Khi thế giới liên tục chạy theo cơn sốt trí tuệ nhân tạo (AI), ít ai dừng lại để xem xét cái giá môi trường mà nhân loại đang phải trả cho công nghệ này. Sự tiện lợi của các công cụ AI đi kèm với một cái giá rất đắt. Chúng có thể đang đẩy hành tinh của chúng ta đến gần bờ vực thảm họa khí hậu.

Thử tưởng tượng bạn đang cân nhắc đến việc nâng cấp lên một chiếc laptop mới. Thiết bị này có hiệu năng mạnh mẽ, với những tính năng tuyệt vời, nhưng đi kèm là một bất lợi khổng lồ:

Đó là nó tiêu thụ lượng điện gấp nhiều lần so với thiết bị hiện tại và cần phải bổ sung nước liên tục để làm mát. Ví dụ này nghe có vẻ vô lý, nhưng lại là một phép so sánh phù hợp với viễn cảnh của AI ngày nay - mạnh mẽ, tốn tài nguyên và đầy rẫy góc khuất.

Những “quái vật” tiêu tốn năng lượng khổng lồ

Mức tiêu thụ năng lượng của AI là một bí mật được bảo vệ nghiêm ngặt giữa các ông lớn công nghệ như Google, Microsoft và OpenAI. Dù cố gắng tạo lập một hình tượng đầy trách nhiệm với môi trường, các công ty này rất ít khi cung cấp thông tin về dấu chân carbon (carbon footprint) của các mô hình AI.

Do đó, chi phí thực sự về lượng khí thải CO2 cho mỗi câu lệnh AI, chưa kể đến lượng nước ngầm được sử dụng để làm mát hàng nghìn máy chủ xử lý các câu lệnh đó, vẫn còn là một ẩn số.

Các trung tâm dữ liệu cần lượng nước khổng lồ để làm mát, đặc biệt là trong quá trình huấn luyện các mô hình AI lớn như GPT-4. Ảnh:Nikkei.

Sasha Luccioni, nhà nghiên cứu AI kỳ cựu tại Hugging Face, cho biết: “Không có công ty lớn nào công bố thông tin về mức sử dụng năng lượng hay lượng khí thải carbon của các công cụ AI”. Bởi nếu chúng ta biết cái giá phải trả cho môi trường cho một lần sử dụng AI, chúng ta sẽ bắt đầu chỉ trích lẫn nhau, Mashablenhận định.

Kể từ khi OpenAI ra mắt ChatGPT vào năm 2022, nhu cầu năng lượng sử dụng cho AI đã tăng đột biến. Theo báo cáo bền vững năm 2024 của Google, lượng phát thải khí nhà kính của công ty đã tăng 48% từ năm 2019-2023, chủ yếu là do AI gây ra. Lượng phát thải của Microsoft cũng tăng 29,1% kể từ năm 2020.

Cả 2 công ty đều đổ lỗi cho các bên thứ 3. Đặc biệt là những công ty xây dựng các trung tâm dữ liệu tối ưu hóa cho AI.

Những trung tâm dữ liệu này, tuy thiết yếu cho việc xử lý các câu lệnh AI, lại là những “quái vật” tiêu tốn năng lượng khổng lồ. Cơ quan Năng lượng Quốc tế ước tính rằng một câu lệnh của ChatGPT tiêu thụ gần 3 Wh điện, gấp 10 lần so với một lần tìm kiếm Google truyền thống.

Khi các công cụ AI ngày càng tích hợp nhiều vào tác vụ hàng ngày, tác động môi trường của chúng chỉ có thể tăng lên, không thể dừng lại. Goldman Sachs dự đoán rằng nhu cầu năng lượng của các trung tâm dữ liệu có thể tăng 160% từ năm 2022-2030, với lượng phát thải carbon có thể tăng hơn gấp đôi trong cùng khoảng thời gian.

Mỗi người sử dụng AI đều là một phần của vấn đề

Bên cạnh việc tiêu tốn năng lượng, AI còn để lại “dấu chân nước” (water footprint) khổng lồ. Các trung tâm dữ liệu cần lượng nước khổng lồ để làm mát, đặc biệt là trong quá trình huấn luyện các mô hình AI lớn.

Đơn cử như khi OpenAI trong giai đoạn nước rút để huấn luyện GPT-4 tại một trung tâm dữ liệu của Microsoft ở Iowa, hãng đã tiêu tốn 11,5 triệu gallon (hơn 43 triệu lít) nước chỉ trong một tháng. Con số này tương đương 6% tổng lượng nước trên toàn bộ khu vực.

Việc tiêu thụ một lượng nước quá lớn đã gây ra mâu thuẫn với người dân địa phương, bao gồm Iowa, Arizona và Oregon. Tại đây, cơ quan địa phương đã yêu cầu các công ty công nghệ hạn chế mở rộng quy mô, trừ khi họ có thể giảm tiêu thụ nước.

Mặc dù các công ty nỗ lực sử dụng nước không uống được và triển khai các hệ thống làm mát hiệu quả hơn, quy mô tiêu thụ nước của AI vẫn là một mối lo ngại. Ngay cả khi các nguồn năng lượng tái tạo như gió và mặt trời trở nên phổ biến hơn, chúng vẫn không thể chạy theo AI.

Chi phí thực sự về lượng khí thải CO2 cho mỗi câu lệnh AI, chưa kể đến lượng nước ngầm được sử dụng để làm mát hàng nghìn máy chủ xử lý các lời nhắc đó, vẫn còn là một ẩn số. Ảnh: A-Team.

Sasha Luccioni nhận định: “Năng lượng tái tạo chắc chắn đang phát triển. Vấn đề là nó không phát triển đủ nhanh để theo kịp sự phát triển của AI”. Sự mất cân bằng này đặt ra câu hỏi liệu chi phí môi trường của AI có vượt quá lợi ích mà nó mang lại hay không?

Mặc dù AI có tiềm năng thúc đẩy nghiên cứu khí hậu và nhiều lĩnh vực quan trọng, việc sử dụng AI của người dùng phổ thông không liên quan đến các mục tiêu tốt cho nhân loại.

Từ việc sinh viên sử dụng ChatGPT để viết bài luận đến người dùng Facebook đăng hình ảnh bằng AI, phần lớn đều không tận dụng AI để giải quyết vấn đề nóng lên toàn cầu hay các vấn đề cấp bách khác. Thay vào đó, chính họ cũng là một phần của vấn đề, nhưng lại không nhận ra điều đó.

Sự thiếu minh bạch từ các công ty AI khiến người tiêu dùng khó đưa ra quyết định sáng suốt về thói quen sử dụng AI của họ. Nếu chi phí môi trường thực sự của AI được nhiều người biết đến, điều đó có thể dẫn đến một sự thay đổi lớn. Nhiều người sẽ lựa chọn các giải pháp thay thế thân thiện với môi trường hơn.

Nói với Mashable, chuyên gia Sasha Luccioni khuyến nghị những người quan tâm đến lượng khí thải nên chuyển sang các công cụ tìm kiếm không sử dụng AI như Ecosia.

Đã đến lúc các công ty công nghệ phải minh bạch hơn về tác động môi trường thực sự của các công cụ AI của họ. Ngược lại, người dùng cũng cần yêu cầu các giải pháp thay thế, thân thiện với môi trường hơn. Chỉ có làm như vậy, con người mới có thể đảm bảo rằng cuộc cách mạng AI không phải trả giá bằng hành tinh ta đang sống.

Dùng ChatGPT thế nào để không tạo ra nội dung vô tri

Sự phát triển của AI mở ra nhiều tiềm năng nhưng cũng có không ít mối lo đối với ngành xuất bản, đặc biệt là nhóm tác giả viết sách.

Các tác giả sách cần phải chấp nhận sự vươn lên của AI, sử dụng chúng như một "siêu trợ lý" thay vì chối bỏ trào lưu. Chia sẻ với Tri thức - Znews, nhiều cây viết cho rằng người làm sách vẫn có thể đứng vững trong thời đại AI nếu biết cách tận dụng sức mạnh của trí tuệ nhân tạo.

Sáng cùng ngày, vợ chồng ông H. dự định đi khám sức khỏe, nhưng sau đó ông này bảo bận việc nên vợ đi một mình.

Đến khoảng 9h cùng ngày, vợ ông H., đi khám bệnh về, phát hiện chồng treo cổ phía sau nhà bếp của gia đình. Ông H. được đưa xuống nhưng đã tử vong.

Gia đình tìm được một bức thư được cho là của ông H., nói rằng ông không muốn trở thành gánh nặng cho gia đình.

Gần đây, ông H. bị phát hiện mắc bệnh liên quan đến tuyến giáp.

Lực lượng chức năng đã tổ chức khám nghiệm để làm rõ nguyên nhân vụ việc.

Trước đó, Chủ tịch UBND một xã ở TP Bảo Lộc (Lâm Đồng) được phát hiện tử vong trong tư thế treo cổ tại nhà vệ sinh ở trụ sở cơ quan. 

Nhận được tin báo, Công an TP Bảo Lộc đã phong tỏa trụ sở cơ quan này để phục vụ công tác khám nghiệm hiện trường, điều tra làm rõ nguyên nhân tử vong của ông Lê Viết T..

Được biết, từ đầu tháng 11/2023, ông T. được điều chuyển về làm Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Lộc Nga nhiệm kỳ 2021 - 2026. Trước đó, ông T. là Phó Chủ tịch Hội Nông dân TP Bảo Lộc.

Theo cán bộ công tác ở cơ quan này, thời gian gần đây ông T. không có biểu hiện bất thường.

=>> Xem thêm những hình ảnh làng sao mới nhất trên VietNamNet. 

Tăng Thanh Hà hạnh phúc bên chồng, Đan Lê khoe mặt mộc xinh đẹp

Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Thành Hưng chủ trì phiên họp đầu tiên của Ban soạn thảo, Tổ biên tập Đề án “Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh sáng tạo trên môi trường mạng” giai đoạn 2020-2025.

Nhấn mạnh đây là đề án hết sức quan trọng mà Bộ TT&TT cũng như các bộ, ngành khác đặt trọng tâm rất cao, Thứ trưởng Nguyễn Thành Hưng cho rằng, trên tinh thần sau khi Đề án được Thủ tướng Chính phủ ban hành, chúng ta sẽ có được sự nỗ lực, phối hợp của toàn xã hội, trong đó có các bộ, các hiệp hội, các tổ chức chính trị xã hội và các doanh nghiệp cùng tham gia để ra được một hệ sinh thái hấp dẫn, an toàn, lành mạnh cho trẻ em.

Thứ trưởng cũng cho biết mặc dù Ban soạn thảo, Tổ biên tập xây dựng Đề án mới họp phiên đầu tiên, nhưng nội dung này đã được các bộ, ngành, cơ quan triển khai từ khá lâu và tích cực trao đổi bàn bạc.

Được biết, thời gian qua, Cục An toàn thông tin, Bộ TT&TT cũng đã tham khảo ý kiến của một số cơ quan, tổ chức như Bộ Ngoại giao, Cục Trẻ em (Bộ LĐTB&XH), Hội bảo vệ quyền trẻ em, Viện nghiên cứu quản lý phát triển bền vững, UNICEF Việt Nam, ChildFund Việt Nam, World Vision Việt Nam… để bước đầu xây dựng được dự thảo Đề án.

Trao đổi tại phiên họp, bà Nguyễn Thị Nga, Phó Cục trưởng Cục Bảo vệ trẻ em, Bộ LĐTB&XH thông tin, qua giám sát tại 17 tỉnh, thành phố cũng như các cuộc họp của đoàn giám sát với đại diện Chính phủ và các bộ, ngành, báo cáo của Đoàn giám sát tối cao của Quốc hội cho thấy vấn đề phòng chống xâm hại trẻ em, đặc biệt là phòng chống xâm hại trẻ em trên môi trường mạng được rất nhiều đại biểu quan tâm.

“Trong dự thảo đánh giá mà Bộ LĐTB&XH có được, vấn đề bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng được đánh giá hiện vẫn còn khá nhiều bất cập. Ngoài bối cảnh chung của quốc tế, trẻ em Việt Nam bị xâm hại trên môi trường mạng trong thời gian qua với diễn biến và thủ đoạn tinh vi, hậu quả gây ra cho trẻ em khá nhiều”, bà Nga cho hay.

Khẳng định sự cần thiết và tính cấp bách của việc xây dựng và ban hành Đề án “Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh và sáng tạo trên môi trường mạng” giai đoạn 2020 – 2025, ông Hoàng Minh Tiến, Phó Cục trưởng Cục An toàn thông tin, Tổ trưởng Tổ biên tập Đề án đã dẫn ra một vài số liệu nghiên cứu khảo sát đáng chú ý của các tổ chức quốc tế.

Cụ thể, theo thống kê của tổ chức NCMEC (Mỹ) tổng hợp với các quốc gia ASEAN, 706.435 là số vụ báo cáo liên quan tới Việt Nam trong năm 2018 về hình ảnh, video xâm hại tình dục trẻ em trên mạng, đứng thứ 2 trong ASEAN, sau Indonesia. Việt Nam chỉ được đánh giá đạt 1/5 tiêu chí theo đánh giá 2018 của ICMEC đối với 161 quốc gia, vùng lãnh thổ đối với vấn đề CSAM. Đồng thời, Việt Nam cũng được đánh giá thuộc nhóm quốc gia có mức độ bảo vệ trẻ em trực tuyến thấp.

Ông Tiến cho biết, từ thực trạng đó, dự thảo Đề án “Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh và sáng tạo trên môi trường mạng” giai đoạn 2020 - 2025 hướng tới mục tiêu bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, trong đó có việc bảo vệ bí mật cá nhân, đời sống riêng tư và các quyền khác của trẻ em khi trẻ em tiếp cận thông tin, tham gia các hoạt động trên môi trường mạng.

Cùng với đó, Đề án cũng nhằm hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên không gian mạng: Kêu gọi các doanh nghiệp công nghệ Việt Nam chung tay tham gia phát triển các ứng dụng, sản xuất các nội dung bổ ích giúp trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng.

Đại diện đơn vị chủ trì dự thảo Đề án cũng đề xuất tham chiếu khung chính sách nhằm ngăn ngừa và xử lý vấn đề xâm hại tình dục trẻ em trên môi trường mạng (CSEA) do WePROTECT khuyến nghị đối với các quốc gia để đưa ra các giải pháp, nhiệm vụ chính của Đề án, với 6 nhóm công việc cần làm và 21 nhiệm vụ cụ thể.

Bảo vệ trẻ em trên mạng theo tinh thần “phòng hơn chống”

Làm sao để tạo ra được một môi trường lành mạnh, an toàn và thu hút, hấp dẫn với trẻ em trên không gian mạng là vấn đề được các thành viên Ban soạn thảo, Tổ biên tập xây dựng Đề án tập trung bàn thảo trong phiên họp ngày 7/5.

Dẫn ra thực tế khi tham gia các chương trình tìm kiếm tài năng nhí trên truyền hình, nhiều trẻ em chọn thể hiện các bài hát người lớn với nội dung về tình yêu đôi lứa gây phản cảm, Thứ trưởng Nguyễn Thành Hưng cho rằng nguyên nhân là do chúng ta chưa tạo ra được một hệ sinh thái tốt, phù hợp với nhận thức, lứa tuổi trẻ em.

“Vì thế, vấn đề quan trọng là cần tạo được sự kết nối giữa các bộ, ngành, tổ chức, doanh nghiệp và toàn xã hội để xây dựng được hệ sinh thái phù hợp với nhận thức, lứa tuổi của trẻ em, từ đó tạo ra sân chơi, sức hút lành mạnh cho trẻ khi hoạt động, tương tác trên môi trường mạng”, Thứ trưởng nhận định.

Các thành viên Ban soạn thảo, Tổ biên tập Đề án bảo vệ trẻ em trên không gian mạng cho rằng nhà nước cần có cơ chế, chính sách để khuyến khích doanh nghiệp tham gia xây dựng hệ sinh thái, ứng dụng lành mạnh cho trẻ em (Ảnh minh họa)

Nhấn mạnh quan điểm bảo vệ trẻ em trên không gian mạng với tinh thần “phòng hơn chống”, Thứ trưởng Nguyễn Thàng Hưng cho rằng một việc cần đặc biệt quan tâm là làm sao nào để khuyến khích tổ chức, doanh nghiệp tham gia xây dựng hệ sinh thái lành mạnh để trẻ em vui chơi, giải trí, học tập trên môi trường mạng.

“Cần xây dựng được các nền tảng, ứng dụng có nội dung mà trẻ em khi vào rất say mê, để các em vừa có chỗ để chơi, vừa có chỗ để sáng tạo. Đó cũng là cách chúng ta chủ động để ngăn ngừa việc trẻ em tiếp cận với những những nội dung thông tin xấu, không phù hợp trên mạng”, Thứ trưởng Bộ TT&TT nói.

Tham gia góp ý cho dự thảo Đề án, Phó Cục trưởng Cục PTTH&TTĐT Lê Quang Tự Do cho rằng, Đề án cần tập trung vào những giải pháp mới, đột phá, không phải là việc thường xuyên chúng ta đã và đang triển khai.

Cụ thể, theo ông Do, có một số việc cấp bách cần tập trung trong dự thảo Đề án, trong đó có việc làm sao để có một nơi để tiếp nhận phản ánh của trẻ em trên không gian mạng.

“Hiện đã có tổng đài 111 do Bộ LĐTB&XH xây dựng và vận hành nhưng vẫn theo cách truyền thông là qua điện thoại, còn tiếp nhận thông tin phản ánh trực tuyến hiện vẫn chưa có. Cần thiết phải hình thành một hệ thống tiếp nhận thông tin trực tuyến trên mạng về các vấn đề liên quan đến bảo vệ trẻ em”, ông Lê Quang Tự Do nêu.

Bàn về công tác xử lý các vấn đề liên quan đến bảo vệ trẻ em trên không gian mạng, đại diện Cục PTTH&TTĐT nhận xét: Việc này liên quan đến nhiều nơi, do nhiều bộ, ngành thực hiện, do đó cần thiết phải có quy trình phối hợp, phân rõ trách nhiệm của cơ quan, đơn vị với từng việc.

Cùng với đó, theo các thành viên Ban soạn thảo, Tổ biên tập của Đề án, công tác giáo dục, tuyên truyền để nâng cao nhận thức cho cả trẻ em và người lớn cũng là một việc cần được đặc biệt quan tâm, bao gồm cả hình thức giáo dục chủ động thông qua các khóa học về kỹ năng mềm cũng như giáo dục thụ động qua các phương tiện truyền thông.

Để khuyến khích các doanh nghiệp tham gia xây dựng hệ sinh thái sản phẩm, ứng dụng cho trẻ em, đại diện Cục PTTH&TTĐT và Cục Tin học hóa đều cho rằng nhà nước cần có cơ chế, chính sách để ưu đãi, khuyến khích.

Cụ thể, đại diện Cục PTTH&TTĐT đề xuất, cần có cơ chế ưu tiên cho các doanh nghiệp, như nếu tham gia sản xuất game giành cho trẻ em, giáo dục thì được ưu tiên về cấp phép, thời gian thẩm định hay mức độ đóng thuế…

Còn theo Phó Cục trưởng Cục Tin học hóa Đỗ Công Anh, cần có những chương trình khuyến khích ứng dụng các sản phẩm, dịch vụ, nội dung liên quan đến học tập, giải trí cho trẻ em thông qua ưu tiên như có thể miễn cước 3G, 4G khi trẻ sử dụng các ứng dụng, giải pháp này.

Kết luận phiên họp, Thứ trưởng Nguyễn Thành Hưng nhấn mạnh 2 nội dung quan trọng cần được các thành viên nghiên cứu, bàn bạc để có đề xuất trong thời gian tới. Đầu tiên là làm thế nào để nhà nước có cơ chế khuyến khích được xã hội, các doanh nghiệp tham gia xây dựng hệ sinh thái, ứng dụng lành mạnh cho trẻ em vui chơi giải trí, học tập ở trên mạng. Sau đó, chúng ta cần làm sao để đổi mới phương thức giáo dục tuyên truyền, tăng cường nhận thức cho trẻ em trên môi trường mạng.