Xu hướng trẻ hoá

Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế cho biết ước tính nước ta có khoảng 12,5 triệu người mắc tăng huyết áp (chiếm 20% người trưởng thành).

Đây là nguyên nhân hàng đầu gây tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim và các bệnh tim mạch khác làm cho hàng trăm ngàn người bị liệt, tàn phế và mất sức lao động mỗi năm.

Theo Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế, ước tính mỗi năm toàn cầu có khoảng 17 triệu ca tử vong do các bệnh tim mạch, trong đó 9,4 triệu ca là do biến chứng của tăng huyết áp.

Một nghiên cứu tại Viện Tim mạch (Bệnh viện Bạch Mai) chỉ ra rằng, cứ 10 người có đột quỵ lần đầu thì 8 người trong số đó có tăng huyết áp. 

Trong khi khuyến cáo chung tăng huyết áp thường gặp ở người trên 45 tuổi, thì gần đây, các chuyên gia cảnh báo thực trang trẻ hoá ở bệnh này.

Theo TS. Phạm Mạnh Hùng, Tổng thư ký Hội Tim mạch học Việt Nam, tỷ lệ tăng huyết áp ở những người trẻ từ 25 tuổi đang gia tăng, chiếm 21,5% tổng số ca mắc bệnh.

Nhiều người không hề biết bản thân mình bị tăng huyết áp

Tuy nhiên, căn bệnh này nhiều khi không hề có bất cứ biểu hiện triệu chứng nào thậm chí nhiều người mắc họ không hề biết. Vì vậy tăng huyết áp được mệnh danh là “Kẻ giết người thầm lặng”.

Bộ Y tế cho hay, gần 60% người mắc tăng huyết áp chưa được phát hiện bệnh và chỉ có 14% bệnh nhân mắc bệnh này được quản lý, dự phòng và dùng thuốc theo quy định.

Đến hết năm 2015, quản lý bệnh tăng huyết áp mới chỉ thực hiện ở khoảng 12% số trạm y tế xã. Đây cũng là lý do chính làm cho số người mắc bệnh được phát hiện và được quản lý điều trị còn ít. 

6 khuyến cáo quan trọng để dự phòng bệnh nguy hiểm

Các chuyên gia cho biết, tăng huyết áp có rất nhiều nguyên nhân, thường xảy ra ở những người hút thuốc, người béo phì, ít vận động. Đặc biệt ăn nhiều muối cũng là một trong số nguyên nhân gây tăng huyết áp.

Đây là bệnh mãn tính, không lây nhiễm, đã mắc thì phải quản lý, điều trị suốt đời.Tuy nhiên, bệnh tăng huyết áp hoàn toàn có thể được phòng ngừa hiệu quả nhờ lối sống lành mạnh.

Theo khuyến cáo của Cục Y tế dự phòng, mỗi người cần thiết lập, duy trì chế độ ăn hợp lý: Dưới 5g muối/ngày; tăng cường ăn rau xanh, hoa quả tươi; hạn chế thức ăn có nhiều cholesterol và axit béo no.

Việc duy trì cân nặng hợp lý và cố gắng duy trì vòng bụng dưới 90 cm ở nam và dưới 80 cm ở nữ rất quan trọng để dự phòng tăng huyết áp. Cùng đó, không hút thuốc lá hoặc thuốc lào, hạn chế uống bia rượu cũng được đề cập đến như là biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

Người dân cần tăng cường hoạt động thể lực ít nhất 30 phút mỗi ngày.Tránh các lo âu, căng thẳng, sống tích cực, nghỉ ngơi hợp lý. Đặc biệt, người trưởng thành cần thường xuyên đo kiểm tra huyết áp để phát hiện sớm bệnh tăng huyết áp.

Người bị bệnh tăng huyết áp bên cạnh áp dụng các biện pháp tích cực thay đổi lối sống như trên, cần được theo dõi, quản lý bệnh lâu dài và tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của thầy thuốc.

Để góp phần giải quyết một cách hiệu quả những khó khăn, thách thức trong lĩnh vực này, năm 2015, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định phê duyệt Chiến lược quốc gia phòng chống các bệnh không lây nhiễm giai đoạn 2015-2025, đặt ra các mục tiêu, chỉ tiêu cụ thể và giải pháp quan trọng để dự phòng và kiểm soát bệnh không lây nhiễm nói chung và bệnh tim mạch nói riêng.

Bên cạnh giải pháp phòng chống các yếu tố nguy cơ phổ biến như: Thuốc lá, rượu bia, dinh dưỡng không hợp lý và thiếu hoạt động thể lực, Chiến lược nhấn mạnh một giải pháp quan trọng là phát triển hệ thống y tế dự phòng và y tế cơ sở để cung cấp các dịch vụ dự phòng, phát hiện sớm và lồng ghép quản lý bệnh liên tục, lâu dài tại tuyến chăm sóc sức khỏe ban đầu, bao gồm: can thiệp thay đổi hành vi nguy cơ; dự phòng các tình trạng tiền bệnh và nguy cơ cao; phát hiện sớm, quản lý người có nguy cơ tim mạch, quản lý lồng ghép đối với các bệnh không lây nhiễm, đặc biệt là tăng huyết áp và đái tháo đường...

Lệ Thanh

Về tỉ lệ tử vong do ung thư gan, Việt Nam tiếp tục đứng thứ 4 với tỉ lệ 23,2/100.000 dân, sau Mông Cổ, Ai Cập và Gambia.

Đáng lưu ý, số ca tử vong vì ung thư gan tại nước ta tương đương với ca mắc mới, cho thấy tỉ lệ chữa khỏi căn bệnh này rất thấp.

GS Trần Văn Thuấn, Giám đốc BV K lý giải, sở dĩ tỉ lệ tỉ vong ung thư gan lớn do có tới 80-90% bệnh nhân đến viện khi đã ở giai đoạn muộn, lúc này các biện pháp can thiệp, điều trị rất hạn chế. Trong khi nếu được phát hiện ở giai đoạn sớm, tiên lượng điều trị rất tốt.

Để điều trị ung thư gan, GS Thuấn cho biết ngoài các phương pháp truyền thống như phẫu thuật, xạ trị, hoá trị, dùng thuốc nhắm trúng đích, hiện có thêm các phương pháp nút mạch, đốt sóng cao tần, đốt u bằng vi sóng, điện đông, tiêm cồn tuyệt đối qua da, ghép gan...

Việc lựa chọn phương pháp điều trị tùy thuộc vào vị trí, kích thước, giai đoạn của bệnh cũng như các bệnh lý kèm theo. Với ung thư biểu mô tế bào gan, phẫu thuật là ưu tiên lựa chọn hàng đầu vì giúp lấy bỏ được khối u, tuy nhiên chỉ có khoảng 1/3 số bệnh nhân tại thời điểm chẩn đoán ban đầu có thể phẫu thuật.

Triệt khối u bằng sóng

GS Thuấn cho biết, vài năm trở lại đây, một số cơ sở y tế lớn áp dụng phương pháp đốt u gan bằng vi sóng (sóng viba). Các sóng được sử dụng đốt u có phổ năng lượng từ 300 MHz đến 300 GHz. Tại BV K, cũng bắt đầu triển khai phương pháp này từ đầu tháng 3/2019.

Đây là kĩ thuật tiên tiến, an toàn cho người bệnh, xâm lấn tối thiểu. Theo đó, bác sĩ sẽ dùng năng lượng vi sóng truyền qua kim điện cực để phá huỷ khối u tại chỗ do nhiệt độ vùng đốt cao, ít bị tản nhiệt, không hoá than quanh kim đốt, bác sĩ có thể tiên đoán được vùng đốt, cho hiệu quả tương đương phẫu thuật mở cắt u.

Do không phải phẫu thuật nên bệnh nhân hồi phục rất nhanh, thường chỉ phải nằm viện 1 ngày thay vì phải nằm viện ít nhất 1 tuần như mổ mở trước đây. Chi phí cũng rất rẻ, chỉ khoảng 10 triệu đồng. Khác với mổ mở, khi đốt bằng sóng viba, bệnh nhân có thể thực hiện nhiều lần.

Phương pháp này có hiệu quả với những trường hợp ung thư biểu mô tế bào gan (chiếm 80% các ca ung thư gan) hoặc các khối u di căn tại gan. Tất cả những trường hợp có khối u gan dưới 6 cm hoặc 3 khối u có đường kính dưới 3 cm hay các tổn thương gần mạch máu đều có thể áp dụng.

Tương tự, nhiều nơi cũng đang áp dụng phương pháp đốt khối u tại chỗ bằng sóng cao tần RFA (Radio Frequency Ablation), áp dụng với những khối u dưới 5 cm hoặc 3 khối u có kích thước nhỏ hơn 3 cm.

Để thực hiện, bác sĩ sử dụng máy siêu âm đầu dò cong để siêu âm gan, mật, xác định vị trí khối u rồi dùng kim đặc trị để đốt hủy u. Thời gian thực hiện từ 15 - 40 phút tùy từng trường hợp cụ thể.

Với phương pháp này, ở mức nhiệt khoảng 50 độ C, mô biến đối không thể phục hồi, nhiệt độ từ 50-60 độ C sẽ đông vón protein và chết tế bào ung thư trong vài phút, nhiệt độ trên 60 độ C sẽ khiến tế bào chết ngay lập tức.

Nút mạch khối u gan bằng hóa chất (TACE)

Đây là phương pháp đã được nhiều nơi sử dụng, thường áp dụng cho các trường hợp khối u lớn không thể phẫu thuật, các vị trí mổ khó hoặc trường hợp bệnh nhân có bệnh lý nặng kèm theo. 

Hình ảnh trước khi can thiệp (ảnh trái) và sau khi nút mạch khối u

Để thực hiện, bác sĩ đặt ống thông từ động mạch đùi luồn vào các nhánh động mạch nuôi khối u, bơm dung dịch Lipiodol và hoá chất, gây tắc các mạch máu nuôi khối u.

Toàn bộ quá trình này mất khoảng 2-3 giờ, được thực hiện trong phòng chụp mạch nên bác sĩ sẽ nhìn rõ các nhánh mạch máu đi vào khối u để can thiệp chính xác.

Phương pháp này sẽ khiến khối u gan bị tiêu diệt bởi 2 cơ chế: Do tác động trực tiếp của hóa chất và do thiếu máu nuôi dưỡng, từ đó giảm kích cỡ, giúp người bệnh cải thiện sức khoẻ.

Sau khi khối u thu nhỏ, bệnh nhân có thể được thực hiện đốt sóng cao tần, sóng viba để diệt khối u.

Tuy nhiên phương pháp này cũng có nhược điểm là không hoàn toàn triệt để và thường làm nhiều lần, có thể gây suy giảm chức năng gan và cũng có nguy cơ tác dụng phụ toàn thân do hóa chất.

Điều trị ung thư gan bằng hạt vi cầu phóng xạ

Phương pháp này còn có tên gọi khác là hoá tắc mạch vi cầu. Bác sĩ sẽ đưa trực tiếp hạt vi cầu phóng xạ YTTRIUM-90 (Y-90) vào động mạch nuôi khối u gan của bệnh nhân. Các hạt vi cầu phóng xạ sẽ đi theo các nhánh động mạch nhỏ và phân bố khắp trong khối u, làm tắc các mạch máu nuôi khối u gan.

Ngoài ra, bức xạ với mức năng lượng thấp do Y-90 phát ra có quãng chạy trong tổ chức ngắn sẽ tiêu diệt chọn lọc các tế bào ung thư, làm xơ hóa các mạch máu nuôi khối u.

Phương pháp này về bản chất là phương pháp hoá tắc mạch cải tiến, vừa mang hoá chất vào khối u gan, vừa gây tắc mạch máu nuôi khối u. Kết quả, làm giảm thể tích khối u hoặc tiêu diệt khối u trong gan mà ảnh hưởng rất ít đến tổ chức lành xung quanh. Hiện BV Bạch Mai, BV 108 đang triển khai kĩ thuật này.

Ghép gan

Ghép gan là phương pháp mang lại hiệu quả cao đối với những bệnh nhân mắc ung thư gan. Tuy nhiên điểm khó khăn của phương pháp này là hạn chế về nguồn hiến và chi phí rất cao, khoảng 1,2 tỉ đồng/ca ghép gan.

Tại Việt Nam, các BV lớn như Việt Đức, Chợ Rẫy đã thực hiện thường quy các ca ghép gan. Trong đó BV Việt Đức mới ghép được hơn 60 ca (chiếm 50% các ca ghép gan cả nước) do khan hiếm nguồn tạng hiến. Con số này mới chỉ chiếm 10-15% nhu cầu ghép gan.

Ghép gan cũng có thể gặp một số biến chứng liên quan đến thải ghép, nhiễm trùng do dùng thuốc ức chế miễn dịch sau ghép, tăng huyết áp, cholesterol máu cao, đái tháo đường, suy thận…

Thúy Hạnh

5 nguyên nhân khiến người Việt mắc và chết vì ung thư gan cao thứ 4 thế giới

Tỉ lệ mắc ung thư gan của Việt Nam xếp thứ 4 thế giới, trung bình cứ 100.000 người dân có hơn 23 người mắc bệnh.