Millennials đời sau biết đến ông ở vai trò tác giả những tiểu thuyết dành cho thanh thiếu niên bán chạy như Khi lỗi thuộc về những vì sao, Đi tìm Alaska… xoay quanh các nhân vật tuổi teen phức tạp và thường là bi thương.

Gen Z ca ngợi Green như một giáo sư đáng mến: Từ năm 2012, ông đảm nhiệm các bài giảng về lịch sử, văn học và tôn giáo qua loạt video giáo dục Crash Course. Gen Alpha hiện chiếm phần lớn trong số 2,8 triệu người theo dõi ông trên TikTok.

Tác giả John Green. Ảnh: NYT.

Cô gái đọc đi đọc lại "Khi lỗi thuộc về những vì sao" trước khi mất vì bệnh lao

Nhưng có lẽ dù theo dõi Green từ khi nào, ai cũng sẽ ngạc nhiên trước quyết tâm mạnh mẽ của Green trong việc xóa bỏ bệnh lao - căn bệnh cướp đi sinh mạng của 1,6 triệu người mỗi năm.

Bệnh lao do một loại vi khuẩn gây ra, ước tính lây nhiễm cho 1/4 dân số thế giới, nhưng ít được chú ý ở các quốc gia giàu có. Rất bất ngờ, Green đã trở thành người lên tiếng trong nỗ lực toàn cầu nhằm ngăn chặn lại căn bệnh này.

Sự tồn tại dai dẳng như tai ương của căn bệnh “nói lên một điều về loài người chúng ta: về những thế giới ta đã chọn và thế giới mà lẽ ra ta có thể chọn khác đi”, ông nói.

Ở một số quốc gia như Mỹ - người dân dễ tiếp cận với xét nghiệm và cơ hội điều trị và tỷ lệ mắc bệnh thấp, bệnh lao hiếm khi được đề cập bên ngoài các phòng thí nghiệm y tế công cộng toàn cầu và các cuộc thảo luận về văn học thế kỷ 20 trong nhà trường.

Nhưng bệnh này lại phát triển mạnh ở những nơi mà xét nghiệm và thuốc men đắt đỏ hoặc không thể tiếp cận, thiếu kinh phí, và người dân suy dinh dưỡng, sống trong những khu nhà thiếu thông thoáng.

Green cho biết ông muốn thu hẹp “khoảng cách đồng cảm” đối với căn bệnh này. Ảnh hưởng của nó đến người dân ở khu vực châu Phi cận Sahara, Đông Âu và châu Á là rất khác. “Một căn bệnh như lao cần có những người vận động, những người có quyền truy cập vào các phương tiện truyền thông Internet hiện đại, như ở các quốc gia giàu có”, ông nói.

“Một phần lý do ta đã để hàng triệu người chết vì bệnh lao trong thập kỷ qua là vì ta không biết rằng mình đang để điều đó xảy ra. Ta không chú ý đến cuộc khủng hoảng này”.

Mối quan tâm của Green đối với bệnh lao bắt đầu giống như cách ông viết về tình yêu trong Khi lỗi thuộc về những vì sao: từ từ, rồi bất ngờ trở nên mãnh liệt. Ông đã đọc về căn bệnh, nhưng phải đến chuyến đi năm 2019 tới Sierra Leone, ông mới trực tiếp trải nghiệm tác động của bệnh lao.

Green và Sarah vợ mình đã đến thăm các bệnh viện và phòng khám dành cho bà mẹ do tổ chức phi lợi nhuận Partners In Health hỗ trợ. Green là thành viên hội đồng quản trị của tổ chức này, do bác sĩ Paul Farmer đồng sáng lập.

Vào ngày cuối cùng, hướng dẫn viên đã đưa họ đến Bệnh viện Chính phủ Lakka, cơ sở duy nhất dành riêng cho bệnh lao ở quốc gia này. “Nó đã bị bỏ quên, và giống như phần còn lại của hệ thống y tế ở Sierra Leone, rất nghèo nàn”, Green nhớ lại.

Tại đây, ông đã gặp cậu bé Henry mà ông lầm tưởng là 9 tuổi, nhưng thực tế cậu đã 16. Cậu bé suy nhược đến mức tiều tụy vì bệnh lao. Henry chỉ là một trong nhiều bệnh nhân rất cần tiếp cận với bedaquiline - loại thuốc sản xuất bởi công ty Johnson & Johnson.

Một bệnh nhân khác là Shreya Tripathi - cô gái 19 tuổi mắc bệnh lao tại Ấn Độ. Năm 2017, Tripathi đã kiện chính phủ Ấn Độ để yêu cầu quyền tiếp cận thuốc này. Nhưng cô qua đời năm 2018 do phổi bị sẹo không thể hồi phục.

Một bác sĩ cho biết trong những tháng cuối cùng, cô đã đọc đi đọc lạiKhi lỗi thuộc về những vì sao -sách về các bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối. Câu chuyện này đã ám ảnh Green.

Tận dụng sức mạnh của mạng xã hội và cộng đồng fan

Năm 2023, sau khi được mời phát biểu tại một cuộc họp cấp cao tại Liên Hợp Quốc, ông nhắc rằng Tripathi “không thực sự chết vì bệnh lao” mà vì “một hệ thống bằng sáng chế thiếu sót,… vì bộ máy quan liêu”.

Green lần đầu tham gia vận động cho công tác điều trị bệnh lao là vào tháng 7/2023. Ông đã đăng một video trên YouTube chỉ trích Johnson & Johnson về vai trò của họ trong việc đẩy giá bedaquiline lên cao.

Video thu hút hơn 1,4 triệu lượt xem. Vài ngày sau, Johnson & Johnson đồng ý cho phép sản xuất thuốc generic (thuốc gốc - với thành phần hoạt chất giống thuốc biệt dược), giúp giảm giá điều trị từ 1,50 USD xuống còn 0,50 USD mỗi ngày.

Green chỉ ra rằng quyết định này là kết quả của “quá trình rất, rất dài” giữa Johnson & Johnson, Partners In Health và Tổ chức Bác sĩ Không Biên Giới.

Carole Mitnick, giáo sư y tế toàn cầu và y học xã hội tại Trường Y Harvard và là nghiên cứu viên cao cấp tại Partners In Health, gọi Green là "tiếng nói đáng hoan nghênh".

Green đã gây bão trên mạng xã hội lần nữa vào 9/2023 với loạt video và đồ họa trên YouTube, TikTok và X, gây áp lực lên các nhà sản xuất thiết bị chẩn đoán bệnh lao để giảm giá các hộp kiểm tra. Một tuần sau, nhà sản xuất đồng ý giảm giá các hộp kiểm tra 20%.

Stijn Deborggraeve, cố vấn chẩn đoán cho Tổ chức Bác sĩ Không Biên Giới, cho biết các nhóm y tế toàn cầu như tổ chức của ông đã gây áp lực tương tự trong nhiều năm mà không hiệu quả.

Các ngôi sao khác, bao gồm Angelina Jolie và Brad Pitt, cũng đã quyên góp số tiền lớn cho các nỗ lực xóa bỏ bệnh lao. Nhưng Green cho biết ông muốn đi xa hơn sự từ thiện bằng cách kết nối người hâm mộ của mình, những Nerdfighters.

Tính đến nay, các Nerdfighters đã gây quỹ được 3,5 triệu USD cho các tổ chức phi lợi nhuận như Save the Children và Partners In Health.

Bìa dự kiến của cuốn sách về bệnh lao của John Green.

Một dự án khác mà ông đang theo đuổi là vận động thông qua Đạo luật Chấm dứt Bệnh Lao Ngay Lập tức, kêu gọi tổng thống Mỹ đưa ra các viện trợ quốc tế để loại bỏ bệnh lao.

Ông đã trở lại YouTube vào tháng trước để gia tăng áp lực với nhà sản xuất thiết bị chẩn đoán bệnh lao, công ty chưa công bố công khai kết quả của cuộc kiểm toán đã cam kết. (Người phát ngôn của công ty cho biết họ đã tiến hành đánh giá và cho thấy rằng giá mới không vượt quá chi phí sản xuất các hộp kiểm tra).

Dự án mới nhất của ông là cuốn sách phi hư cấu Everything Is Tuberculosis(tạm dịch: Mọi thứ đều là bệnh lao), dự kiến ra mắt tháng 3/2025. Sách đan xen lịch sử xã hội và khoa học của bệnh lao với câu chuyện thời hiện đại của một chàng trai trẻ đến từ Sierra Leone tên Henry Reider.

Trong một phỏng vấn gần đây, Green mô tả cuốn sách là nỗ lực nhằm hiểu tại sao bệnh lao vừa hoàn toàn có thể chữa trị, vừa là căn bệnh truyền nhiễm gây chết người hàng đầu thế giới.

Green không xem cuốn sách này như sự khép lại trong mối quan hệ của ông với bệnh lao mà là "khởi đầu mới trong mối quan hệ của tôi với căn bệnh này nhằm hỗ trợ các nhà hoạt động đang cố gắng xóa sổ nó".

Đọc được sách hay, hãy gửi review cho Tri Thức - Znews

Bạn đọc được một cuốn sách hay, bạn muốn chia sẻ những cảm nhận, những lý do mà người khác nên đọc cuốn sách đó, hãy viết review và gửi về cho chúng tôi. Tri Thức - Znews mở chuyên mục “Cuốn sách tôi đọc”, là diễn đàn để chia sẻ review sách do bạn đọc gửi đến qua Email: [email protected]. Bài viết cần gửi kèm ảnh chụp cuốn sách, tên tác giả, số điện thoại.

Trân trọng.

Nỗ lực của "học sinh" 36 tuổi

Dù rời ghế nhà trường gần 20 năm, có gia đình và có công việc làm bảo mẫu tại một trường tiểu học, nhưng do chưa có bằng tốt nghiệp lớp 12, nên chị Hạnh muốn học để lấy bằng tốt nghiệp.

Chia sẻ về quyết định đi học lại, chị cho biết, “các thầy cô chỗ làm khuyên tôi nếu có điều kiện thì đăng kí học bổ túc vào ban đêm để lấy bằng tốt nghiệp. Hai năm qua tôi đăng kí học thêm tại TTGDTX với mong muốn có được tấm bằng tốt nghiệp 12”

Với một người bình thường, việc đi học ban đêm là một cố gắng. Với chị Hạnh, để có được tấm bằng là một nỗ lực gấp nhiều lần. Ngoài cùng chồng lo thu nhập cho gia đình, bản thân chị phải lo cơm nước cho hai con. 

“Mỗi ngày tôi đều cố gắng dậy sớm để thu xếp công việc trước khi tới chỗ làm. Do phải làm cả ngày đến 5 giờ chiều. Đến 6 chiều tôi lại lọ mọ đi học. Ban đêm chỉ còn một ít thời gian để nghỉ ngơi và ôn bài. Nhiều hôm đi làm về chỉ kịp ăn vội bát cơm tới lớp. May mắn tôi được ông xã và các con ủng hộ, được thêm mẹ ruột hỗ trợ thêm việc nhà nên mới hoàn thành được” – chị Hạnh tâm sự.

Chị Hạnh cũng chia sẻ thêm, dù trở thành học sinh ở độ tuổi gần 40 nhưng chị không thấy ngại vì ở lớp chị đã có bạn.

“Ở lớp, ngoài tôi ra còn một chị cũng lớn tuổi cũng theo học nên cũng thấy vui. Hơn nữa được học cùng các em trẻ tuổi, có gì không hiểu thì có thể giúp đỡ nhau vì các em rất năng động”

Học từ sách giáo khoa

Chị Hoàng Thị Mỹ Hạnh là thí sinh dành được số điểm khá cao trong kì thi vừa qua. Cụ thể điểm thi của chị Mỹ Hạnh tại cụm thi Trường ĐH Khoa học Tự nhiên- ĐH Quốc gia TPHCM chủ trì  4 môn như Ngữ Văn: 7,5 điểm,  Lịch Sử: 9,25 điểm,  Địa Lý: 8 điểm  và Toán 5,75. Nhưng chị Hạnh cho biết, chị không có thời gian học nhiều mà chủ yếu tập trung nghe giảng và học từ sách giáo khoa. 

Chị Hoàng Thị Mỹ Hạnh dành được 24,75 điểm  xét tuyển vào đại học (Ảnh:NVCC)

“Các thầy cô dạy ở trung tâm rất nhiệt tình và giảng bài dễ hiểu nên học buổi nào tôi cố gắng nắm vững kiến thức buổi đó. Nếu chưa hiểu chỗ nào tôi hỏi lại các thầy cô hoặc các bạn trong lớp. Vì về nhà tôi không có thời gian ôn nên ở lớp học được cái gì thì tốt cái đó. Trước kì thi vừa tôi mới dành 1 tháng để ôn tập” chị Hạnh chia sẻ.

Trong 4 môn học chị Hạnh đăng kí dự thi, môn Lịch Sử dành được điểm cao nhất với 9,25 điểm. Chia sẻ về vấn đề này chị cho biết. Dù được điểm cao nhưng chủ yếu là học kiến thức từ sách giáo khoa và tập trung nghe cô giảng. Ngoài ra đọc và nghiên cứu thêm đề cương cô giáo cho chứ không học thêm vì không có thời gian.

“Đề thi vừa qua có nhiều câu hỏi theo hướng mở. Ngoài kiến thức đã học tôi cũng lồng ghép nhiều kiến thức thực tiễn đã biết nên được điểm khá cao” 

Chị Hạnh cũng cho biết thêm, khi biết được điểm cao trong kỳ thi vừa qua, gia đình và các thầy cô chỗ làm, trung tâm chị học đều rất vui mừng. Nhiều người khuyên chị đăng kí xét tuyển vào trường sư phạm. 

40 tuổi ra trường –tôi sợ thất nghiệp

Trong 4 môn thi, với tổng điểm ba môn khối C Văn- Sử - Địa là 24,75 điểm, chị Hạnh có thể đỗ vào rất nhiều trường đại học top trên. Nhưng chị cho biết hiện đang cân nhắc có nên học đại học không.

“Tôi rất muốn có tấm bằng tốt nghiệp THPT và đã làm được. Còn về học đại học, tôi cũng từng mong được trở thành một giáo viên vì rất thích nghề giáo. Nhưng tôi cũng phải cân nhắc. Hiện tại mỗi tháng làm bảo mẫu tôi thu nhập được 5 triệu đồng, với thu nhập này không nhiều nhưng tằn tiện gia đình có thêm nguồn trang trải. Nếu  đi học, phải nghỉ việc, gia đình không có thêm khoản này mà lại tốn kém thêm tiền đi học”

Ngoài ra, một vấn đề nữa khiến chị Hạnh phân vân là hiện chị đã 36 tuổi, nếu học đại học 4 năm, 40 tuổi chị mới ra trường sẽ không xin được việc. 

“Hiện nay các trường đều nhận giáo viên trẻ có nhiều kinh nghiệm. Người trẻ cũng năng động và dễ thay đổi. Nếu tôi học đại học, 40 tuổi mới ra trường thì có ai nhận tôi vào làm không”

Nhưng nữ bảo mẫu cho biết, “nếu tìm được một lớp học tại chức ban đêm có thể suy nghĩ lại”

Lê Huyền