Có nhiều yếu tố khiến não gặp phải các bất ổn, một số nằm ngoài tầm kiểm soát như di truyền và tuổi tác. Nhưng bạn có thể tránh một số tác nhân gây hại như hút thuốc lá và chế độ ăn thiếu lành mạnh. 

Các nhà chuyên môn đã chứng minh rằng áp dụng các mô hình ăn uống giàu chất chống oxy hóa như chế độ Địa Trung Hải và tập trung vào các chất dinh dưỡng như axit béo omega-3 và vitamin B có thể hỗ trợ sức khỏe não bộ. Ăn nhiều rau quả hằng ngày sẽ dẫn đến nhận thức tốt hơn. 

Mặt khác, một số loại thực phẩm có thể khiến não suy yếu. 

Gà rán

Món gà chiên ngập dầu đem lại cảm giác ngon miệng cho nhiều người, cảm giác miếng thịt giòn tan thỏa mãn vị giác của bạn. Nhưng ăn đồ chiên rán thường không có lợi cho não của bạn. 

Kết quả phân tích tổng hợp được công bố trên tạp chí Dinh dưỡng lâm sàng Mỹcho thấy mối quan hệ giữa ăn nhiều thực phẩm chiên rán và tăng nguy cơ mắc các vấn đề về sức khỏe nhận thức.

Nếu bạn vẫn muốn ăn món gà nóng giòn, hãy thử tẩm bột và nướng thay vì chiên ngập dầu.

Xúc xích

Ăn xúc xích và các loại thực phẩm siêu chế biến có thể tàn phá sức khỏe não bộ, đặc biệt nếu bạn không cân bằng lượng thịt chế biến sẵn với các thực phẩm tốt cho não như cá hồi, quả óc chó và rau xanh.

Nhiều nghiên cứu liên kết việc tiêu thụ thịt siêu chế biến với những tác động tiêu cực đến nhận thức. Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Dinh dưỡng châu Âu cho thấy những người ăn nhiều thịt siêu chế biến thể hiện kém khi thực hiện một số bài kiểm tra. 

Tiến sĩ Bredesen cho biết thêm các loại thịt có chứa nitrat và nitrit như xúc xích, thịt nguội làm tăng nguy cơ mắc các bệnh thoái hóa thần kinh như Alzheimer và Parkinson, cũng như ung thư, bệnh tim mạch, tiểu đường. 

Thức ăn nhanh

Đôi khi, không phải thực phẩm bạn đang ăn mà chính bao bì đóng gói mới gây ra rủi ro. Một số loại giấy gói thức ăn nhanh chứa các chất PFAS hoặc hóa chất tác động tiêu cực đến sức khỏe, bao gồm cả nhận thức.

PFAS được tìm thấy trong một số loại giấy gói bánh hamburger, hộp bánh pizza và các loại bao bì có khả năng chống dầu mỡ. Những hóa chất này có thể thấm vào thực phẩm. 

Bánh rán

Bánh rán vòng thường được làm bằng đường bổ sung, khi tiêu thụ quá mức, dường như có liên quan đến chức năng nhận thức kém hơn. Loại bánh này cũng được chiên ngập dầu và được coi là một loại thực phẩm siêu chế biến. Việc ăn bánh rán vòng thường xuyên có thể gây bất lợi đối với sức khỏe não bộ.

Thời điểm ăn sáng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường

TS.BS Phan Bích Nga, Giám đốc TT Tư vấn, Phục hồi dinh dưỡng và Kiểm soát béo phì, Viện Dinh dưỡng quốc gia cho biết, chiều cao trung bình của người Việt trưởng thành hiện nằm trong nhóm những nước có chiều cao thấp ở châu Á và bị các quốc gia châu Âu bỏ xa dù chương trình phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em đã triển khai nhiều chục năm.

TS Phan Bích Nga

Nếu so với các nước trong khu vực Đông Nam Á, chiều cao người VN chỉ nhỉnh hơn Indonesia, nam giới thấp hơn Campuchia 0,4 cm, nữ giới thấp hơn 0,2cm.

Theo bà Nga, ngoài các nguyên nhân như thiếu vi chất, môi trường ô nhiễm bụi, vi khuẩn, tác động hoá chất... có một phần do cha mẹ không nắm được 2 giai đoạn vàng tăng trưởng chiều cao của trẻ để “thúc” dinh dưỡng hợp lý. Vì trên thực tế, chiều cao mỗi người chỉ phụ thuộc 20% yếu tố di truyền.

1.000 ngày đầu đời

TS Nga cho biết, 1.000 ngày đầu đời (từ khi trẻ được mang thai đến 24 tháng tuổi) là giai đoạn vàng để phát triển chiều cao và thể chất vượt trội.

Nếu được bổ sung dinh dưỡng đúng và đủ, giai đoạn này, trẻ có thể tăng 25cm trong năm đầu tiên và 10cm mỗi năm trong 2 năm tiếp theo. Đây là giai đoạn quyết định đến 60% khả năng tăng trưởng chiều cao của trẻ trong tương lai.

Trong đó, giai đoạn trẻ nhỏ dưới 12 tháng tuổi đạt tốc độ phát triển nhanh nhất so với mọi giai đoạn khác. Trẻ có thể có cân nặng gấp đôi cân nặng sơ sinh trong vòng 4-5 tháng đầu và gấp 3 lần cân nặng sơ sinh vào cuối năm thứ nhất. Đến khi tròn 1 tuổi, chiều dài nằm (tức là chiều cao của trẻ) đã tăng gấp rưỡi so với chiều dài khi sinh.

Trẻ dưới 2 tuổi cũng là giai đoạn diễn ra sự chuyển tiếp về nuôi dưỡng (ăn dặm và sau đó dần chuyển sang ăn bữa ăn cùng gia đình), đồng thời cũng là điểm trẻ dễ bị mắc các bệnh nhiễm khuẩn, đặc biệt là tiêu chảy và viêm đường hô hấp.

Do vậy, trong giai đoạn này trẻ cần được chăm sóc cẩn thận hơn. 6 tháng đầu trẻ nên được bú mẹ hoàn toàn, từ tháng thứ 7, bắt đầu bổ sung thức ăn sệt đủ chất và tiếp tục cho bú mẹ đến 24 tháng.

Đây cũng giai đoạn trẻ có nguy cơ suy dinh dưỡng cao nhất. Những trẻ bị suy dinh dưỡng trong 2 năm đầu sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển trí não cũng như thể lực, đặc biệt là chiều cao của trẻ ở tuổi vị thành niên.

Sau 2 tuổi, tốc độ tăng trưởng không quá nhanh, khoảng 6,2 cm/năm, mật độ xương cũng chỉ tăng thêm khoảng 1% /năm ở cả bé trai và bé gái.

Tuy nhiên việc có chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng sẽ tiếp tục hỗ trợ cho sự phát triển chắc khỏe của xương là tiền đề cho sự phát triển chiều cao ở lứa tuổi dậy thì.

Giai đoạn dậy thì

Tốc độ tăng trưởng ở lứa tuổi dậy thì (12-18 tuổi) nhanh cả về chiều cao, cân nặng, ở thời điểm đỉnh có thể đạt đỉnh 10-15cm/năm.

Bắt đầu từ 10 tuổi, cứ mỗi năm bé gái tăng khoảng 10 cm chiều cao và tăng dần đến khi đạt được 15 cm một năm ở độ tuổi 12. Đỉnh tốc độ tăng trưởng của trẻ nam là 12 tuổi (10cm/ năm) và đạt tối đa đến 14 tuổi (15 cm/năm). Từ 15 tuổi ở nữ và 17 tuổi ở nam, tốc độ tăng trưởng sẽ giảm dần.

Bắt đầu từ 10 tuổi, chiều cao của trẻ bắt đầu tăng mạnh và có thể đạt đỉnh 15cm/năm

Giai đoạn từ 8-17 tuổi sẽ quyết định 23% chiều cao ở người trưởng thành. Kích thước xương, khối lượng xương và mật độ chất khoáng ở mỗi xương tăng lên khoảng 4% mỗi năm tính từ giai đoạn trẻ 8 tuổi cho đến qua giai đoạn vị thành niên.

Do đó, giai đoạn này trẻ cần được cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng chính để tăng trưởng và phát triển gồm protein, sắt, canxi, vitamin A, vitamin D, iot và kẽm. Ngoài ra, còn có vai trò của hormone GH và các hormone sinh dục.

Trong giai đoạn này, cơ thể có nhiều tiềm năng để khắc phục các tình trạng chậm phát triển do thiếu dinh dưỡng ở các giai đoạn trước.

Tuy nhiên TS Nga lưu ý, việc dùng thuốc thay thế hormone chỉ sử dụng trong những trường hợp trẻ đã được thăm khám lâm sàng và cận lâm sàng chặt chẽ để chẩn đoán xác định, tuyệt đối không tự ý dùng sẽ không có tác dụng và gây nguy hiểm đến tính mạng.

Nhiều nghiên cứu cũng cho thấy, ở những năm tiếp theo, khi cơ thể được ăn uống hợp lý, tích cực rèn luyện thể dục thể thao trong môi trường và lối sống lành mạnh, chiều cao vẫn tiếp tục tăng ít cho đến 25 tuổi ở nữ giới và 28 tuổi ở nam giới.

Việt Nam phấn đấu cao thêm 4cm để đuổi kịp Campuchia

Việt Nam đưa ra mục tiêu tăng chiều cao trung bình thêm 4cm trong 13 năm tới để bắt kịp các nước trong khu vực.

Ngày 17/9/2009, Tập đoàn Viettel của Việt Nam đặt bút ký kết đầu tư vào Haiti - quốc gia tại vùng biển Caribe thuộc những nước nghèo nhất thế giới - với liên doanh viễn thông trực thuộc Ngân hàng Trung ương Haiti mang tên Teleco. Chỉ sau đó vài tháng, 3 ngày trước khi Viettel chính thức ký hợp đồng thành lập liên doanh, Haiti xảy ra trận động đất rất lớn, cướp đi mạng sống của hàng trăm ngàn người. Không ai nghĩ Viettel quyết định ở lại khi mà các nhà đầu tư nước ngoài đều nhanh chóng rời khỏi đất nước này.

Và rồi 1 năm sau đó, công ty liên doanh với tên gọi National Telecom S.A, tên thương hiệu là Natcom chính thức khai trương dịch vụ sau khi đã xây dựng mạng lưới cáp quang phủ 90% dân số Haiti. Đến nay, nhà mạng đến từ Việt Nam đã đem đến cho người dân Haiti dịch vụ viễn thông có chất lượng tốt nhất với giá rẻ hơn tới 80%. Từ một đất nước bị thiệt hại nặng nề, Haiti thành quốc gia có hạ tầng cấp quang lớn nhất khu vực Caribe.

Đó là điều mà những người Haiti giàu trí tưởng tượng nhất cũng không thể nghĩ tới. Sự phát triển của ngành viễn thông Haiti được thúc đẩy bởi Natcom, kéo theo sự thay đổi rất lớn trong phát triển kinh tế tại quốc gia này.

Sự công nhận những đóng góp của Natcom cho đất nước Haiti được đánh dấu bằng sự kiện Natcom trở thành doanh nghiệp viễn thông đầu tiên tại Haiti giành giải quốc tế, giải thưởng Steve Award 9 2015 ở hạng mục chương trình xã hội của năm trên các lĩnh vực giáo dục, du lịch, sức khỏe, Chính phủ điện tử.

Ngay sau đó, năm 2016, Natcom thử nghiệm mạng 4G thành công và đưa vào sử dụng ở một số vị trí trung tâm trên toàn quốc. Đây là một bước ngoặt giúp thị trường viễn thông của Haiti bắt kịp xu hướng chung của thế giới, giúp người dân tiếp cận thông tin và tri thức một cách nhanh hơn.

Năm 2020, Natcom lần đầu tiên vinh dự được Thủ tướng Joseph Jouthe thay mặt chính phủ Haiti tặng bằng khen cao quý nhất cấp nhà nước “Honneur & Mérite” ghi nhận sự đóng góp cho cộng đồng và tiến bộ công nghệ cho ngành viễn thông của Haiti.

Năm 2021, đánh dấu 10 năm chính thức khai trương dịch vụ ở Haiti, Natcom đạt con số 3 triệu khách hàng, trong đó gần 45% là khách hàng sử dụng 4G. Đó là tiền đề để Natcom tiếp tục phát triển với định hướng trở thành một công ty công nghệ, cung cấp các dịch vụ công nghệ thông tin, dịch vụ giải pháp, chuyển đổi số cho doanh nghiệp và người dân Haiti.

Tổng kết lại hành trình 10 năm của Natcom tại Haiti, ông Lê Văn Đại – Tổng giám đốc xúc động khi nhớ lại từng kỷ niệm “vô tiền khoáng hậu” mà không có mấy người được trải nghiệm trong đời.

“Tại Haiti, chúng tôi thường xuyên phải đối mặt với rất nhiều khó khăn như thiên tai, dịch bệnh, biểu tình…. Để vượt qua những điều đó, con người Natcom phải thực sự bản lĩnh hay nói đúng hơn, bản lĩnh đã trở thành một văn hóa”.

“Trong trận động đất xảy ra gần đây nhất, đa số người dân Haiti rất lo lắng và sợ hãi, cảnh tượng trận động đất 11 năm trước lại ập về trong tâm trí họ, đặc biệt là những người dân ở vùng tâm chấn”, ông Đại kể lại.

3 tiếng sau khi động đất, ông Đại triệu tập tất cả nhân viên Natcom, bao gồm cả người Việt Nam và người Haiti để thành lập đội phản ứng nhanh đi xuống vùng động đất ứng cứu mạng lưới.

“Trách nhiệm của chúng ta bây giờ là trách nhiệm với đất nước, với người dân Haiti. Chúng ta phải cứu mạng lưới để đảm bảo thông tin thông suốt trong thời điểm này. Hãy đối mặt và vượt qua thử thách”, sau chia sẻ của ông Đại, những nhân viên người Việt đã sẵn sàng lên đường ngay dù vẫn còn dư chấn. Điều bất ngờ là chỉ sau 1 tiếng, các nhân viên Haiti cũng vượt qua được nỗi ám ảnh và xin đi cùng.

“Khi anh em đang cứu cáp thì núi lở, họ chạy ra ngoài rồi sau đó tiếp tục lao vào với mục tiêu cứu mạng lưới thật nhanh. Tôi rất xúc động với tinh thần đấy. Sau 24 giờ, mạng lưới của Natcom đã cơ bản được khôi phục hoàn toàn”, ông Đại kể lại.

Trong quá trình điều hành Natcom, ông Đại cũng nhận thấy, văn hóa và môi trường kinh doanh tại Haiti tạo ra rất nhiều rào cản tâm lý, khó khăn trong việc thực hiện nhiệm vụ.

“Khó cái gì thì phải đối mặt, tập trung làm dứt điểm cái đó, qua đó tạo ra niềm tin” là chiến lược mà ông Đại áp dụng với người Natcom nói chung để giải quyết những nút thắt của phát triển. “Khi quyết tâm đối mặt, tất cả cùng tìm cách làm và cùng vượt qua, khó khăn sẽ dần biến mất”, ông Đại nhận xét. Với chiến lược này, những người Natcom đã dần vượt qua nhiều khó khăn trước đây, bình tâm tìm cơ hội và trưởng thành trong một thập kỷ kinh doanh tại Haiti.

Giờ đây, trong mắt người dân Haiti, hình ảnh về Natcom là nhà mạng có chất lượng Internet hàng đầu với giá rẻ nhất. Với các bộ ban ngành trong bộ máy Chính phủ, Natcom là nhà cung cấp các dịch vụ liên quan đến kênh truyền, Internet hàng đầu. Phần lớn hoạt động của các cơ quan nhà nước, Chính phủ, doanh nghiệp đều sử dụng dịch vụ của Natcom cho kết nối nội bộ.

Đối tác liên doanh BRH (Ngân hàng Trung ương Haiti) đánh giá Natcom là thương vụ hợp tác thành công nhất trong việc chuyển từ quốc hữu hóa sang tư nhân hóa tại Haiti.

Vượt qua được nhiều khó khăn của thời kỳ đầu kinh doanh, những người Natcom không ngừng vươn lên, phát triển. Họ nhận thức rất rõ việc cần phải thay đổi để đáp ứng với tình hình mới. Ông Lê Văn Đại cho biết: “Những bài học thành công trong quá khứ giờ cũng không còn áp dụng được nữa, đặc biệt là trong xu thế chuyển đổi số trên toàn cầu. Natcom phải thay đổi mạnh mẽ”.

Cũng vì thế, khẩu hiệu “lột xác sau 10 năm dấn thân ở Haiti” với định hướng chuyển đổi Natcom từ một công ty viễn thông truyền thống thành một công ty công nghệ đầy đủ, cung cấp các dịch vụ giải pháp công nghệ thông tin viễn thông, được xác định là hướng đi chiến lược. Đi kèm với đó, Natcom thực hiện tối ưu hóa hiệu quả hoạt động, đẩy mạnh các ứng dụng thông tin trong quản trị nội bộ, số hóa các quy trình, tăng năng suất, tối ưu chi phí.

Cùng với những thay đổi về quản trị, công nghệ, Natcom cũng xây dựng hình ảnh mới: Một công ty công nghệ trẻ trung, năng động, hiện đại, kinh doanh gắn liền trách nhiệm xã hội. Từ năm 2018, Natcom đã chuyển nhận diện thương hiệu từ màu xanh sang màu cam trên nền trắng, tích cực tổ chức các sự kiện cho giới trẻ như giải bóng đá sinh viên, marathon, quảng cáo qua các TVC trẻ trung và đẩy mạnh trên nên tảng mạng xã hội, OTT.

Bên cạnh đó, Natcom đã và đang trở thành đối tác tin cậy của Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp Haiti trong việc tư vấn, cung cấp hạ tầng, xây dựng giải pháp số. Natcom đã cung cấp nhiều giải pháp cho các doanh nghiệp đặc biệt là khối SME. Hiện nay, cộng đồng doanh nghiệp tại quốc gia này đã coi Natcom là nhà tư vấn uy tín về chuyển đổi công nghệ và cung cấp các dịch vụ số ở Haiti.

“Tiếp tục đưa công nghệ số hiện đại nhất của thế giới đến Haiti, đó sẽ cuộc cách mạng lần thứ 2 mà Natcom sẽ tạo ra ở Haiti – cách mạng công nghệ số”, ông Lê Văn Đại cho biết.

Nguyễn Nam