“Dân tộc hoá, khoa học hoá và đại chúng hoá”là cách tiếp cận phổ quát để phát triển nhiều lĩnh vực của Việt Nam. Kinh tế, văn hoá, xã hội và chính trị chắc cũng cần cách tiếp cận này. Chuyển đổi số (CĐS) Việt Nam cũng dựa trên các nguyên tắc này.

“Văn hoá soi đường cho quốc dân đi”là hàm ý làm gì thì cũng phải đi con đường Việt Nam. CĐS Việt Nam cũng cần có lý luận Việt Nam về CĐS. Lý luận về CĐS Việt Nam đang được hình thành. Đó là toàn dân và toàn diện, là lấy người dân làm trung tâm, là không ai bị bỏ lại phía sau, là dựa trên các nền tảng số Make in Việt Nam, là CĐS để giải quyết những bài toán lớn quốc gia, là công nghệ cao giải những bài toán “nhỏ” nhưng thiết thực của người dân, là CĐS từng lĩnh vực, từng ngành, CĐS là phương thức phát triển mới, là cơ hội để Việt Nam phát triển bứt phá vươn lên, thay đổi thứ hạng quốc gia. CĐS Việt Nam muốn thành công thì phải đi con đường Việt Nam, dựa trên ngữ cảnh Việt Nam, dựa trên đặc điểm và sức mạnh cốt lõi Việt Nam, tức là phải dân tộc hoá. CĐS thì phải dựa trên KHCN, ĐMST, phải sử dụng những công nghệ mới của CMCN 4.0, phải sử dụng những thành tựu mới của nhân loại, tức là phải khoa học hoá, thời đại hoá. CĐS thì phải toàn dân và toàn diện, tức là đại chúng hoá bằng cách công nghệ thì cao, giá thì rẻ, dùng thì dễ, càng dùng nhiều càng rẻ, càng dùng nhiều thì sản phẩm càng tốt lên, để đưa các sản phẩm công nghệ số hiện đại tới được mọi người dân, mang lại lợi ích cho từng người dân.

CĐS là tạo ra một thế giới ảo bên cạnh thế giới thực. Hai thế giới này có ánh xạ 1-1 vào nhau, từ thực vào ảo và ngược lại, từ ảo về thực. Những gì khó giải quyết trong thế giới thực thì mang nó vào thế giới ảo (hay còn gọi là thế giới số) để giải quyết, rồi khi cần thì lại ánh xạ từ thế giới số vào thế giới thực. Hãy thử bàn về CĐS văn hoá.

Văn hoá thì cần bảo tồn. Bảo tồn trong thế giới thực là cần thiết, nhưng tốn kém và di sản cũng dần bị mai một. Số hoá các di sản, các nhà bảo tàng thì lưu trữ được lâu dài, không bị mai một, chi phí thấp, có cả phiên bản 3D với độ chính xác cao và khi cần có thể dựng lại. Chưa bao giờ chúng ta có cơ hội lưu trữ lâu dài và rẻ như bây giờ.

Văn hoá thì cần phổ cập đến đại chúng. Đưa văn hoá lên môi trường số, rồi thể hiện nó trên đa nền tảng. Có phiên bản trên trang web của Bộ VH-TT-DL, trang web của các địa phương. Có phiên bản trên các báo điện tử, các đài truyền hình của Việt Nam. Có phiên bản YouTube, Facebook, Zalo, Tik Tok... Đa nền tảng như vậy thì văn hoá sẽ đến được toàn dân, đến được mọi tầng lớp. Chưa bao giờ chúng ta có cơ hội đại chúng hoá văn hoá, thu hẹp khoảng cách tiếp cận và thụ hưởng văn hoá như bây giờ. 

Hãy lấy thí dụ về sách. Thời CĐS thì một quyển sách ra đời là phải nghĩ ngay đến các phiên bản của nó, phiên bản trên Facebook, Youtube là thế nào, phiên bản trên Tik Tok, Zalo, phiên bản để Google tìm kiếm là gì, và rồi phiên bản để ChatGPT đưa vào hệ tri thức của nó ra sao, phiên bản tóm tắt, phiên bản điện tử đầy đủ, phiên bản hoạt hình, phiên bản nhắn tin trên di động, phiên bản dưới dạng các câu trích dẫn ngắn để khai sáng, gây cảm hứng tư duy, phiên bản âm thanh, rồi cả phiên bản in đẹp và cao cấp... 

Quyển sách vẫn là quyển sách, nhưng vô vạn hình tướng. Vô vạn hình tướng là cách để sách đến được hàng triệu người. Một quyển sách in có thể tiếp cận chỉ hàng ngàn, chục ngàn, trăm ngàn người, nhưng hình tướng ngắn gọn và đa nền tảng của nó có thể tới được hàng triệu người, và nhiều hơn nữa, và vì thế mà giá trị của nó cũng tăng lên. Không nên ngại vô vạn hình tướng vì con người có xu thế tìm đến cái gốc khi thực sự quan tâm. Và đó là tương lai của sách. Nhưng để vô vạn hình tướng và đa nền tảng thì chỉ có công nghệ, nhất là công nghệ số, mới có thể giúp được. Vậy là sách bây giờ có thể đi xa hơn trước đây rất nhiều. Tương lai của sách là sáng lạn, nếu nhìn dưới góc nhìn này.

Văn hoá thì cần giáo dục. Giáo dục từ nhỏ và giáo dục liên tục cả đời. Cách học bây giờ cũng có thay đổi. Thay vì đọc, thay vì đi học thì con người có xu thế khi cần thì hỏi. Hỏi thì có người đáp chính xác và gọn. Chúng ta mà xây dựng được một trợ lý ảo dạng như ChatGPT chỉ chuyên về văn hoá Việt Nam, để mọi người Việt Nam có thể vào đấy đối thoại, có cái thì hỏi, có cái thì nói chuyện để mở mang hiểu biết, lại mọi lúc, mọi nơi, 24/7, thì đó là cách truyền bá văn hoá Việt Nam tốt nhất.

ChatGPT là về mọi lĩnh vực, cho mọi quốc gia nên rất khó đạt đến mức xuất sắc, nhưng nếu xây dựng ChatVanHoaVietNam, với dữ liệu phải xử lý giảm đi hàng ngàn lần thì nó sẽ đạt được mức xuất sắc. ChatVanHoaVietNam do Bộ Văn hoá xây dựng cũng giúp cho người Việt Nam hiểu giống nhau và làm giống nhau về văn hoá Việt Nam. 

Văn hoá muốn phát triển thì cần một ngành công nghiệp văn hoá, một thị trường văn hoá. Kinh tế số của một số nước đã chiếm trên 50% GDP, ngành công nghiệp văn hoá trên môi trường số chắc cũng sẽ phải 50%. Ngành công nghiệp văn hoá sẽ phát triển mạnh hơn rất nhiều nếu nhiều người hơn có thể tham gia sáng tạo văn hoá. Điều này là khả thi khi chúng ta cung cấp các công cụ sáng tạo số cho người dân thông qua một nền tảng số. Thí dụ, TikTok là một nền tảng tạo ra các video ngắn. Một sàn thương mại điện tử về các sản phẩm văn hoá cũng sẽ giúp phát triển thị trường văn hoá. 

CĐS là tạo ra một môi trường sống mới, môi trường số, bên cạnh môi trường thực mà chúng ta đã quen qua hàng ngàn năm. Môi trường mới thì cũng cần văn hoá mới, con người mới, đó là văn hoá số, con người số. Trước đây trong môi trường thực, một người nói cũng chỉ chục người nghe, bây giờ trong môi trường số, một người nói có cả triệu người nghe thấy, giống như một tờ báo vậy, thì ứng xử cũng phải khác, trách nhiệm cũng phải khác. Việc hình thành văn hoá số, rồi tuyên truyền thường xuyên và đưa vào từ giáo dục từ phổ thông là cần thiết. Phát biểu tại Hội nghị Văn hoá toàn quốc tháng 11 năm 2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh “xây dựng môi trường văn hoá số phù hợp với nền kinh tế số, xã hội số và công dân số, làm cho văn hoá thích nghi, điều tiết sự phát triển bền vững đất nước trong bối cảnh CMCN lần thứ tư.”

Cách mạng văn hoá muốn hoàn thành thì phải do Đảng cộng sản Việt Nam lãnh đạo. Muốn vậy thì các nền tảng số của văn hoá Việt Nam phải do Đảng lãnh đạo xây dựng. Đầu tư của nhà nước để tạo thành các nền tảng số cơ bản của văn hoá Việt Nam là cần thiết. Đầu tư này là không lớn, chỉ một vài phần trăm so với đầu tư vật chất cho lĩnh vực văn hoá, và các doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam hoàn toàn có thể phát triển làm chủ các nền tảng này.

Bộ về văn hoá thì sợ làm công nghệ, bộ về công nghệ thì sợ làm nội dung văn hoá.  Bởi vậy, các nền tảng về công nghệ để CĐS lĩnh vực văn hoá thì Bộ TT&TT, ngành TT&TT có thể giúp, còn nội dung thì chỉ có ngành văn hoá mới đưa lên được.

Lĩnh vực văn hoá cần có nhân lực số để làm CĐS. Nhưng trước mắt thì có thể dùng lực lượng CĐS số đang rất dồi dào của ngành TT&TT. Sự kết hợp này sẽ thúc đẩy nhanh CĐS trong sự phát triển văn hoá - con người Việt Nam. Cái gì dễ thì làm, cái gì khó thì hợp tác. Bởi vì, cái gì dễ với mình thì chắc ít ai làm được, còn cái gì khó với mình thì ngoài kia sẽ có người làm rất dễ.

Bộ TT&TT xin được đồng hành cùng với Bộ VH-TT-DL trong xây dựng các nền tảng số của văn hoá Việt Nam. 

Xin trân trọng cảm ơn!

Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng

Chính phủ số sẽ tạo nên thay đổi lớn trong quản trị quốc gia

Với khả năng trả lời các câu hỏi, làm toán, viết luận văn, soạn nhạc hay lập trình, ChatGPTnhanh chóng bùng nổ và phá kỷ lục Internet khi chỉ mất 5 ngày để đạt 1 triệu người dùng. Để so sánh, Instagram (ra mắt 2010) cần 2,5 tháng hay mạng xã hội Facebook (ra mắt 2004) cũng cần tới 10 tháng để đạt cột mốc này.

OpenAI là công ty chuyên nghiên cứu phát triển công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), được thành lập bởi một nhóm đầu tư vào năm 2015, trong đó có Elon Musk, Greg Brockman và Ilya Sutskever. Đáng chú ý, sứ mệnh ban đầu của OpenAI là một tổ chức phi lợi nhuận, nhằm “xây dựng AI an toàn và đảm bảo lợi ích của AI được phân bổ rộng rãi và đồng đều”. Không chỉ vậy, startup này còn cam kết “tự rút lui” nếu có 1 công ty khác trong lĩnh vực hoàn thành trước sứ mệnh nêu trên.

Năm 2019, tỷ phú Elon Musk bất ngờ thông báo rời khỏi OpenAI do bất đồng về đường hướng phát triển công ty. “Tôi không đồng tình với một số nội dung mà đội ngũ OpenAI muốn thực hiện. Bởi vậy tốt hơn hết là đường ai nấy đi một cách êm đẹp”, trích bài đăng trên Twitter của CEO Tesla và SpaceX vào đầu năm 2019.

Sự thành công của ChatGPT đem lại niềm vui cho Microsoft. Gã khổng lồ phần mềm đã cho thấy sự nhạy bén của một lão làng giới công nghệ, khi nhanh chóng lên kế hoạch rót thêm 10 tỷ USD cho công ty mẹ OpenAI, kèm với điều khoản nắm giữ 49% cổ phần công ty này sau khi thu hồi hoàn toàn khoản đầu tư của mình.

Sau 2 tháng ra mắt, sức nóng của ChatGPT vẫn ngày một tăng, đưa chatbot này tiếp tục xô đổ kỷ lục đạt 100 triệu người dùng nhanh nhất trong lịch sử. 

Ngày 6/2, Google ra mắt chatbot BARD nhằm cạnh tranh trực tiếp với GPT. Cũng trong tuần này, Microsoft hi vọng có thể hồi sinh công cụ tìm kiếm của hãng - Bing để giành lại thị phần quảng cáo tìm kiếm màu mỡ Google đang nuốt trọn. Báo cáo doanh thu cho thấy, trong năm 2022, quảng cáo tìm kiếm đem lại 100 tỷ USD doanh thu cho Alphabet

Mira Murati, trưởng nhóm công nghệ nói với Tạp chí Time rằng công ty khuyến khích đầu vào (input) từ các nhà quản lý, nghệ sĩ và thậm chí là nhà triết học. “Làm thế nào để bạn yêu cầu mô hình thực hiện điều mà bạn muốn? Và làm sao để đảm bảo nó sẽ phù hợp với ý định của loài người và mục tiêu cuối cùng là phục vụ cho con người?”

Khả năng không giới hạn của AI khiến nhiều người lo ngại về tính trung thực và pháp lý khi ứng dụng công nghệ này, chẳng hạn như nó có thể trở thành công cụ gian lận hay đạo văn. Nhiều cơ sở đào tạo trên thế giới, đặc biệt tại bậc đại học, đang xem xét cấm hoàn toàn công cụ này.

Nhà Trắng đã công bố “Kế hoạch chi tiết cho Dự luật về quyền của AI” vào tháng 12 năm ngoái, nhưng sự bùng nổ của công nghệ này với thành công vang đội bước đầu của ChatGPT đã khiến hướng dẫn chi tiết của chính phủ trở nên lạc hậu.

Thierry Breton, uỷ viên phụ trách thị trường nội khối EU cho biết liên minh này đang cân nhắc dự luật mới nhằm giải quyét rủi ro liên quan tới công nghệ chatbot ChatGPT và AI nói chung, chẳng hạn sử dụng trong quy trình đánh giá rủi ro cho vay, tài chính...

Theo đó, những công ty như OpenAI cần hợp tác chặt chẽ với những nhà phát triển hạ nguồn của các hệ thống AI có rủi ro cao để tuân thủ hiệu quả dự luật này.

Thế Vinh 

Đừng "thần thánh" hóa ChatGPT

Tại thử thách này, Huy Hoàng (đội Mai Ngô) có phần thể hiện tốt nhất nên người đẹp có "đặc quyền" chọn đội và lượt thi trong phần tiếp theo. Huy Hoàng chọn đội của HLV Thuỷ Tiên làm đối thủ cạnh tranh trong thử thách chính và thứ tự thi đấu lần lượt là: Quỳnh Hoa - Quỳnh Châu (đội 1), Thủy Tiên - Mai Ngô (đội 2).

Bước vào thử thách chính, mỗi đội có 10 phút trình bày dự án cộng đồng để kêu gọi vốn từ các nhà đầu tư của chương trình. 4 đội sẽ chia thành 2 cặp đấu với nhau, đội nào có lượng rót vốn cao nhất sẽ được bước vào vòng tranh luận của chương trình. 

2 dự án cộng đồng của đội Quỳnh Hoa - Quỳnh Châu, đều kêu gọi được 120 triệu từ nhà đầu tư. Với số tiền đầu tư bằng nhau, BGK chọn đội của Quỳnh Châu chiến thắng với 3 lượt bình chọn. 

Còn dự án cộng đồng của đội Thuỷ Tiên - Mai Ngô đều nhận được 200 triệu từ nhà đầu tư. Với kết quả này, một lần nữa BGK lựa chọn đội Thuỷ Tiên thắng cuộc vì các thí sinh có phần thể hiện tốt hơn. Như vậy, với chiến thắng ở vòng 1, 2 đội Quỳnh Châu, Thuỷ Tiên bước tiếp vào vòng tranh luận.

Trong vòng tranh luận, với số vốn kêu gọi được cao hơn nên đội Thuỷ Tiên có quyền lựa chọn ở phe đồng tình, còn đội Quỳnh Châu ở phe phản đối với chủ đề: "Những người tham gia các cuộc thi sắc đẹp có nhất thiết phải hoàn thành chương trình đại học và có bằng đại học hay không?".

Trải qua 3 vòng thi, BGK công bố đội HLV Thuỷ Tiên giành chiến thắng trong tập 4. Theo đó, cô lựa chọn đội Mai Ngô an toàn, 4 thí sinh Hà Anh - Tây Hà (đội Quỳnh Châu), Shinsa - Chung Khiết Anh (đội Quỳnh Hoa) bước vào vòng loại trừ. 

Tại đây, BGK bất ngờ với sự lựa chọn của HLV Quỳnh Châu vì cô đã "đẩy gà chiến" mạnh nhất vào vòng loại trừ. Mặc dù nắm quyền loại người trong tay, Thuỷ Tiên đã vô cùng bức xúc khi Quỳnh Châu đưa Hà Anh vào vòng nguy hiểm. 

Sau đó, HLV Thủy Tiên đã dẫn Hà Anh về phòng, thuyết phục Quỳnh Châu chọn lại. Đối diện với Quỳnh Châu, Hà Anh cho biết, trong các tập cô đều cố gắng hết mình, thậm chí còn là người mang về số điểm cao nhất.  

Tuy nhiên, HLV Quỳnh Châu vẫn không thay đổi sự lựa chọn. Do đó, Thuỷ Tiên quyết định loại Hà Anh, cô nói: "Phút giây tôi nhìn thấy Hà Anh trong vòng loại, tôi không muốn loại bạn. Tuy nhiên, chính HLV đã đẩy bạn vào vòng loại, không trao cho bạn cơ hội". 

Hà Anh - một trong những thí sinh được đánh giá mạnh trong cuộc thi năm nay, phải dừng chân lại ở tập 4 trước sự bức xúc của giám khảo. Thậm chí, giám khảo Quỳnh Như còn từ bỏ quyền loại của mình và chia sẻ: "Tôi không đồng ý với quyết định của Quỳnh Châu. Nó đã cướp đi sự cố gắng của thí sinh". 

Ngay sau khi tập 4 phát sóng, Quỳnh Châu chia sẻ trên trang cá nhân: "Với vai trò là HLV, tôi buộc phải chọn nhìn nhận công tâm. Cho dù bạn không tên tuổi, bạn không được nhìn nhận là gà chiến từ đầu nhưng bạn làm tốt nhất thì mình vẫn phải công nhận.

Tôi là người thèm khát 5 thí sinh cùng nhau đi đến chặng đường cuối cùng. Khán giả yêu thương bạn 1 với vai trò là HLV, tôi buồn gấp 10 lần. Đội chỉ có 3 người và phải đưa vào 2 thí sinh vào vòng loại thì việc quyết định không nằm ở tay tôi nữa. Tôi và đội đã làm hết cách rồi".

Cuối bài viết, Quỳnh Châu nhắn nhủ tới Hà Anh: "Trong vòng loại, Hà Anh đã làm rất tốt, HLV thắng có quyền loại em nhưng tôi, đội cam và khán giả sẽ làm hết sức để Hà Anh trở về vào đêm chung kết". 

Sau Hà Anh là Shinsa Phạm của đội Quỳnh Hoa phải chia tay chương trình ở tập 4 vì có phần thể hiện chưa được nổi bật. 

Thắm Nguyễn