Mẹo bảo quản rau trong tủ lạnh tươi lâu hơn

Làm thế nào để duy trì sự cân bằng giữa việc tăng cường số lượng kết nối Internet nhưng vẫn bảo vệ an toàn cho người dùng trên không gian mạng?

Genie Sugene Gan: Người dùng cần được kết nối theo cách an toàn, bằng việc thực hiện một số biện pháp phòng ngừa. Chúng ta cần suy nghĩ kỹ trước khi chuyển giao bất kỳ thông tin nhạy cảm nào cho người khác. Hãy hết sức cẩn thận khi bạn nhận được thông báo trên điện thoại, email từ ngân hàng, bệnh viện, phòng khám hoặc thậm chí từ các cơ quan chính phủ. Đôi khi nó có thể là những tin nhắn ngụy trang bởi kẻ lừa đảo. 

Chúng ta cần phán đoán sự việc trước khi nhấp chuột vào bất cứ thứ gì. Không nên mở, hoặc tải xuống bất kỳ tệp hoặc hình ảnh đính kèm nào vào điện thoại, máy tính khi nhận được qua email hoặc tin nhắn vì một số tệp này có thể chứa phần mềm độc hại, thậm chí là phần mềm gián điệp nhằm xâm nhập vào thiết bị người dùng. Theo kinh nghiệm của tôi, không nên nhấp vào các liên kết nhúng trong tin nhắn hoặc thông báo, thậm chí cả email. 

Làm sao để bảo vệ những người yếu thế, những người ít hiểu biết về công nghệ trước những cuộc tấn công của kẻ xấu trên mạng?

Genie Sugene Gan: Những người trên 55 tuổi nhìn chung không hiểu biết nhiều về an ninh mạng. Chỉ 1/3 trong số họ từng nghe về khả năng bị theo dõi qua webcam, theo khảo sát của Kaspersky. 

Tuy vậy, người dùng Internet trên 55 tuổi lại là những người sử dụng nhiều thiết bị tiện ích. Theo khảo sát của chúng tôi, 1/4 số người trên 55 tuổi được hỏi cho biết họ sử dụng máy tính bảng, 1/3 sử dụng smartphone. Trong đó, các thiết bị của Apple là một trong những sản phẩm được sử dụng phổ biến. Nhìn chung, người cao tuổi dễ trở thành mục tiêu của các đối tượng lừa đảo qua mạng và hiện tại, chưa có giải pháp nào nhanh chóng để giải quyết vấn đề này.

Trong những lần làm việc với các chính phủ trên thế giới, chúng tôi thường xuyên bàn luận về vấn đề người cao tuổi vì đó là một trong những mối quan tâm hàng đầu. 

Ở một số quốc gia, chúng tôi thực hiện các chiến dịch nâng cao nhận thức và chương trình giáo dục. Hình thức này mất nhiều thời gian, cần sự kiên trì thực hiện từng bước một nhưng đây là giải pháp tối ưu nhất.

Đơn cử như lừa đảo là gì và những dấu hiệu nhận biết cho thấy chúng ta vừa bị lừa, hoặc vừa bị xâm nhập vào điện thoại? Tôi nghĩ doanh nghiệp tư nhân và chính phủ cần phải phối hợp với nhau nhiều hơn.

Tại Việt Nam, Kaspersky đã hợp tác với Cục An toàn thông tin (Bộ TT&TT) trong nhiều năm và có một bản ghi nhớ lâu dài (MOU). Hằng năm, chúng tôi cùng nhau thực hiện một số dự án để nâng cao nhận thức về nhiều vấn đề khác nhau.

Năm 2022, để hỗ trợ chính phủ Việt Nam, chúng tôi đã phát động chương trình chống phần mềm độc hại, diệt Botnet và đã nhận về kết quả khá tốt. Chương trình rất thành công vì đã quét sạch một lượng lớn Botnet và phần mềm độc hại liên quan đến địa chỉ IP của Việt Nam. 

Chúng tôi cũng cung cấp phần mềm để người dùng tải xuống miễn phí trong thời gian chiến dịch diễn ra. Số lượng tải xuống nhiều đáng kể. Hy vọng những chiến dịch này đã góp phần nâng cao nhận thức chung của người dân Việt Nam về an toàn an ninh mạng. 

Trẻ em ngày nay tiếp cận với Internet và các thiết bị kết nối Internet từ rất sớm. Vậy đâu là độ tuổi và phương pháp phù hợp để trẻ tiếp xúc với công nghệ? 

Genie Sugene Gan: Theo báo cáo về sở thích của trẻ trên mạng (Kids’ interest Report), ở những trò chơi phổ biến nhất dành cho trẻ trên Internet, độ tuổi trung bình của người chơi là từ 3-16 tuổi. 

Thông qua những trò chơi này, trẻ em sẽ tiếp xúc với bạn bè và những người lạ trong không gian ảo. Theo đó, đã có gần 40.000 dạng tệp độc hại được phát tán dưới hình thức các trò chơi phổ biến dành cho trẻ em vào năm 2022. 

Kaspersky đã phát hiện hơn 7 triệu cuộc tấn công chỉ riêng trong năm 2022 liên quan đến các trò chơi phổ biến dành cho trẻ em. Thật đáng kinh ngạc khi các vụ tấn công tăng 57% so với năm 2021. Những tựa game phổ biến nhất bị tội phạm mạng khai thác là Minecraft và Roblox.

Ngày nay, trẻ em sử dụng mạng xã hội ngày càng nhiều. Lời khuyên của chúng tôi là các bậc phụ huynh nên kiểm soát và hướng dẫn con mình dùng mạng xã hội đúng cách. Trước hết, họ phải thực sự nhận thức được tầm quan trọng và am hiểu về vấn đề này. 

Chúng ta thường chia sẻ thông tin quá mức trên mạng xã hội. Những người trên mạng thực sự không cần biết bạn ở đâu, vào thời điểm nào, với ai hoặc làm gì. Đôi khi, nếu không cẩn thận, bạn sẽ vô tình chia sẻ một số thông tin bí mật, đăng nó lên mạng xã hội mà không hề nhận ra. Về cơ bản, tôi nghĩ chúng ta cần phải rất cẩn thận trong cách sử dụng mạng xã hội. 

Quy định pháp luật cần hạn chế trẻ em trên 13 tuổi sử dụng mạng xã hội. Nếu bạn là cha mẹ của trẻ dưới 13 tuổi, bạn cần phải hướng dẫn con mình sử dụng mạng xã hội đúng cách. 

Điều quan trọng là cha mẹ phải biết con họ đang dùng nền tảng mạng xã hội nào và nên học cách giao tiếp với con cái để chúng mở lòng với cha mẹ. Khi đó, chúng sẽ không ngại chia sẻ và việc này có thể ngăn chặn được rất nhiều điều xấu xảy ra. 

Để bảo vệ trẻ em trên mạng, chúng ta cũng có thể sử dụng một số giải pháp công nghệ được cài đặt vào trong các thiết bị tại trường học, máy tính và các thiết bị ở nhà.

Bà đánh giá thế nào về những nỗ lực của Việt Nam trong việc bảo vệ người lớn tuổi, trẻ em và những người yếu thế trên không gian mạng?

Genie Sugene Gan:Tôi cho rằng Việt Nam có tầm nhìn rõ ràng về việc trở thành một quốc gia tự chủ về an ninh mạng nhằm đảm bảo sự tăng trưởng liên tục của nền kinh tế, đặc biệt là trên không gian mạng. Tốc độ chuyển đổi số ở Việt Nam rất nhanh, điều này cũng dẫn đến việc tăng rủi ro về an ninh mạng. 

Theo Vietnam Digital Report 2023, gần 80% dân số Việt Nam sử dụng Internet, trong đó có 71% người sử dụng mạng xã hội. Chính phủ Việt Nam đã nắm bắt rất rõ những xu hướng này và biết rằng với quá trình chuyển đổi số diễn ra nhanh chóng, có rất nhiều việc cần phải làm để nâng cao nhận thức cộng đồng nhằm tăng cường an ninh mạng.

Trong những năm gần đây, chính phủ Việt Nam cũng đã rất nỗ lực trong việc hợp tác với khu vực tư nhân để tiến gần hơn với việc nâng cao nhận thức và tăng cường an ninh cho đất nước và cộng đồng. Chúng tôi mong muốn tăng cường hợp tác với chính phủ để phục vụ tốt hơn nữa cho người dân Việt Nam.

Cảm ơn bà về buổi trao đổi này. 

Ông Ngô Tuấn Anh, Phó Chủ tịch Hiệp hội An toàn thông tin Việt Nam, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Bảo vệ trẻ em Việt Nam trên không gian mạng nhận định: Việc trẻ em sử dụng Internet ngày càng nhiều có thể khiến cho các em phải đối mặt nhiều hơn với những rủi ro như bị lừa đảo, bắt nạt, bạo hành tinh thần trên mạng. Cạm bẫy của những kẻ xấu ngày càng tinh vi và nguy hiểm, nhóm trẻ em thường được nhắm tới là từ 8 – 16 tuổi khi các em tò mò về nhận thức nhưng lại chưa có nhiều kinh nghiệm trong việc tự bảo vệ mình.

Bà Phan Thị Kim Liên, quản lý chương trình bảo vệ trẻ em của World Vision Việt Nam cho hay, qua các chương trình, dự án đang triển khai, bà cùng đồng nghiệp có cơ hội được tương tác, lắng nghe những chia sẻ của nhiều trẻ em để nắm bắt được những ví dụ hết sức cụ thể về những rủi ro mà các em gặp phải cũng như những ảnh hưởng, tác động thực tế đã xảy ra.

Đại diện World Vision Việt Nam cho rằng, có rất nhiều rủi ro mà trẻ em đang phải đối mặt trên mạng, song nổi bật hơn cả là rủi ro khi các em làm quen với những người lạ trên mạng. Các nghiên cứu, khảo sát cũng như những tham vấn với trẻ em của World Vision Việt Nam cho thấy, nhiều trẻ em có rất đông bạn trên mạng xã hội, tới 5.000 bạn và khoảng 50 – 70% số đó là những người lạ, trẻ không hề biết họ là ai, chỉ cần thấy ảnh đại diện “trai xinh, gái đẹp” là kết bạn. “Rủi ro với trẻ là rất lớn, vì trong số những bạn không quen trên mạng, sẽ có những người có mục đích xấu”,bà Phan Thị Kim Liên nhận xét.

Cả đại diện World Vision Việt Nam và ChildFund Việt Nam đều thống nhất rằng, các rủi ro từ Internet, mạng xã hội xảy ra không chỉ với trẻ em ở thành phố mà cả với trẻ ở nông thôn.

Ông Đỗ Dương Hiển, phụ trách dự án trẻ em của ChildFund Việt Nam nhấn mạnh rằng, việc sử dụng Internet, mạng xã hội của các trẻ em vùng sâu, vùng xa hay dân tộc thiểu số hiện nay hoàn toàn không có khác biệt so với trẻ ở thành phố hay vùng trung tâm. Bởi lẽ, sóng 3G, 4G hiện đã được các nhà mạng phủ tới các địa bàn vùng sâu, vùng xa và mạng cáp cũng đã đến được 100% các xã trên toàn quốc. Ngoài ra, giá cước dịch vụ cũng đã cho phép trẻ em nông thôn có thể tiếp cận với Internet hằng ngày.

Trong điều kiện có thể dễ dàng tiếp cận với Internet, mạng xã hội, bà Phan Thị Kim Liên phân tích, trẻ em nông thôn lại có sức đề kháng, ‘khiên bảo vệ’ mỏng và bé hơn so với trẻ em thành phố, với ước tính chỉ khoảng từ 10 - 15% trẻ nhận thức được các rủi ro.

Nhiều em chỉ có thể hình dung đến những vấn đề như mất thông tin, bị trêu, bị bắt nạt trên mạng, chứ không nhận thức được những rủi ro liên quan đến vấn đề xâm hại tình dục, mua bán người.

Không những thế, nhiều cha mẹ ở nông thôn không nắm được những đang rủi ro ‘rình rập’ con mình trên mạng. Các cuộc phỏng vấn của World Vision với cha mẹ ở nông thôn cho thấy, nhiều người không liệt kê được rủi ro nào với con mình trên mạng. Hơn thế, thực trạng phổ biến ở nhiều vùng nông thôn là cha mẹ đi làm ăn xa, không biết con mình làm gì ở nhà, tham gia môi trường mạng ra sao. “Vành đai cha mẹ bảo vệ trẻ gặp rất nhiều khó khăn, đặc biệt là với những vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa”, bà Phan Thị Kim Liên nhận xét.

Chung tay bảo vệ trẻ em trên mạng

Để bảo vệ trẻ em tương tác lành mạnh và sáng tạo trên môi trường mạng, các chuyên gia đều thống nhất rằng cần có sự chung tay của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp.

Chia sẻ về các hoạt động đang được Cục An toàn thông tin, Mạng lưới ứng cứu và bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng (VN-COP) tổ chức thực hiện, bà Đinh Thị Như Hoa, Trưởng Phòng Kiểm định An toàn thông tin, Trung tâm Ứng cứu khẩn cấp không gian mạng Việt Nam - VNCERT/CC cho biết, sau khi có Chương trình bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn đến năm 2025, các nhóm nhiệm vụ chính của Chương trình đã được triển khai.

Trong đó, về hoàn thiện hành lang pháp lý, thời gian qua, nhiều văn bản quy phạm pháp luật đã được lồng ghép nội dung về bảo vệ trên mạng. Chẳng hạn như Bộ TT&TT đã có văn bản bổ sung thêm chức năng của Sở TT&TT về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng tại địa phương. Hay như mới đây, trong dự thảo sửa đổi Nghị định 72 về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin trên mạng, Bộ TT&TT cũng đề xuất bổ sung các quy định về bảo vệ trẻ em trên mạng.

Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao nhận thức về bảo vệ trẻ em, đại diện VNCERT/CC cho hay, một trong những nỗ lực của VN-COP thời gian qua là kết nối, phối hợp với VietNet-ICT, Meta, VTC NetViet để triển khai các khóa học miễn phí dành cho bố mẹ và giáo viên trên nền tảng số OneTouch, giúp họ có kiến thức, kỹ năng cơ bản để đồng hành cùng con trên môi trường số.

Ngoài ra, một số giải pháp kỹ thuật hỗ trợ bảo vệ trẻ em cũng đang được Cục An toàn thông tin, VN-COP cùng các đơn vị phối hợp triển khai.