ chút ít thời gian để vào bếp là bạn đã có thể chế biến được món ăn ngon gỏi dạ dày ngó sen lạ miệng, thanh mát, dai giòn sần sật đem đến không khí tươi vui cho cả gia đình.

Thịt ba chỉ lắc quất, món ăn đang khiến chị em 'phát cuồng'

Món thịt ba chỉ lắc quất có hương vị đậm đà, thơm đặc trưng của quất, chua chua ngọt ngọt cay cay, đảm bảo ăn là mê say.