Viêm não Nhật Bản là một bệnh nhiễm trùng cấp tính gây tổn thương hệ thần kinh trung ương. Bệnh có thể diễn ra quanh năm nhưng cao điểm nhất từ tháng 5 - 7.

Mọi lứa tuổi đều có thể mắc viêm não Nhật Bản, song chủ yếu là trẻ em dưới 15 tuổi, đặc biệt nhóm nguy cơ cao nhất là trẻ từ 2-6 (chiếm 75% tổng số trẻ mắc).

Đường lây truyền

Chim và lợn là khởi đầu các ổ chứa virus viêm não Nhật Bản. Muỗi hút máu của lợn, sau đó đốt sang người sẽ truyền virus sang người. Đến nay, đây là con đường duy nhất lây nhiễm viêm não Nhật Bản. Hiện chưa ghi nhận lây truyền từ người sang người.

Muỗi Culex chính là thủ phạm lây truyền virus viêm não Nhật Bản cho người

Dù nhiễm virus song lợn không bị bệnh mà đóng vai trò là kho chứa, duy trì virus trong thiên nhiên.

Có nhiều loài muỗi có khả năng truyền bệnh, nhưng chủ yếu là 2 loài: Culex Tritaeniorhynchus và Culex vishnui. 2 loài này hoạt động mạnh vào lúc chập choạng tối và thường sống ở ruộng lúa nước.

Biểu hiện của bệnh

- Giai đoạn ủ bệnh: Thường kéo dài 5-14 ngày, trung bình là 1 tuần.

- Giai đoạn khởi phát: Bệnh khởi đầu với biểu hiện sốt và thường sốt rất cao 39-40 độ C. Bệnh thường xảy ra đột ngột, có trẻ đang khỏe mạnh bỗng dưng sốt cao, co giật, dẫn đến lờ đờ, hôn mê trong 1-3 ngày. Diễn biến bệnh nặng lên rất nhanh.

Trong thời kỳ này, bệnh còn có các biểu hiện kèm theo như rét run, đau đầu, mệt lả, buồn nôn.

Ngay trong 1 -2 ngày đầu của bệnh, bệnh nhi đã xuất hiện cứng gáy, tăng trương lực cơ, rối loạn sự vận động nhãn cầu, lú lẫn hoặc mất ý thức.

Ở một số trẻ nhỏ tuổi, ngoài sốt cao có thể thấy đi ngoài phân lỏng, đau bụng, nôn.

- Giai đoạn toàn phát:Virus xâm nhập vào tế bào não tuỷ gây huỷ hoại các tế bào thần kinh. Lúc này các triệu chứng không giảm mà tăng dần.

Các triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật cũng tăng lên như vã nhiều mồ hôi, da lúc đỏ, lúc tái, rối loạn nhịp thở và tăng tiết trong lòng khí quản, mạch thường nhanh và yếu.

Giai đoạn này diễn ra ngắn, bệnh nhân nhanh chóng rơi vào tình trạng hôn mê sâu với rối loạn các chức năng sống. Những bệnh nhân vượt qua được thời kỳ này thì tiên lượng tốt hơn.

- Giai đoạn lui bệnh: Từ tuần thứ 2, bệnh nhân đỡ dần, nhiệt độ giảm từ sốt cao xuống sốt nhẹ.

Vào khoảng ngày thứ 10 trở đi, nhiệt độ bệnh nhân trở về bình thường nếu không có bội nhiễm vi khuẩn khác. Bệnh nhân từ hôn mê dần dần tỉnh, không còn những cơn co cứng, bệnh nhân hết nôn và đau đầu.

Bệnh nhân có thể xuất hiện những biến chứng sớm như: Viêm phế quản, viêm phổi hoặc viêm phế quản - phổi do bội nhiễm hoặc viêm bể thận, bàng quang do thông tiểu hoặc đặt sonde dẫn lưu; loét và viêm tắc tĩnh mạch do nằm lâu và rối loạn dinh dưỡng.

Những di chứng sớm có thể gặp là bại hoặc liệt nửa người, mất ngôn ngữ, múa giật, múa vờn, rối loạn phối hợp vận động, giảm trí nhớ nghiêm trọng, rối loạn tâm thần, vận động.

Từ cuối tuần thứ 2 trở đi là thời kỳ của những biến chứng và di chứng muộn, hay gặp nhất là: loét nhiễm trùng, rối loạn giao cảm, rối loạn chuyển hoá hoặc động kinh, nghe kém/điếc, rối loạn tâm thần...

Tỉ lệ tử vong lớn

TS Nguyễn Văn Lâm, Trưởng khoa Truyền nhiễm, BV Nhi TƯ cho biết, ước tính, khoảng 25 - 35% bệnh nhân viêm não Nhật Bản tử vong và khoảng 50% bệnh nhân có di chứng thần kinh, tâm thần.

Viêm não Nhật Bản có tỉ lệ tử vong lớn nhưng nhiều bậc phụ huynh còn chủ quan. Ảnh: H.A

Tử vong nhiều nhất trong 7 ngày đầu khi hôn mê sâu, co giật và tổn thương hành não gây rối loạn hô hấp, tim mạch trầm trọng, tử vong giai đoạn sau chủ yếu do các biến chứng viêm phổi, suy kiệt...

Xử trí

Nguyên tắc buộc phải tuân thủ là tất cả các bệnh nhân viêm não Nhật Bản đều phải được điều trị tại bệnh viện. Phải đưa trẻ đến viện ngay lập tức nếu sốt cao quá 12 giờ liên tục hoặc có các dấu hiệu như nôn, cứng gáy, rối loạn ý thức...

Việc nhập viện muộn hay sớm sẽ đóng vai trò rất lớn trong việc hạn chế tỉ lệ tử vong và tỉ lệ di chứng khi mắc viêm não virus.

Phòng bệnh

Đến nay, cách phòng bệnh duy nhất là tiêm phòng vắc xin. Việt Nam đã đưa vắc xin ngừa viêm não Nhật Bản vào chương trình tiêm chủng mở rộng hoàn toàn miễn phí cho trẻ dưới 15 tuổi.

Để phòng bệnh, trẻ cần tiêm vắc xin đủ 3 liều. Mũi 1 lúc 1 tuổi, mũi 2 cách mũi 1 từ 7-14 ngày. Mũi 3 cách mũi 2 một năm.

Nếu chỉ tiêm 1 mũi thì không có hiệu lực bảo vệ. Tiêm đủ 2 mũi hiệu lực bảo vệ đạt trên 80%; tiêm đủ 3 mũi thì đạt 90-95% trong khoảng 3 năm. Do đó cứ 3-4 năm tiêm nhắc lại một lần cho đến khi trẻ qua 15 tuổi.

Bé 7 tuổi bị liệt tứ chi sau mắc viêm não Nhật Bản

Dù tích cực can thiệp bằng thở máy, dùng thuốc chống viêm, chống phù song bệnh nhi vẫn bị liệt cơ hô hấp, liệt tứ chi.

Tâm điểm ở sân chơi Europa League là trận MU tiếp đón Omonia Nicosia trên sân nhà Old Trafford. Thi đấu áp đảo hoàn toàn trước đội bóng đến từ đảo Síp nhưng mãi đến phút 93, MU mới có được bàn thắng của McTominay để giành trọn 3 điểm.

Trước đó, Arsenal cũng phải rất vất vả mới giành chiến thắng trên sân Bodo Glimt, nhờ pha ghi bàn duy nhất của Saka.

Một đại gia khác tại mặt trận này là AS Roma của HLV Mourinho chỉ có được 1 điểm trên sân của Real Betis.

Không bỏ cuộc, 2 mẹ con chị T. tiếp tục dắt díu nhau đi thăm khám ở nhiều nơi, may mắn tìm đến BV Việt Đức vào tháng 8/2018.

Bệnh nhân được hội chẩn với Hội đồng động kinh BV Việt Đức và Hội đồng động kinh Saint Anne (Pháp). Các bác sĩ chẩn đoán chị T. bị động kinh kháng thuốc, loạn sản vỏ thùy trán. Phương án tối ưu là phẫu thuật cắt tổn thương.

Gần 1 năm sau phẫu thuật, hiện tại, chị T. không còn cơn giật, không còn trầm cảm cũng như không có biến chứng, chị tự tin, vui vẻ với cuộc sống.

BS Trần Đình Văn, Trung tâm Phẫu thuật Thần kinh, BV Việt Đức chia sẻ, thành công của ca bệnh này không chỉ là nỗ lực của thầy thuốc mà còn là nỗ lực của chính bệnh nhân với hành trình dài không ngừng hy vọng. 

Bệnh nhân hồi phục rất tốt sau phẫu thuật, tự tin, hoà nhập cuộc sống

Theo thống kê, 80% bệnh nhân động kinh tại Việt Nam là trẻ em, với khoảng 300.000 trường hợp, trong đó 60.000 em bị kháng thuốc, số bệnh nhân còn lại tiếp tục có xu hướng kháng thuốc, nhiều bệnh nhân đã trải qua 10-15 lần thay thuốc nhưng vẫn không đáp ứng.

Tuy nhiên rất nhiều gia đình vì không có thông tin nên nhốt con ở nhà vì hết hy vọng. Trong khi vài năm trở lại đây, nhiều cơ sở y tế trong đó có BV Việt Đức đã phẫu thuật cho rất nhiều trường hợp bị động kinh kháng thuốc.

Theo BS Văn, điều kiện để các trường hợp động kinh được phẫu thuật là phải đảm bảo ít nhất 2 trong 3 điều kiện gồm: Lâm sàng phải phù hợp với điện não đồ; hình ảnh cộng hưởng từ phải tìm thấy tổn thương (chỉ định được chụp ở những trung tâm phẫu thuật thần kinh lớn, theo protocol chuẩn quốc tế; bệnh nhân phải điều trị theo thuốc chống động kinh phù hợp ít nhất trong 2 năm, bệnh nhân được đánh giá test tâm lý thần kinh trước mổ, hội chẩn và quyết định phương án phẫu thuật.

Sau đó, các bác sĩ sẽ sử dụng kính vi phẫu, hệ thống định vị, phẫu thuật nội soi, có những trường hợp phải sử dụng điện não, phẫu thuật để khu trú vùng sinh động kinh. Tỉ lệ thành công sau mổ đạt 75-85%.

Với các thể động kinh khác như động kinh mất trường lực, tỉ lệ phẫu thuật thành công ở mức 50-60 %, giúp bệnh nhân giảm cơn động kinh.

Thúy Hạnh

Bị động kinh liên tục người phụ nữ không ngờ mắc bệnh này

Người phụ nữ ở miền Tây bị động kinh liên tục, đã điều trị tại bệnh viện tuyến dưới nhưng không giảm, đến khi được chuyển lên Bệnh viện đa khoa Trung ương Cần Thơ thì bác sĩ kiểm tra phát hiện khối u màng não.