Tôi vẫn tập thể thao hàng ngày. Mỗi lần tập là hơn 1 tiếng, có thể là bài thể dục cũng có thể là bài quyền. Tôi vẫn luyện thanh đều đặn ngày hơn 30 phút không hề mệt. Giọng của tôi ở thời điểm hiện tại vẫn rất tốt, lên những nốt cao vẫn ổn lắm và bạn bè nghe hát ai cũng ngạc nhiên. Vì thế, tôi vẫn được mời khá nhiều vào các chương trình ca nhạc kỷ niệm những ngày lễ lớn của dân tộc. 

Cuộc sống của tôi rất tốt và rất vui. Ngoài tham gia biểu diễn, tôi còn tham gia công tác giảng dạy ở Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam, ĐHVăn hóa – Nghệ thuật Quân đội và dạy ngoài cho một số em yêu thích ca hát. Bạn trẻ nào yêu thích ca hát và muốn hát được hay thì tìm đến tôi truyền dạy cho, dạy không lấy tiền, hoàn toàn miễn phí. 

- Dạy miễn phí, thời nay rất hiếm người thầy làm được điều này?

Mỗi người thầy có một mục đích sống khác nhau, tôi sống bằng sự hồn nhiên. Tôi thương học sinh lắm vì nghĩ tới cảnh tôi ngày xưa. Tôi xuất thân từ một người lính lái xe, thời đó rất vất vả vì tận mắt thấy sự khốc liệt của chiến tranh, sự anh hùng của những người lính cách mạng. Tôi là con một nhưng vẫn tình nguyện viết đơn đi bộ đội. Sau những ngày tháng trực tiếp đi chiến trường, tôi được đào tạo ở Nhạc viện Hà Nội (Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam).

Ngày đó đói lắm, tôi lái xe ở Thái Nguyên về mua cái bánh mỳ ăn tạm rồi đi học nên không đủ tiền đóng học phí. Vào lớp thầy hỏi tiền học phí đâu, tôi trình bày ăn bánh mỳ nên thiếu tiền học thì bị đuổi ra khỏi lớp. Dù nghỉ học nhưng khoảng 20 ngày sau khi có đủ tiền, tôi vẫn mang tới trả thầy những buổi tôi đã từng học.

Khi bị đuổi học thì thầy – NSND Trung Kiên nhận dạy tôi ngay. Và từ đó, tôi tự nhủ rằng sau này tôi có thành tài, dạy học cũng không bao giờ lấy tiền của học sinh. Trừ khi dạy ở trường nó là quy định học sinh phải theo, còn học riêng tôi không bao giờ lấy tiền. Người thầy từng đuổi tôi ra khỏi lớp sau này, khi tôi thành danh có chia sẻ lại rằng ông rất ân hận.

- Nhưng cứ dạy miễn phí như thế, tiền đâu để ông chi tiêu cho bản thân, chẳng hạn mua đồ tẩm bổ để có sức khoẻ dạy tiếp?

Ôi tôi đi làm nhiều thứ có thể kiếm ra tiền. Đi hát chẳng hạn, tôi đi hát suốt đó. Ngày xưa tôi kiếm được tiền từ bài Chào em cô gái lam hồng, Trường Sơn đông, Trường Sơn tây, Tấm áo chiến sĩ mẹ vá năm xưa,.. Đến tận bây giờ, khán giả vẫn chỉ thích tôi hát những bài đó. Tôi lấy tiền cát sê kiếm được ra chi tiêu, nói chung không quá giàu như tôi thấy ổn. 

- Dạy miễn phí cho học sinh như thế, niềm vui thu lượm được của ông là gì?

Vui nhất là vừa dạy học cho học sinh cũng là lúc tôi luyện tập cho mình. Học sinh tiến bộ, hát hay theo ý mình là tôi vui. Tôi dạy ai hát thì người đó phải hát rất hay. Hát phải có tâm hồn và xúc cảm thì mới hay được.

- Ở tuổi ngoài 70 ông vẫn rất phong độ, thế thì ngày trẻ, vừa hát hay vừa đẹp trai, hẳn nhiều cô si mê ông lắm?

Ôi nhiều lắm, nhiều thực sự luôn. Nhiều cô chỉ xin tôi một đứa con thôi nhưng tôi từ chối luôn. Tính tôi thẳng và rõ ràng, chuyện nào ra chuyện đó chứ không lăng nhăng vớ vẩn. 

- Thế với NSND Thu Hiền thì sao?

Không, tôi với Thu Hiền trong sáng lắm, không có tình ý gì với nhau đâu. Chúng tôi chỉ là bạn bè và đồng nghiệp thân thiết thôi. NSND Thu Hiền là một đồng nghiệp tuyệt vời. Tôi học ở Thu Hiền nhiều thứ lắm. Ngày xưa, tôi hát cổ điển và chính Thu Hiền là người đã dạy tôi hát dân ca. Tôi cũng thuộc dạng nhanh và nhạy nên Thu Hiền dạy gì tôi lĩnh hội khá nhanh, không phải dạy đi dạy lại.

Trước kia tôi và Thu Hiền hay gặp nhau. Tuy nhiên, cô ấy giờ định cư ở TP. HCM nên mỗi lần ra đây cũng không nhiều thời gian nên chúng tôi gặp nhau ít hơn. Thế nhưng tình bạn của chúng tôi vẫn thế. 

NSND Trung Đức hát 'Chào em cô gái Lam Hồng'

Cao Thị Việt Nga (phải) và Vùi Văn Kiên - hai tác giả của nghiên cứu nhân giống cây Đảng sâm. Ảnh: Lê Văn.

Chúng tôi gặp cô gái trẻ Cao Thị Việt Nga tại Hội nghị KHCN tuổi trẻ các trường ĐH, CĐ khối Nông – Lâm – Ngư – Thủy lợi được tổ chức cuối tháng 11 vừa qua. Nga cùng người bạn cùng lớp người dân tộc Tày Vùi Văn Kiên đoạt giải Nhất với công trình "Nhân giống cây Đảng sâm (Codonopsis Javania) bằng kỹ thuật nuôi cấy mô in vitro".

Nga cho biết cây Đảng sâm là một cây dược liệu quý, có trong sách đỏ của Việt Nam. Năm thứ 4 đại học, khi thầy hướng dẫn giới thiệu một số cây trong sách đỏ để chọn làm đề tài khoa học, Nga đã quyết định chọn cây Đảng sâm.

"Em tìm hiểu qua một số cây dược liệu thì thấy cây này rất thú vị. Không chỉ có hàm lượng sapugin như sâm trong rễ cây mà cả củ rễ, lá, củ cũng có thể sử dụng để nấu canh hay xào nấu. Trong quá trình tìm hiểu, em còn biết rằng có thể chiết xuất chất từ củ rễ của cây với nồng độ đặc có thể đuổi muỗi. Nói cách khác, gần như tất cả bộ phận của cây này đều có thể sử dụng được vì vậy em rất thích thú và quyết định chọn cây này".

Thực tế, trước đề tài của Nga và Kiên, cây Đảng sâm đã được nhiều người nghiên cứu. Tuy nhiên, theo Nga thì những công trình khoa học đã được công bố chỉ nhân giống bằng cơ quan sinh dưỡng như cành chồi, trong khi phương pháp của các em là nhân giống bằng hạt.

Với phương pháp này, nguồn gien sẽ có giá trị bảo tồn. Bên cạnh đó, hóa chất sử dụng trong kỹ thuật nhân giống mà nhóm Nga và Kiên sử dụng an toàn hơn với người sử dụng và cũng không yêu cầu kỹ thuật cao như một số kỹ thuật khác.

"Một ưu điểm khác, vượt trội hơn chính là thời gian. Trong cùng một thời gian thì hiệu suất của kỹ thuật mà nghiên cứu của chúng em sử dụng tốt hơn các kỹ thuật khác" - Nga nói. "Cùng một thời gian để vật liệu mẫu ra chồi, em chỉ mất một tháng trong khi những kỹ thuật khác có thể mất tới 90 ngày".

Ngoài ra, so với phương pháp gieo hạt tự nhiên, kỹ thuật trong nghiên cứu của Nga và Kiên cũng cho hiệu quả cao hơn. 

"Hạt Đảng sâm chỉ gieo 2 vụ, một vụ từ tháng 2 đến tháng 4 và một vụ từ tháng 9 đến tháng 10. Tuy nhiên, với kỹ thuật của chúng em thì có thể gieo hạt quanh năm. Bên cạnh đó hạt gieo trong tự nhiên thì cây giống phải từ 3-5 năm, chất lượng cực tốt mới có thể nảy mầm được. Còn với kỹ thuật của chúng em thì môi trường đã cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng, hạt giống cũng không cần cạnh tranh, chỉ việc lớn lên thôi. Do đó, tỉ lệ nảy mầm tốt hơn nhiều".

Nga cho biết, kỹ thuật này nếu được áp dụng trong thực tế sẽ mang lại khá nhiều lợi ích. Với giá trị dược liệu cao, hiện nay, cây Đảng sâm đang có nhu cầu khá lớn tại Việt Nam.

"Theo một thống kê năm 2015 thì chỉ riêng người Việt Nam sử dụng tới 1.000 tấn Đảng sâm mỗi năm, chiếm khoảng hơn 2% tổng số nhu cầu dược liệu. Trong khi đó hơn 1 nửa dược liệu phải nhập từ Trung Quốc" - Nga cho hay.

Ước mơ nhân giống dược liệu trong sách Đỏ

Là sinh sinh K57 của Khoa Công nghệ Sinh học, Trường ĐH Lâm nghiệp Việt Nam, Cao Thị Việt Nga vừa tốt nghiệp và hiện đang là học viên cao học năm thứ nhất tại trường.

Nga kể, từ năm học cấp 2, cấp 3, do nhà gần Trường Lâm nghiệp nên Nga đã thích tìm hiểu cây cối và học môn Sinh học. Từ những ngày đó, Nga đã đọc và rất yêu thích việc nhân giống các cây dược liệu quý của Việt Nam.

Việt Nga cho biết sẽ tiếp tục theo đuổi giấc mơ nhân giống các cây dược liệu quý trong sách đỏ. Ảnh: Lê Văn.

Khi thi vào đại học, lúc đầu, Nga dự định thi vào ngành y dược để đeo đuổi ước mơ tìm hiểu cây dược liệu. Tuy nhiên, vì sợ máu nên cuối cùng Nga đã quyết định lựa chọn ngành Công nghệ sinh học của Trường ĐH Lâm nghiệp Việt Nam.

Nghiên cứu nhân giống cây Đảng sâm cũng không phải là đề tài về cây dược liệu đầu tiên của cô gái trẻ. Vào năm thứ 3 đại học, Nga cũng đã thực hiện một đề tài nghiên cứu với cây Hoàng đàn tuy nhiên không được thành công như kỳ vọng.

"Cây Hoàng đàn có tính bảo lưu cục bộ, nghĩa là rất khó tác dụng các chất khác. Việc vào mẫu cũng gặp nhiều khó khăn. Ban đầu em vào mẫu bằng hạt không thành công. Sau đó thì vào mẫu bằng cành chồi thì mới thành công bước đầu. Tuy nhiên, do là đề tài nghiên cứu của sinh viên nên thời gian không cho phép và do kinh nghiệm còn hạn chế nên không được thành công cho lắm" - Nga chia sẻ.

Khi được hỏi các đề tài trước nay đều chọn những cây dược liệu trong sách đỏ để nhân giống có phải vì muốn nhanh nổi tiếng không, Nga quả quyết, cái quan trọng là ở giá trị của nghiên cứu chứ không phải vì sự nổi tiếng.

"Hiện nay các cây nông nghiệp khác thì ĐH Lâm nghiệp đã làm rất tốt và tạo ra nhiều cây có giá trị. Hơn nữa, em nghĩ sinh viên có thất bại nhiều mới có kinh nghiệm nên mới chọn tìm hiểu những cây dược liệu có tronh sách đỏ".

Nga cũng chia sẻ, sinh viên ngành Công nghệ sinh học làm nghiên cứu rất khổ vì phải tiếp xúc với hóa chất độc và rủi ro có thể xảy ra bất cứ lúc nào. "Mặc dù các thầy cô hướng dẫn tận tình nhưng mình chỉ cần sơ sẩy một cái là có thể bị hỏng và tỉ lệ chọn đề tài dễ thì không có tính khoa học và khó quá thì mạo hiểm. Người trẻ nhiều khi thấy thất bịa là hơi nản".

Theo Nga, khó khăn lớn nhất của sinh viên khi theo đuổi nghiên cứu khoa học chính là khả năng ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh là trở ngại rất lớn.

"Các đề tài muốn có tính thiết thực và cập nhật nhất thì phải có tiếng Anh để đọc tài liệu nước ngoài. Các thầy cô hướng dẫn không thể cầm tay chỉ việc là em đọc tài liệu này hay tài liệu kia. Thầy cô chỉ cho mình vài keyword (từ khóa) để tìm. Khi làm đề tài nghiên cứu cây Đảng sâm để làm được phần tổng quan đề tài em cũng đã gặp rất nhiều khó khăn" - Nga nói.

Đề tài nhân giống cây Đảng sâm mà Nga cùng Kiên thực hiện trong năm thứ 4 sau đó cũng được phát triển thành đề tài khóa luận tốt nghiệp của Nga. Cô gái mới 22 tuổi cho biết, thành công và thời gian nghiên cứu về cây Đảng sâm đã tiếp thêm động lực và đam mê của em với công việc này.

"Sau này nếu được chọn đề tài bảo vệ luận văn thạc sĩ, em vẫn hy vọng sẽ tiếp tục được làm về cây dược liệu như ước mơ từ khi còn nhỏ của mình" - Nga khẳng định.

Bài viết có sự hợp tác của Văn phòng điều phối Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới.

Lê Văn

Hài hước hơn, cô cá Taiko biết đi trên mặt đất. Gần đây trong nhiều bài viết trên mạng xã hội hay xuất hiện câu “Đừng dạy cá cách leo cây”. Nhưng đó là ở thế giới này thôi. Nếu muốn gặp cá đi bộ bằng giày cao gót, cá đi siêu thị, cá đi làm đầu, cá đi picnic, cá đi leo núi thì bạn nên đọc truyện về cô cá Taiko. Có lẽ nàng tiên cá trong truyện cổ tích Andersen sẽ chạnh lòng nếu gặp cô cá Taiko của chúng ta.

Cô cá Setouchi Taiko muốn leo núi Phú Sĩra mắt vào năm 2020, kỷ niệm tròn 25 năm nhân vật cô cá Taiko xuất hiện trong thế giới Ehon. Chắc bởi thế mà cô đã làm một chuyến ra trò. Đó là đi gặp núi Phú Sĩ. Đâu đó trong định kiến của chúng ta, núi Phú Sĩ thật trang nghiêm và hùng vĩ. Nhưng cô cá Taiko gặp rồi mới biết, núi Phú Sĩ  cũng “sành điệu” không kém cạnh ai cả.

Cuộc hội thoại và hát hò của cô cá Taiko với núi Phú Sĩ vui nhộn và tưng bừng hết sảy. Thế giới quanh cô cá Taiko trở nên tươi sáng và thú vị bởi chính cô là người tìm thấy niềm vui trong mọi hành động của mình 

Câu chuyện về cô cá Taiko hết sức phi lý nhưng rất gần gũi. Tôi nghĩ mình đã bắt gặp chính những bà mẹ xung quanh trong câu chuyện này. Thực ra mẹ là mẹ nhưng mẹ cũng là một con người bình thường. Mẹ ham làm điệu, ham chơi, thỉnh thoảng hơi ngốc nghếch và không hoàn hảo. Chính điều đó khiến mẹ là chính mẹ, thay vì mẹ luôn phải làm siêu nhân nghiêm túc. Tôi nghĩ con của cô cá Taiko sẽ vui vẻ khi được ở cạnh bên một bà mẹ hạnh phúc. 

Giống như các tác phẩm khác của tác giả Hideko Nagano, cuốn sách Cô cá Setouchi Taiko muốn leo núi Phú Sĩđược vẽ bằng niềm vui và sự tỉ mỉ, giúp trẻ em vui thích khám phá các chi tiết nhỏ ẩn trong từng trang tranh vẽ. Hơn thế, cuốn truyện có sự khéo léo và duyên dáng trong nghệ thuật kể chuyện. Nhờ thủ pháp nhân hóa núi Phú Sĩ, các đặc điểm tự nhiên của ngọn núi lửa nổi tiếng nhất Nhật Bản được diễn giải theo cách dễ hiểu với trẻ em. Núi Phú Sĩ tức giận là lúc núi lửa phun trào. Núi Phú Sĩ với tuyết tan trên đỉnh, khi được mặt trời nhuộm đỏ là núi Phú Sĩ đỏm dáng… Một chuyến leo núi điển hình của người Nhật cũng được mô tả đầy đủ trong cuốn truyện từ khâu chuẩn bị kĩ càng đến cả hành trình nhiều hoạt động và kết thúc bằng việc đi tắm tại nhà tắm công cộng. Nếu yêu thích văn hóa Nhật Bản thì chắc hẳn những chi tiết này không còn xa lạ với độc giả.

Để kết lại, tôi nghĩ không gì bằng cuối tuần ngồi đọc truyện về cô cá Taiko và cười khì khì. Nếu bạn đã trở thành mẹ, bạn có thấy mình trong cô cá Taiko?

Linh Trụ