Gần 100 tài liệu, hiện vật đồ gỗ sơn thếp, trong đó có những hiện vật độc đáo, quý hiếm lần đầu tiên được ra mắt.

Bảo tàng Lịch sử Quốc gia vừa  khai mạc trưng bày Nét vàng son – Sưu tập đồ gỗ sơn son thếp vàng. Trưng bày góp phần tôn vinh nghề thủ công truyền thống, tinh hoa văn hoá dân tộc, đồng thời giúp công chúng hiểu sâu sắc hơn về sưu tập hiện vật, từ đó, nâng cao ý thức cho công chúng trong việc bảo tồn, phát huy những giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật. 

Đôi nghê sơn son thếp vàng đã nhuốm màu thời gian

Các hiện vật được giới thiệu có niên đại thời Lê, Nguyễn (thế kỷ XVII - đầu thế kỷ XX), giai đoạn phát triển rực rỡ của nghề làm đồ sơn và sơn son thếp vàng. Những hiện vật đưa ra trưng bày khá phong phú và đa dạng về kiểu dáng, hoa văn trang trí với kỹ thuật chế tác riêng, được lựa chọn từ bộ sưu tập đồ gỗ sơn thếp đã được Bảo tàng Lịch sử quốc gia nghiên cứu, sưu tầm, lưu giữ, bảo quản trong nhiều năm qua.

Các hiện vật là tượng thờ gồm: tượng Tam Thế phật, tượng phật A Di Đà, tượng Quan Âm, tượng Thích ca sơ sinh, tượng tổ Bồ Đề Đạt Ma, tượng Hậu… Các hiện vật là đồ thờ như: hương án, khám thờ, ngai thờ, sập thờ, bài vị, hộp đựng sắc phong, bình, lọ hoa, hoành phi câu đối… Ngoài ra, trưng bày cũng giới thiệu một số hình ảnh liên quan đến nghề làm đồ sơn son thếp vàng.

Với nét chạm khắc tinh xảo, sắc đỏ của sơn, ánh sáng của vàng cùng những đề tài trang trí sinh động mang ý nghĩa tốt lành, cao quý, đồ gỗ sơn thếp được gắn với những nơi tôn nghiêm, trang trọng chốn cung đình hay nơi thờ tự và trở thành những tác phẩm nghệ thuật, những vật quý giá, linh thiêng… Đồ gỗ sơn thếp không chỉ thể hiện quan niệm nhân sinh, tư duy thẩm mỹ, bàn tay tài hoa của cha ông mà còn chứa đựng những giá trị lịch sử, nghệ thuật, phong tục, tập quán, tôn giáo, tín ngưỡng ...

Trưng bày này sẽ kéo dài tới hết tháng 11/2017.

Tình Lê

Chúng tôi lên xe vào bản. Trên đường, cán bộ xã tranh thủ chia sẻ về người bệnh: 80 tuổi, dân tộc Thái. Hai tuần trước chân ông đau rồi tím đen dần, bệnh viện tuyến trên xác định bị viêm tắc động mạch, hoại tử, phải mổ cắt chân, cần có thêm chi phí. Gia đình toàn người già và yếu, không có tiền đóng nên xin về.

Ngôi nhà sàn bằng gỗ còn chắc chắn nhưng nhếch nhác. Trong nhà tối om, tôi vấp phải chai gì đó, nước đổ ra hăng hắc tinh dầu sả. Mùi tinh dầu sả trộn lẫn với mùi khăn khẳn bốc lên, cả không gian ngộp thở.

Người bệnh nằm ở góc nhà sàn, mở mắt nhìn chúng tôi, nói gì không rõ. Lật tấm chăn lên, tôi thấy cái chân phải đang hoại tử đen từ bàn chân lên đến giữa đùi, phía dưới thịt hoại tử chảy nước phải bọc vào một túi nilon.

Mấy người già nói tiếng dân tộc chúng tôi không hiểu, cán bộ xã dịch lại cho biết: về nhà, gia đình không biết làm gì, chỉ hàng ngày nấu cháo cho người bệnh. Mà từ bốn ngày nay không ăn được nữa. Cái chân thối dần thì cũng chỉ biết mua tinh dầu sả về rắc cho át đi. Cán bộ xã thương lắm nhưng không biết giúp thế nào, gặp đoàn chúng tôi liền cầu cứu.

Lãnh đạo đoàn quyết ngay, nếu gia đình đồng ý sẽ cho xe đưa đến bệnh viện để cứu chữa, chi phí bệnh viện lo. Chúng tôi hội ý với nhau là ca này suy kiệt, nhiễm trùng nhiễm độc nặng lắm rồi, cần phải hồi sức và mổ ngay, nhưng nguy cơ tử vong rất cao. Thôi thì còn nước còn tát.

Sau khi cán bộ xã phiên dịch xong, mắt người nhà lộ vẻ ái ngại rồi bảo để nghĩ đã. Chúng tôi đành tặng ít tiền thăm hỏi rồi ra về. Sáng hôm sau xã cho biết ông đã yếu lắm rồi nên gia đình không đưa đi nữa. Khi tôi viết những dòng này thì bệnh nhân đã mất. Thế là cũng xong một kiếp người, lặng lẽ chấp nhận số phận, không kêu than.

Cách đây khá lâu tôi từng kể về một trường hợp bệnh nặng nhưng hết tiền nên gia đình xin về chờ chết. Có bạn đọc phản ứng, bảo, sao không dùng bảo hiểm y tế, sao không kêu gọi từ thiện... Nói thật, các bạn đó quá thiếu thực tế, chỉ thấy chỗ nọ chỗ kia có những ca hiểm nghèo rồi được những tấm lòng vàng cứu sống... Những chuyện đó có, nhưng không phải đa số.

Từ khi về làm ở y tế cơ sở, tôi mới hiểu đầy đủ cảnh vật lộn để sinh tồn của người dân đau yếu. Các hỗ trợ của xã hội là có, nhưng chưa đủ, chưa kịp thời, và nhất là chưa đúng nơi đúng chỗ.

Làm ở tuyến cơ sở mới thấy đa số người dân chỉ lên đến bệnh viện hạng ba, tức tuyến huyện, một số ít lên đến tuyến tỉnh, khỏi được thì tốt, không khỏi cũng quay về. Lên tuyến trung ương thường phải là gia đình có điều kiện kinh tế khá giả, hoặc còn trẻ, có thể vay mượn được. Nhiều người già bệnh chọn cách về nhà, chờ trời gọi chứ không đi tiếp.

Tôi hoàn toàn hiểu các đồng nghiệp của mình ở trong tình trạng lực bất tòng tâm. Chúng tôi ở tuyến dưới, nhiều khi phải nhìn bệnh nhân ra về, vì muốn giúp cũng không có nguồn lực. Thỉnh thoảng chỉ giúp được một hai ca đặc biệt, còn làm thành đại trà thì lấy đâu ra tiền. Vấn đề nằm ở chỗ phải xác lập được nguồn chi trả bền vững và cơ chế chi trả hợp lý.

Bảo hiểm y tế đang thực hiện tốt vai trò hỗ trợ người dân trong khám chữa bệnh, nhưng vì nhiều lý do mà mức hỗ trợ này chưa đủ. Nguồn gốc là do mức thu quá thấp nên không đủ để chi theo yêu cầu thực tế.

Để so sánh, chi bình quân cho y tế của các nước phát triển là khoảng 10% GDP, và GDP của các nước đó khoảng 30.000 USD/người/năm, tức là chi cho y tế khoảng từ 3.000 USD/người/năm. Trong khi đó ở Việt Nam năm 2022 tỷ lệ phủ BHYT là khoảng 90%, tổng thu BHYT năm 2022 khoảng 110.000 tỷ đồng (4,58 tỷ USD). Với tổng dân số Việt Nam năm 2022 là 98 triệu, ta có khoảng 50 USD cho mỗi đầu người dân. Số tiền BHYT này hoàn toàn chi cho công tác khám chữa bệnh. Ngân sách nhà nước còn chi gần 100 USD đầu người cho y tế dự phòng và những công việc khác của ngành.

Nguồn quỹ như vậy là không thể nào đủ cho nhu cầu khám chữa bệnh. Để bảo toàn quỹ, BHYT bắt buộc phải thực hiện nhiều động tác kỹ thuật để khống chế chi. BHYT chỉ đáp ứng được khoảng 60% chi phí khám chữa bệnh, còn lại 40% là người bệnh tự chi trả. Những ai không lo được cái khoản 40% kia thì lặng lẽ về nhà phó mặc cho số phận.

Gần đây Bộ Y tế có chủ trương để đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh thì ngoài BHYT, người dân nên mua các gói bảo hiểm sức khỏe tự nguyện theo hình thức kinh doanh, để hỗ trợ thêm. Tuy nhiên do là kinh doanh nên các hãng bảo hiểm có những điều kiện loại trừ rất gắt gao, gần như không bán bảo hiểm sức khỏe cho người già, người có bệnh mạn tính, hoặc có bán thì mức phí rất cao.

Trở lại ca bệnh thương tâm mà tôi chứng kiến ở trên thì thấy, người dân tộc thiểu số ở vùng núi cao đã có BHYT do ngân sách nhà nước mua cho, nhưng chỉ mình BHYT là không đủ, bảo hiểm thương mại thì chắc chắn không ai bán, gia đình cũng không vay mượn được ai.

Trong khi chờ đợi những thay đổi lớn về cơ chế chi trả của các loại hình bảo hiểm từ các cấp quản lý, tôi đề xuất một giải pháp cụ thể, có thể thực thi được ngay. Đó là theo Nghị định 146/2018 Hướng dẫn thi hành luật BHYT sửa đổi thì có điều khoản BHYT chi trả 100% chi phí khám chữa bệnh và không giới hạn trần thanh toán, nhưng đối tượng được hưởng khá hẹp. Có thể mở rộng điều khoản này thêm đối tượng đặc biệt khó khăn, tương tự với những trường hợp như câu chuyện tôi kể ở trên. Để không bị lạm dụng, cần quy định cấp nào có thẩm quyền phê duyệt từng ca bệnh khó khăn này.

Như vậy mới hy vọng những điều đau lòng như trên không còn xảy ra nữa.

Quan Thế Dân

"Qua thẩm định 29 bức tranh triển lãm không có biểu hiện nội dung vi phạm thuần phong mỹ tục, không có biểu hiện nội dung đi ngược lại với đường lối văn hóa, nghệ thuật của Đảng, Nhà nước và ông Bùi Quang Viễn đã nhận thức hành vi vi phạm, có nguyện vọng không tiêu hủy 29 bức tranh", nội dung trong văn bản nêu. 

Trao đổi với VietNamNet, họa sĩ Bùi Chát cho biết vừa nhận được quyết định. Anh bày tỏ vui mừng, cho biết sẽ tuân thủ quyết định xử phạt này từ phía UBND TP.HCM. 

"Tôi thấy vui và thoải mái vì thoát ra được một tình huống khó xử. Những ngày qua, tôi luôn trăn trở khi nghĩ đến việc những tranh của mình bị tiêu hủy. Dù là tác giả nhưng những tác phẩm ấy không hoàn toàn thuộc quyền sở hữu của tôi vì trước đó đã có những hình thức sang nhượng, trao tặng,... giữa tôi với các nhà sưu tầm, thưởng lãm,...", Bùi Chát cho biết. Anh cũng gửi lời cảm ơn đến khán giả, giới truyền thông đã có những phản ánh kịp thời, sâu sát để phía cơ quan quản lý có hướng xử lý phù hợp, khách quan. 

Họa sĩ nói anh xem đây là bài học lớn cho mình trong sự nghiệp và hứa trong những triển lãm tới sẽ đảm bảo đầy đủ về mặt giấy phép, thủ tục, tránh những rắc rối không cần thiết như chuyện vừa qua. 

Triển lãm tranh Improvisation (Ứng tác)của Bùi Chát diễn ra từ 15-30/7 tại phòng tranh Alpha Art Station, TP.HCM. Sự kiện thu hút sự tham gia của giới mộ điệu mỹ thuật, các họa sĩ, giám tuyển và nhà phê bình,… Tuy nhiên đoàn thanh tra của UBND TP đã đến xem xét, phát hiện phía họa sĩ chưa xin phép tổ chức triển lãm nên yêu cầu ngưng sự kiện. 

Phó Chủ tịch UBND TP.HCM cũng ký quyết định “Xử phạt vi phạm hành chính” họa sĩ Bùi Chát về việc tổ chức triển lãm nhưng không có giấy phép theo quy định. Theo quyết định này, họa sĩ bị xử phạt hành chính với số tiền là 25 triệu đồng. Ngoài nộp phạt tiền, Bùi Chát còn phải tiêu hủy 29 bức tranh đã triển lãm. Việc xử phạt được UBND TP.HCM giao cho Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM tổ chức thực hiện.

Vụ việc tiêu hủy tranh gây ồn ào dư luận. Số đông khán giả, đặc biệt là giới mỹ thuật cho rằng quyết định này có phần chủ quan, cứng nhắc và không phù hợp với hoàn cảnh vụ việc. 

Chia sẻ với VietNamNet, Bùi Chát cho biết do lần đầu tổ chức triển lãm nên không có kinh nghiệm về các thủ tục, giấy tờ. Anh nhận lỗi và tỏ thái độ cầu thị khi làm việc với cơ quan quản lý. 

Tuy nhiên, họa sĩ khiếu nại việc bị tiêu hủy tranh. Bùi Chát cho rằng hình thức này chỉ áp dụng với tranh nhái, tranh giả, trái thuần phong mỹ tục hoặc vi phạm pháp luật còn tác phẩm của anh không vi phạm.