Chính vì những ý nghĩa đẹp đẽ đó, lễ hội Tết cá của người Tày huyện Yên Minh được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch công nhận Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia vào năm 2016. 

Để “biến di sản thành tài sản”, Lễ hội Tết cá 2023 được huyện Yên Minh tổ chức quy mô cấp huyện vào ngày 22/10. Do tổ chức đúng mùa hoa tam giác mạch nên lễ hội đã thu hút hàng nghìn lượt du khách đến tham quan, trải nghiệm các hoạt động độc đáo và hấp dẫn như: thi đua cá được tổ chức ở đoạn suối rộng chảy qua địa bàn xã. Hầu như nhà nào ở xã cũng nuôi cá chép ruộng, đến mùa lúa chín, bà con tháo nước bắt cá về ăn Tết và chọn những con to khỏe nhất để đem đến hội đua;  Thi đua cá, bắt cá bằng tay, thi chọc mật cá, gói bánh Chưng nhân cá; trải nghiệm nấu rượu ngô men lá, tham quan sản phẩm đặc trưng và ẩm thực.

Việc tổ chức lễ hội Tết cá không chỉ thúc đẩy đồng bào hăng say lao động, sản xuất, khuyến khích phát triển chăn nuôi, tăng thu nhập, mà thông qua lễ hội góp phần quảng bá hình ảnh con người và tài nguyên, sản phẩm du lịch tiêu biểu, độc đáo của huyện đến đông đảo người dân trên cả nước.

Yên Minh

Nguyễn Đức Anh Phú – nam sinh gốc Bảo Lộc (Lâm Đồng) hiện đang sống cùng gia đình tại thành phố Papillion, tiểu bang Nebraska, Hoa Kỳ - là một trong số ít được chọn đó. Phú còn được cấp học bổng toàn phần với 72.000 USD/năm, trong 4 năm học.

Nguyễn Đức Anh Phú - tân sinh viên của ĐH Harvard. Ảnh: NVCC

Ngoài ra, vì có điểm ACT cao nên các trường đại học tại Omaha như Creighton và UNO, UNL đã cấp học bổng toàn phần cho Phú.

Tuy nhiên, theo Phú, điểm ACT và kết quả học tập ở phổ thông chỉ chiếm khoảng 50% trong việc em được nhận vào ĐH Harvard. “Hồi học cấp 3 em cũng có một vài điểm B” – Phú cho biết.

50% còn lại là dành cho “bảng thành tích” hoạt động khác của Phú.

Gia đình Nguyễn Đức Anh Phú trong lễ tốt nghiệp trung học của em. Ảnh: NVCC

“Năng động” là điều mà những người biết về Phú nhìn nhận về cậu.

Ngoài thời gian đi học, Phú luôn tham gia các hoạt động cộng đồng của người Việt tại Omaha như múa lân, ca hát, lao động công ích tại nhà thờ, làm người mẫu.

Phú cũng có nhiều năng khiếu như chơi đàn piano, cắt tóc, sửa máy thổi kèn, tham gia các câu lạc bộ của thanh thiếu niên ở trường và địa phương…

Năm trước, Phú đã giành giải nhất trong một cuộc thi về kế hoạch kinh doanh của học sinh toàn bang Nebraska. 

Cậu thông thạo Tiếng Anh, Tiếng Việt và Tiếng Mexico.

Khởi nghiệp với cửa hàng sửa chữa điện thoại

Tuy nhiên, tâm huyết của Phú từ hai năm nay là Phu's Phone Emporium - Ngoài việc học tập và tham gia các hoạt động cộng đồng, Phú đã khởi nghiệp với một cửa hàng mua bán và sửa chữa điện thoại di động.

“Em bắt đầu công việc này cũng tình cờ. Hồi cuối năm học lớp 10, em làm rơi chiếc điện thoại của mình và nó bị hỏng. Em lên mạng tìm các clip trên Youtube dạy sửa và lần mò học theo”.

Sau đó, Phú còn sử dụng điện thoại của mẹ để làm dụng cụ thực hành. Rồi không chỉ sửa điện thoại cho mình, Phú dần “học nghề” và có thể sửa được nhiều loại điện thoại khác nhau. Từ đó, cậu học trò quyết định khởi nghiệp với công việc này.

Phú khởi nghiệp với cửa hàng sửa điện thoại và đã thu về lợi nhuận 40.000 USD

Có duyên với nghề, Phú khá đông khách, tới nay đã là hơn 1.000 người. Lợi nhuận của Phu's Phone Emporium là khoảng 40.000 USD.

“Em nghĩ, đây là lý do lớn trong việc em được nhận vào Harvard” – Phú chia sẻ.

“Chúng tôi chưa từng nghĩ tới…”

Với sự tự hào không giấu nổi, bố của Phú - anh Nguyễn Đức Hải kể rằng trước đó, gia đình anh chưa từng nghĩ đến việc con mình sẽ vào Harvard.

“Gia đình chúng tôi trước đây ở Bảo Lộc (tỉnh Lâm Đồng), qua Mỹ cách đây 12 năm, khi Phú 6 tuổi. Chúng tôi biết vào Harvard khó như thế nào, vì vậy việc Phú vào học ở đó chưa từng xuất hiện trong suy nghĩ của hai vợ chồng tôi”.

Do đó, anh Hải cho biết những hoạt động Phú làm từ nhỏ đều xuất phát từ đam mê và tình cảm chân thành của cậu bé, chứ tuyệt nhiên không nhằm mục đích để làm đẹp hồ sơ.

Phú và bạn bên một tác phẩm Lego. Ảnh: NVCC

“Tôi không thi đại học, nên giờ biết gì thì dạy con cái đấy. Trước đây tôi chơi Lego thì tôi dạy con tôi chơi lắp ráp Lego từ 3 tuổi cho vui. Sau đó thì Phú lắp Lego rất giỏi. Con từng sáng tạo ra một chiếc máy chia tiền xu từ lego.

Tôi cũng dạy con múa lân, cắt tóc.

Tới khi con bán điện thoại, khi nào phải đi gặp khách hàng, tôi vẫn đưa Phú tới nơi hẹn nhưng để con tự giao dịch. Tôi muốn Phú tự trải nghiệm, để thấy rằng ở đâu cũng có người tốt kẻ xấu…”.

Chị Ngô Thị Thùy Anh, mẹ của Phú thì cho biết đây là một cậu bé rất tự giác trong mọi việc.

“Chiều đi học về con thường phụ mẹ việc nhà rồi mới học hay làm những việc khác. Chiều thứ bảy, chủ nhật hàng tuần, Phú phụ dạy Tiếng Việt cho khoảng 15 bé.

Con cũng có một số tài lẻ. Chẳng hạn như Phú có thể xoay rubik rất nhanh, chỉ mất 15 giây là hoàn thành xong 6 mặt…”.

Tham gia múa lân trong dịp lễ tết. Ảnh: NVCC

Phú cũng nói rằng từ trước đến giờ em chỉ làm những việc em cảm thấy vui và tiết kiệm được tiền cho bố mẹ, hay kiếm ra tiền. Cậu cũng không nghĩ đến việc có thể vào học tại trường đại học top đầu của nước Mỹ.

Tuy nhiên, đến lúc làm hồ sơ nộp vào các trường đại học, được sự tư vấn của giáo viên ở trường phổ thông, Phú mới dám chuẩn bị hồ sơ vào ĐH Harvard.

Vào Harvard, Phú dự định học song song hai ngành kinh tế và lập trình. Với cửa hàng điện thoại của mình, Phú dự định sẽ phải thu nhỏ lại để tập trung cho việc học.

Máy phân loại tiền xu từ các mảnh ghép lego do Phú lắp ráp:

Phương Chi

9X Việt trả lời câu hỏi làm thế nào để vào Harvard

Tốt nghiệp Thạc sĩ ngành Chính sách công tại ĐH Harvard, anh Trần Hà Dương cho biết trong một thời gian dài trước đây, ngôi trường danh giá này là “một thứ gì đó hoàn toàn xa vời với mình”.

Gánh bánh mì của ngoại Sáu đã trở thành địa điểm thân quen với đông đảo người lao động quanh khu vực. Chỉ 5.000 đồng một ổ, chiếc bánh mì ở đây được mệnh danh “rẻ nhất Việt Nam”. Đây là bữa sáng đã "cứu đói", giúp đỡ biết bao người lao động, công nhân khó khăn trong suốt 3 thập kỷ. 

“Tôi mới lên giá 5.000 đồng/ổ gần đây thôi. Mấy chục năm trước mỗi ổ có 500 đồng, 2.000 đồng. Tôi già rồi nên không quan trọng lời lãi, chủ yếu là giúp được người ta ăn ngon, giá rẻ thì tôi vui”, ngoại Sáu vừa thoăn thoắt dồn bánh mì cho vị khách đầu tiên vừa tâm sự.

Gánh bánh mì của ngoại Sáu đơn sơ với một nồi xíu mại nhỏ, ấm nóng, một ít thịt bì, rau sống và nước tương. Tất cả đặt gọn gàng trên một chiếc gánh. Mọi nguyên liệu đều do ngoại Sáu tự tay chế biến. Bên cạnh gánh hàng là rổ lớn bánh mì. 

Mỗi ổ được dồn 2-3 viên xíu mại béo, thơm, một ít bì thịt, rau, dưa leo, ớt và chan phần nước xíu mại, nước tương cho vừa miệng. 

"Món xíu mại làm kỳ công nên tôi thường bắt đầu chế biến từ buổi trưa. Tới tối khi món chín, tôi vẫn hầm liên tục để giữ độ ấm cho tới khi mang bán. Hồi xưa thì tôi tự đi chợ gần nhà để tìm mua nguyên liệu, nhưng mấy năm đổ lại đây, tôi hay đau lưng, đau chân nên chủ yếu con trai đi chợ, mua đồ theo lời dặn của tôi", ngoại Sáu chia sẻ.

Theo bà, thịt heo khi mua về được sơ chế sạch, băm nhỏ rồi nêm nếm gia vị đậm đà, nặn thành từng viên tròn vừa ăn. "Điểm đặc biệt là phần nước xíu mại. Tôi thắng mỡ heo để làm nước kho của xíu mại. Nhờ vậy phần nước kho vừa thơm vừa có vị béo béo, chan lên bánh mì ăn thì ai cũng thích”, cụ bà gần 90 tuổi minh mẫn kể.

Phần bì thịt rất dễ ôi, thiu và bị chua nên ngoại Sáu thường làm trong đêm, ngay trước khi đi bán. Da heo sau khi mua về được ngoại ngâm rửa, sơ chế sạch rồi luộc chín tới, sau đó cắt sợi mỏng, nêm nếm gia vị và trộn đều. Tô bì nghỉ vài tiếng cho thấm gia vị rồi mới mang ra bán. Ngoại Sáu trộn cùng một ít ba rọi để tạo thêm độ ngon và béo.

Hiện tại tuổi già sức yếu, lại thêm chứng đau lưng, đau gối nên mỗi ngày ngoại Sáu chỉ làm 2 nồi xíu mại và bán 100-150 ổ bánh mì. Bánh mì thường chỉ bán trong 2 giờ là hết sạch. 

“Ai thích ăn nhiều thì gọi ổ 10.000 hay 15.000 tôi cũng bán, mà khách khó khăn quá mua ổ 2.000 đồng tôi cũng bán luôn. Ổ 2.000 đồng thì có nước chan, có rau ớt và bì. Tiền lời thì đâu đó 100.000 đồng mỗi ngày thôi nhưng miễn giúp được người ta có miếng ăn no bụng, giá rẻ là tôi mãn nguyện rồi”, ngoại Sáu móm mém nói.

Khách của ngoại Sáu chủ yếu là khách quen. Họ có thể là người lao động nghèo, công nhân quanh khu vực, người tập thể dục sáng sớm đi ngang. 

Ông Tùng (53 tuổi) là một trong những thực khách hay đi thể dục buổi sáng qua đoạn đường này rồi ghé ủng hộ ngoại Sáu một ổ bánh mì. “Tôi ăn bánh mì ngoại Sáu cũng chục năm rồi. Chiếc bánh mì bà làm vừa ăn, đủ no mà không quá gây ngấy. Khoái nhất là nước chan xíu mại béo béo, thơm thơm”, ông Tùng chia sẻ.

Chỉ trong 2 tiếng, hơn 100 ổ bánh mì đã được bán hết. Hầu như ai ghé qua gánh bánh mì cũng mua 2-3 ổ. Có người thương ngoại Sáu, xin mua hết để bà về nghỉ sớm nhưng bà kiên quyết từ chối. Ngoại Sáu sợ nếu như vậy nhiều người khó khăn sẽ không có bánh mì để ăn.

"Gánh bánh mì là một phần của cuộc đời tôi, giúp tôi nuôi cả gia đình. Mấy năm nay, các con liên tục khuyên tôi nghỉ ngơi, ở nhà cho khỏe nhưng cứ nghĩ phải dừng bán, tôi thấy buồn lắm. Tôi vẫn ráng bán tới khi nào còn sức. Tôi buồn vì vừa nhớ nghề vừa thương nhiều người khó khăn không biết mua bánh mì ở đâu", ngoại Sáu từ tốn tâm sự trước khi thu dọn gánh bánh mì. 

Thời điểm cụ bà U90 dọn hàng, mặt trời mới bắt đầu sáng rõ.

Võ Như Khánh