Nói về tầm nhìn ông cũng cho rằng, nó cần kết hợp được với cả hai yếu tố quyết định: tính khả thi và được thực hiện trong thời hạn hợp lý. Tầm nhìn độc đáo là một trong những yếu tố cho phép nắm bắt tương lai, tuy thế các nhà lãnh đạo, những người thực hiện… cũng cần có những nỗ lực phù hợp để hiện thực hóa được tầm nhìn đó.

Theo đó một nhà lãnh đạo có tầm nhìn xa cần trung thành với tầm nhìn của mình đồng thời cũng phải xem xét kỹ lưỡng những sự chỉ trích mang tính xây dựng cũng như thuyết phục người khác bởi giá trị và hiệu quả của tầm nhìn này. Trong quá trình đó, họ phải kiên gan chinh phục hết mọi chướng ngại và vật cản đường, bằng cách chắt lọc, xác định mục tiêu, điều chỉnh và giám sát để có thể thực hiện tầm nhìn đó.

Nói riêng về cách thực hiện, ông cũng cho rằng một tầm nhìn lãnh đạo thực thụ phải có kế hoạch và các giai đoạn thực hiện rõ ràng. Những yếu tố quan trọng như nguồn lực cần được huy động đủ và có chất lượng. Ngoài ra cũng cần xác định rõ nhóm làm việc là ai, thật cụ thể hóa cùng với cân nhắc thời gian đặt ra để có một tầm nhìn bao quát.

Vai trò của người lãnh đạo trong tương lai kiến tạo

Trong cuốn sách này, một người lãnh đạo đi trước thời đại là người liên tục nhìn thẳng về phía tương lai mà không mơ tưởng. Họ phải có được tầm nhìn đúng đắn, từ đó dẫn dắt người dân đến với tương lai tốt hơn. Họ luôn phải tâm niệm rằng mình luôn phải tận dụng những cơ hội tốt bất cứ khi nào có thể, từ đó nắm bắt nhanh nhất có thể, và nếu không có thì hãy tự mình tạo ra.

Ra quyết định đúng thời điểm theo đó là một trong những nhân tố quan trọng để có được thành công, nhưng cũng đồng thời là trách nhiệm quan trọng của người lãnh đạo. Để tránh những thất bại có thể xảy ra, thì nhà lãnh đạo phải phát triển tầm nhìn theo một thời gian biểu chặt chẽ sau khi xem xét cẩn trọng mục tiêu và lên kế hoạch rõ ràng. Họ cũng cần phải sẵn sàng ra những quyết định khó khăn nhằm đạt được mục tiêu cụ thể.

Họ cũng phải có được những khả năng nhìn thấy được trước những điều người khác không thấy, từ đó dự đoán tương lai, dự kiến thử thách và chuẩn bị đối phó với những khó khăn này. Quá trình chuẩn bị kỹ càng cùng với việc lên kế hoạch rõ ràng, có nỗ lực, luôn đổi mới và cố gắng hết sức để đạt mục tiêu sẽ là những thành tố chính giúp cho tầm nhìn thật sự đúng đắn.

Tuy nhiên một người lãnh đạo cũng không hẳn là “con sói cô độc”. Họ phải biết cách tìm kiếm sự cố vấn của chuyên gia, những người nắm vững chuyên môn, hiểu biết sâu rộng... Tuy thế điều này cũng sẽ kéo theo rất nhiều rủi ro về mặt nhân lực, do đó họ cũng đồng thời sẽ phải theo dõi sát sao và sử dụng hết khả năng quản lý rủi ro của mình. Không những trên mặt chiến lược, mà người đứng đầu cũng cần tự giác tuân theo kỷ luật, quản lý hành vi của mình sao cho hợp lý và áp dụng quy tắc hành xử đúng đắn.

Một khi tiến hành “giao quyền” thì người lãnh đạo phải chọn đúng người, và phải theo sát người được giao việc. Họ phải duy trì “khoảng cách nhất định” để cấp dưới và người được chọn hiểu rằng quyền lực giao cho anh ta có thể bị rút lại bất cứ lúc nào. Không những thế, một người lãnh đạo có trách nhiệm là người cũng sẽ sẵn sàng chịu trách nhiệm cho bất kỳ sai lầm nào mà người được trao quyền phạm phải.  

Do đó có thể nói rằng để trở thành một nhà lãnh đạo có tầm nhìn thì những phẩm chất đòi hỏi sẽ có bao gồm: khả năng dẫn dắt – đi đầu, đặt lợi ích nhân dân lên hàng đầu, hoàn thành mục tiêu trong tầm nhìn, gánh vác trách nhiệm, đối mặt với chỉ trích, trao quyền – bàn bạc với người khác, đặt ra mục tiêu rõ ràng, hiểu rõ bản thân, tự tin, có kiến thức, xác định rõ ràng thông điệp, thuyết phục được người dân, biết khuyến khích và động viên nhóm làm việc, cũng như trở thành biểu tượng của cộng đồng.

Phương tiện để thực hiện tầm nhìn

Một trong những yếu tố quan trọng nhất để hiện thực hóa một tầm nhìn là hệ thống quản lý. Khi một hệ thống quản lý hiệu quả thì mọi mặt khác cũng sẽ vượt trội. Về phía ngược lại, nếu sự thực thi và các nguyên tắc quản trị không được nâng cao thì việc triển khai có nhiều nguy cơ sẽ bị chững lại.

Việc quản lý tốt đòi hỏi chính người quản lý phải có năng lực. Vì vậy thế nào là “người có đủ năng lực”? Theo đó, người quan trọng này phải có những phương thức giải quyết khác nhau cho mỗi vấn đề mà mục đích cuối cùng là tạo ra được chính sách và quyết định tốt nhất từ những lựa chọn sẵn có, biến chúng thành các mục tiêu mà kết quả có thể định lượng chính xác.

Quản lý không những là việc “động chạm” đến bộ máy chính quyền, mà còn phải có trách nhiệm với người dân của mình. Một sự quản lý được đánh giá tốt là phải tận tâm phục vụ dân chúng và đặt lợi ích của họ lên trên lợi ích của tất cả người khác. Điều này cũng có nghĩa là sẽ không có chỗ cho những người đặt lợi ích cá nhân lên trên lợi ích cộng đồng.

Trong quá trình quản lý, sẽ có rất nhiều khó khăn mà người đứng đầu sẽ luôn gặp phải. Một trong số đó chính là thói quen – “kẻ thù của tinh thần tiên phong”. Bộ máy hiện thực tầm nhìn cũng cần không được sợ hãi những công việc khó, có đủ năng lực vượt qua thử thách và nhiều sức ép. Quan trọng hơn họ không được ngủ quên trên những thành công hiện có và không đổ lỗi cho hoàn cảnh, ngụy biện để biện minh cho sai lầm.

Để tránh những “cái bẫy” này, thì việc quản trị cũng cần cải cách. Theo đó, người lãnh đạo cần có mục tiêu và hiểu rõ con đường mà mình đang đi. Bằng cách tuyên dương những người dám nói ra suy nghĩ của mình, không có sự phân biệt giữa nhân viên và người đứng đầu hay người lãnh đạo… thì sự trao đổi giữa các thành viên trong nhóm sẽ thật trơn tru và có hiệu quả.

Bởi vì làm việc nhóm là một trong những con đường quan trọng nhất để thực hiện thành công tầm nhìn và mục tiêu của người lãnh đạo, nên nhóm làm việc phải được xây dựng dựa trên sự tin tưởng lẫn nhau bằng lòng tận tụy, có sự liên kết mật thiết, giao tiếp một cách hiệu quả và thiết lập các mục tiêu rõ ràng. Các thành viên trong nhóm cũng nên được tôn trọng, thấu hiểu, khích lệ, thúc đẩy và thích thú với trách nhiệm mà mình được giao.

Và một khi các cá nhân được là chính mình và thể hiện được cá tính của mình, thì ta sẽ dễ dàng giải thoát được tiềm năng và động lực cho các sáng tạo. Khi giải thoát tiềm năng cá nhân cũng có nghĩa là giải phóng cho toàn cộng đồng mà các cá nhân là một phần trong đó, dẫn đến “khu vườn sáng tạo” sẽ thật sự bừng nở. Tuy thế người lãnh đạo cũng nên có những góc nhìn “nghiêm túc” với việc vận hành, chẳng hạn như biết tha thứ cho những sai lầm không cố ý, nhưng nên điều tra những lỗi do cẩu thả, chần chừ, từ đó thiết lập được một mối quan hệ cân bằng.

Với Tầm nhìn thay đổi quốc gia, Quốc vương Mohammed bin Rashid Al Maktoum đã cho thấy rằng yếu tố cốt lõi để xây dựng một quốc gia hùng mạnh chính là tầm nhìn chiến lược. Để thực hiện nó một cách có hiệu quả, tốc độ và đi đúng hướng, thì người lãnh đạo và mọi thành viên trong bộ máy thực hiện cần phải hướng đến một mục tiêu chung, từ đó đưa các quốc gia vươn lên từng ngày, bởi “phát triển là một quá trình liên tục và cuộc đua vì sự xuất sắc không hề có đích đến cuối cùng”.

Ngô Minh

Nhưng tiện lợi đến đâu thì ăn mỳ gói nhiều sẽ không đủ chất. Thực phẩm này ở một số quốc gia được coi là món ăn chơi (snacks), không thể thay thế bữa ăn dinh dưỡng.

Những hình ảnh về dân nghèo nước ta hôm nay xuất hiện nhiều thức ăn này. Lúc nhận quà từ thiện hay vạ vật trên đường hồi hương, dường như mỳ tôm đã trở thành một giải pháp cứu đói.

Thật trùng hợp khi một khảo sát vừa cho biết, người Việt Nam tiêu thụ mỳ gói lớn thứ ba toàn cầu, với hơn 7 tỷ gói mỳ ăn liền trong năm 2020. Theo Hiệp hội Mỳ ăn liền Thế giới, tăng trưởng của thị trường mỳ gói Việt Nam đạt gần 30% năm ngoái - mức tăng trưởng rất cao. Theo bình quân đầu người, Việt Nam đứng nhì thế giới khi mỗi người tiêu thụ hơn 72 gói mỳ một năm.

Nhưng có ưa chuộng đến đâu thì ăn mỳ tôm hàng tháng liên tục có lẽ cũng quá mức chịu đựng của cơ thể con người. Tệ hơn nữa, tôi thấy có người bị kẹt lại ở tâm dịch trả lời, mỳ tôm cũng không còn đủ để ăn. Đó là một trong những lý do họ phải dứt áo rời thành phố về quê.

Nhìn cảnh người mẹ trẻ mệt mỏi ngồi nhìn con ngủ bên lề đường, tôi trăn trở mãi vì xót xa và bất lực. Những người biết có chốt chặn vẫn gồng gánh rời khỏi Sài Gòn khi lệnh phong tỏa kéo dài thêm một tháng được ban bố. Phụ nữ và trẻ em nheo nhóc, hàng chục người nằm ngủ ngổn ngang trên cầu dưới đèn đêm có lẽ là tấm ảnh ghi dấu những ngày khó quên.

Khác với những lần trước, lần này cuộc hành hương dường như nỗ lực hơn bởi yêu cầu "ai ở đâu ở yên đó" đã ban bố từ hơn hai tuần trước. Tất nhiên, họ sẽ gặp sự ngăn cản và giúp đỡ, nhưng là giúp quay trở lại phòng trọ, của lực lượng chức năng.

Để người dân tháo chạy về quê nghĩa là "xuất khẩu" dịch bệnh ra cả nước. Là trung tâm kinh tế lớn nhất, TP HCM thu hút về đây lực lượng lao động đến từ mọi miền đất nước. Khi người dân bỏ đi, mọi miền quê đều có thể bị lây lan dịch. Mà như vậy, giá phải trả sẽ lớn hơn rất nhiều. Cho dù chi phí phòng chống dịch và bảo đảm an sinh của Thành phố có bị tăng cao, tôi ước tính nó vẫn nhỏ hơn rất nhiều so với việc để dịch bệnh lây lan khắp nơi. Đó là chưa nói tới rủi ro quốc gia sẽ không bao giờ có đủ nguồn lực để rải mành mành ra cả nước.

Giữ người dân ở lại thành phố cũng là giữ lại nguồn nhân lực để phục hồi kinh tế sau đại dịch. Nếu để hàng triệu người dân rời bỏ trung tâm kinh tế này, chưa biết bao giờ họ mới quay trở lại. Trong lúc đó, sự phục hồi sản xuất phải được thúc đẩy tức thì ngay khi dịch lắng xuống, nếu Việt Nam không muốn bị cắt đứt hợp đồng, không muốn bị loại ra khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong đại dịch, xuất khẩu vẫn là điểm sáng của nền kinh tế nước ta. Và xuất khẩu cũng chính là động lực quan trọng nhất để chúng ta phục hồi.

Để hàng triệu lao động ra đi còn ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế theo một góc độ khác. Tuyệt đại đa số họ sẽ về lại nông thôn. Tại quê nhà, an sinh của họ sẽ được bảo đảm nhờ vườn cây, ao cá. Nghĩa là họ trở lại với đời sống tự túc, tự cấp. Hàng triệu người sống tự túc, tự cấp thì tổng cầu sẽ giảm. Tổng cầu giảm thì tăng trưởng kinh tế khó lòng mà vực dậy được.

Những người nhập cư cần việc làm, chỗ ở, TP HCM cũng rất cần họ. Thành thị cần cả lao động có kỹ năng cho các khu công nghiệp, các xí nghiệp hiện đại, cả lao động phổ thông cho những dịch vụ giản đơn như quét rác, lau dọn nhà hàng... Thiếu họ, không chỉ sản xuất sẽ bị đình trệ mà đời sống của thành phố cũng khó có thể đầy đủ và tiện nghi.

Dù đến từ bất kỳ địa phương nào, đa số người nhập cư đều đã chọn TP HCM làm quê hương thứ hai. Họ đã "vào Nam" hay "lên Sài Gòn" không chỉ tìm việc mà còn để sinh cơ lập nghiệp, gây dựng tương lai. Em bé nằm ngủ vạ vật bên đường tôi thấy chính là công dân gốc của TP HCM, vì em được sinh ra ở thành phố này và sinh kế của cha mẹ em cũng ở đó. Theo một cách hoàn toàn tự nhiên, quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa đã lôi cuốn cha mẹ em và hàng vạn lao động khác tới TP HCM, và có thể nơi này sẽ dung dưỡng em khôn lớn.

Nay, vì khó khăn, gia đình em và các gia đình khác lại phải rời bỏ đất hứa. Đây quả thực là một quá trình di cư ngược.

Để giữ lực lượng lao động nhập cư ở lại vùng kinh tế lớn nhất cả nước, bên cạnh việc chăm lo về y tế, bảo đảm an sinh cho họ rất quan trọng, nhất là khi nhiều người đang cảm thấy quá sức chịu đựng. Chính vì vậy, một chương trình an sinh trên diện rộng được tuyên bố rõ ràng về thời hạn mới có thể giúp họ không còn tiến thoái lưỡng nan.

Tương tự chiến lược tiêm chủng toàn dân, tôi đề xuất một chương trình an sinh trên cả nước cho tất cả những người bị mất việc làm vì dịch bệnh và kéo dài đến cuối năm 2021. Chương trình này có thể gồm các cấu phần: một khoản tiền trợ cấp ở mức sống cơ bản được phát hàng tháng; các gói thực phẩm được cấp phát theo tuần; sự tư vấn, chăm sóc y tế cả về cách thức phòng chống dịch và sức khỏe tâm thần - điều dường như ít được quan tâm thời gian qua.

Chương trình có mốc thời gian cụ thể là hết năm 2021, không riêng cho TP HCM - dù có thể thực hiện sớm nhất ở Thành phố này. Lý do không chỉ vì tình hình dịch còn phức tạp mà còn vì nếu khống chế sớm được dịch, chúng ta cũng phải có thời gian để phục hồi kinh tế.

Và quan trọng hơn, chương trình này được ban bố công khai, minh bạch các bước triển khai và thông tin đầu mối để người dân được biết, tránh chung chung như nhiều chương trình đã có. Chỉ có thông tin chi tiết và đáng tin cậy từ chính quyền mới khiến dân chúng không còn bất an. Tâm lý cộng đồng được ổn định là một "vaccine" giải bài toán dịch bệnh.

Sẽ có người hỏi, "tiền đâu ra?". Một chương trình như vậy chắc chắn đòi hỏi nguồn lực và tiếp sức của Trung ương bên cạnh sự sẵn sàng của các địa phương. Địa phương nắm chắc nhu cầu và triển khai hoạt động trợ giúp cụ thể, có thể dùng một phần ngân sách của mình. Trung ương điều phối nguồn lực của cả quốc gia để hỗ trợ từng địa phương ở mức tương ứng. Gói 26.000 tỷ đồng hiện mới phát được hơn 7.000 tỷ đồng trên cả nước có thể tích hợp vào gói này.

Tôi tin chúng ta vẫn có thể thắt lưng buộc bụng được nếu bớt đi các dự án đầu tư công nằm trong kế hoạch nhưng thực sự chưa cần thiết, các hội họp hình thức, lãng phí. Đây là lúc một nhà nước của dân, do dân và vì dân thể hiện rõ ràng nhất phẩm chất và năng lực của mình trên thực tế.

Nguyễn Sĩ Dũng

Hoàng Hà trong phim 'Chúng ta của 8 năm sau':

Ảnh: Anh Vũ