Phần 1: Thế nào mới là đại học phi lợi nhuận?

Một vài điều cần nói ngay

Tư cách “công ty” (corporation) được luật pháp công nhận có quyền giao dịch vàtham gia vào các lĩnh vực trong xã hội, như một “người” (tư cách pháp nhân) vàcác cá nhân đứng sau đó không bị liên lụy trực tiếp về tài chính. 

Nói cách khác,“công ty” là một tấm bình phong để cá nhân đứng sau đó không mang trách nhiệmtrực tiếp với các sinh hoạt của công ty. 

Do đó, mọi cá nhân hay tổ chức muốn cótư cách pháp nhân để hoạt động trong xã hội phải đăng ký như một công ty, đểtránh trách nhiệm cá nhân. Công ty có thể là “vì lợi nhuận” hay “phi lợi nhuận”. 

Ảnh Lê Anh Dũng

Công ty “phi lợi nhuận” có mọi quyền và trách nhiệm về kinh tế như những công ty“vì lợi nhuận”: lập khế ước, giao kèo, buôn bán sản phẩm hay dịch vụ, thuê haysa thải lao động, tuân thủ luật lao động, đóng bảo hiểm cho công ty và cho nhânviên, trả vào quỹ an sinh xã hội, v.v… cũng như có quyền sinh lãi (tiền lời) quacác hoạt động kinh doanh của mình.

Nhưng công ty “phi lợi nhuận” không có cổ đông như một công ty thường. Tài sảncủa công ty PLN (phi lợi nhuận) thuộc về chính công ty đó (có thể là một nhàchùa, tu viện, trường học, bệnh viện, nhà dưỡng lão, viện cô nhi, hay một dịchvụ nào đó …) chứ không thuộc về cá nhân hay nhóm nào. Điều hành một công ty PLNnhư vậy là một Hội đồng quản trị (HĐQT) do thành viên chỉ định hay bầu lên(self-perpetuating board) từng nhiệm kỳ, với trách nhiệm chính là trung thành vàquản lý công ty cho hiệu quả.

Vì thế, khi công ty PLN lỗ, HĐQT có trách nhiệm phải tìm thêm tài nguyên hay bớtsinh hoạt cho cân bằng ngân sách. Ngược lại, khi công ty PLN có lời, số tiền lờinày chỉ được dùng để phát huy công ty này mà thôi; không một cá nhân hay nhómnào khác được sử dụng số lời này.

Các ĐH PLN ở Mỹ cũng là những công ty PLN, và hoạt động theo mô hình này. Khi họđược chính phủ thừa nhận là PLN, không những chính nhà trường được miễn thuếtrong các dịch vụ liên quan đến giáo dục mà các nhà hảo tâm hiến tặng cho nhàtrường này cũng được miễn thuế trên khoản hiến tặng.

Thường thường, các trường PLN sử dụng những khoản tiền hay hiện vật hiến tặngmột cách rất bảo thủ, cẩn thận: họ đầu tư số tiền này và hàng năm chỉ dùng tiềnlời của những đầu tư này vào việc giáo dục. Như vậy, số tiền hiến tặng sẽ cònmãi mãi để giúp các thế hệ đi sau. Từ chính xác của tiếng Anh là“Endowment”,không những là “hiến tặng” mà còn để dành vốn, chỉ dùng tiền lời, vào việc giáodục hay từ thiện.

Từ thế kỷ này sang thế kỷ khác, các ĐH lớn của Mỹ đã tích lũy những quỹendowmentngoạn mục: Quỹ của ĐH Harvard, chẳng hạn, đã lên đến hơn 35 tỷ USDcách đây vài năm. Và khi nào mà các cựu sinh viên hay đại gia còn muốn hiến tặngcho Harvard thì quỹ này sẽ còn tăng thêm nữa.

Tóm lại, đó là phương thức nước Mỹ đã tạo nên và phát huy một nền giáo dục cảcông lẫn tư vững vàng, hiệu quả --tuy không phải là hoàn hảo—như chúng ta chứngkiến. Phải có chiến lược lâu dài, phải có thời gian, phải có chính sách khônngoan, và phải có những đại gia, những cựu sinh viên, với tinh thần cộng đồngcao.

Đại học tư ở Việt Nam

Trong giai đoạn còn tương đối “hỗn mang” khoảng 25 năm trở lại đây, các trườngĐH tư ở Việt Nam còn đang tìm chỗ đứng và xác định cá tính căn bản của mìnhtrong một nước độc lập, thống nhất cũng như trong một thế giới chưa bao giờ ítbiên giới hay rào cản như ngày nay.

Một vài nhận xét cơ bản: thứ nhất, ĐH công và tư mọc lên như nấm sau năm 2000;hầu như tỉnh nào, bộ nào, công ty nào có máu mặt… đều muốn mở ĐH và đưa ngườicủa mình vào các ghế lãnh đạo ĐH. (4)

Một số còn đặt mình vào ghế hiệu trưởng hay chủ tịch, với một mảnh bằng tiến sĩtừ đâu đó, và nghiễm nhiên bước vào giới trí thức cao.

Thứ hai, đầu tư vào ĐH có thể sinh lãi rất to và rất nhanh. Điều này vừa có lợivà vừa là nguy cơ cho nhà trường. Có những trường dùng lợi nhuận để tăng trưởngnhưng vẫn giữ được nhóm lãnh đạo đồng nhất và tiến trình tương đối bền vững;nhưng cũng đã có những trường mà giới lãnh đạo thời kỳ đầu đã xâu xé nhau đểtranh quyền hay tranh lợi. Trường hợp đầu phải kể đến những ĐH như Hoa Sen,Thăng Long, Duy Tân, FPT, hay Văn Lang … và trường ĐH Hùng Vương có lẽ là điểnhình cho trường hợp sau.

Thứ ba, ở Việt Nam cho đến nay, chưa có một đại học thực sự phi lợi nhuận (PLN)hiểu theo mô hình của Mỹ. Có thể có một vài ĐH tư tự xưng là PLN, nhưng cốt lõicũng chỉ là “PLN theo định hướng XHCN” chứ không thật sự PLN, như đã trình bầy ởphần trên.

ĐH Hoa Sen ở TP HCM, nơi tôi có dịp cộng tác trong hai năm 2012 và 2013 ở cấptrưởng khoa và nhờ đó hiểu được phần nào tổ chức của trường, có thể là một ví dụcụ thể về tính cách PLN này.

Năm 2007, trường cao đẳng Hoa Sen được phép của Bộ GD-ĐT trở thành trường đạihọc.  Hội đồng quản trị từ đó đến nay do ông Trần Văn Tạo, nguyên Phó Giámđốc Công an TPHCM và nguyên Trưởng ban Tư tưởng Văn hóa Thành ủy, làm chủ tịchvà TS sử học Bùi Trân Phượng là phó chủ tịch kiêm hiệu trưởng. Hai phó hiệu trưởng mấy năm saunày là Th.S. Phạm Thị Thủy phụ trách tài chánh và Th.S. Đỗ Sỹ Cường phụ tráchhọc thuật, kiêm bí thư chi bộ Đảng. Cả ba thành viên ban giám hiệu (HT và haiPHT) đều là Đảng viên.

Về mặt tài chính, Trường ĐH Hoa Sen đã rất thành công, theo như con số của nhàtrường báo cáo cho Hội đồng cổ đông hàng năm: thu nhập năm đầu tiên thành ĐH(2007) là 85 tỷ VNĐ đã tăng tới 267 tỷ trong năm 2013 vừa qua. Tăng khoảng gấpba lần trong 7 năm.

Tương tự, lợi nhuận (chênh lệch chi thu) sau thuế cũng tăng từ 11.8 tỷ VNĐ năm2007 đã lên đến năm 65.4 tỷ năm 2013; nghĩa là lợi nhuận tăng lên gấp 6 lầntrong 7 năm. Trừ những hành vi phạm pháp, ít có đầu tư nào có thể tăng trưởngnhanh và đều như thế.

Nhưng có lãi không phải là điều xấu. Trái lại là khác; nó chứng minh được khảnăng quản lý của giới lãnh đạo nhà trường. Nó chỉ xấu nếu ĐHHS không đào tạosinh viên của mình như đã hứa hẹn; và nếu nhìn vào con số của Hoa Sen công bố,về tỷ số sinh viên có việc làm khi ra trường, thì HS có kết quả khá tốt. Tốt hơnnhiều trường, công cũng như tư, ở Việt Nam hiện nay.

Vậy ĐHHS có phải là một trường PLN như nhà trường tự xưng không?

Hôm 17/3/2014, Đảng ủy ra nghị quyết số 07/NQ-DU và ngay hôm sau, Hiệu trưởng Bùi TrânPhượng ra công văn cho nhân viên từ cấp trưởng bộ phận trở lên khẳng định rằng: “Tôi sẽ triển khai đến toàn thể cấp trưởng bộ phận để phối hợp, lãnh đạo toànthể giảng viên, nhân viên nhà trường kiên quyết thực hiện chủ trương giữ vững đường lối phi lợinhuận của nhà trường, … đồng thời bảo vệ quyền lợi chính đáng và hợp pháp của giảng viên, nhân viên và các cổ đông của nhà trường.”

Theo như Ban giám hiệu và HĐQT của Hoa Sen báo cáo cho Đại hội Cổ đông hàng năm,cổ đông của Hoa Sen đã nhận được ít nhất 12% (năm 2012) và cao nhất là 22% (năm2013) tiền lời mỗi năm, kể từ 2007.(6)

Đặc biệt hai năm 2012 và 2013, HĐQT quyết định tăng vốn điều lệ từ 30 tỷ lên 72tỷ (2012) và một năm sau lại lên 110 tỷ (2013). Không có con số chính xác về trịgiá của trường ĐHHS, nhưng một số chuyên gia ước lượng trị giá này đã tăng từkhoảng 15 tỷ (2007) lên tới mấy trăm tỷ hiện nay.

Thêm vào đó, công ty Hoa Sen đã hai lần phát hành “cổ phiếu thưởng” cho cổ đônghiện hữu: năm 2012 với tỷ lệ 140/100 và năm 2013 với tỷ lệ 153/100; nghĩa là sốcổ phiếu của mỗi cổ đông đã tăng lên hơn gấp đôi nếu họ là cổ đông từ trước năm2011. Có thể nói, cổ đông của ĐHHS đã làm giàu khá nhanh và khá bền vững quaphương thức đầu tư này.

Đối với giảng viên và nhân viên, Đại hội đồng Cổ đông của trường Hoa Sen hàngnăm vẫn chấp thuận tặng tiền thưởng cuối năm cho mọi người cũng như những mónquà khoảng 500,000 vào những dịp lễ như Ngày Nhà Giáo 20/11, Quốc khánh 2/9, LễLao Động 1/5, Ngày Phụ Nữ Quốc Tế 8/3, v.v… Năm 2013, số tiền thưởng cuối nămtương đương với hai tháng lương.

Việc Trường ĐH Hoa Sen vẫn là một trường “vì lợi nhuận” như mọi trường tư khác ởViệt Nam hiện nay không phải là một đại họa. Làm kinh tế lương thiện không có gìđáng chê trách; làm kinh tế bằng dịch vụ giáo dục cũng không có gì phải xấu hổ;và nhà trường đạt được nhiều lãi cho cổ đông cũng không vi phạm luật pháp nào.

Vấn đề đặt ra ở đây là ĐH Hoa Sen có nên  là PLN hay không? Áp dụng phươngchâm “sống tử tế” của nhà trường thì tôi nghĩ là không nên, vì dễ gây ngộ nhận cho sinh viên, phụhuynh, và cho chính các nhân viên, giảng viên của trường. Tôi không lo cho cổđông của trường; họ biết họ là chủ nhà trường và họ vẫn nhận cổ tức rất đều đặnhàng năm.

Nhưng cũng nhân dịp này, tôi hy vọng ĐH Hoa Sen sẽ chỉnh đốn lại nội bộ, từ việc điềuhành, kế toán và quản lý đến các vấn đề học thuật, giáo dục khai phóng và phụcvụ sinh viên, cho đến việc đãi ngộ tử tế và tương xứng với nhân viên, giảng viênlà những rường cột của bất cứ ĐH nào … để trường này, đang trên đà tiến triểntốt, sẽ còn tiến xa hơn nữa và tối thiểu cũng cạnh tranh ngang hàng với cáctrường quốc tế trong khu vực Đông Nam Á.

Một ngày đẹp trời nào đó, biết đâu Việt Nam sẽ may mắn có một đại gia với tấmlòng cũng rộng như gia tài của họ, sẽ mở và nuôi một trường ĐH thật sự philợi nhuận, để rồi chừng một thế kỷ nữa, con cháu chúng ta mới nên nói đến chuyện“trường đẳng cấp quốc tế” hay dám so sánh với Stanford, Harvard.

• Vũ Đức Vượng

Chú thích :

(4) “Việc mở rất nhiều trường ĐH trong thời gian qua dường như là do mắc bệnh“háo danh”. Việc cho phép mở các trường ĐH ở tất cả các tỉnh là một sai lầm”.

Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết

http://www.thanhnien.com.vn/pages/20140514/dai-hoc-hoc-dai.aspx

(5) Quyết định số 274/2006/QĐ-TTg, ngày 30/11/2006 của Thủ tướng cho thành lậptrường ĐH Hoa Sen

(6)  Bảng tóm lược lợi nhuận của Hoa Sen:

            Năm                Lợinhuận                  Chiacổ tức                 %

            2007                11.850 tr.                     2.100tr.                       18%

            2008                 9.400 tr.                    1.700tr.                       18%

            2009                15.700 tr.                     2.250tr.                       14%

            2010                17.000 tr.                     2.250tr.                       13%

            2011                19.200 tr.                     3.450tr.                       18%

            2012                37.400 tr.                     3.600tr.                       12%

            2013                65.400 tr.                     14.400tr.                     22%

Nam diễn viên Ha Jung Woo vừa tậu cho mình tòa nhà Starbucks có giá trị 12,7 tỷ won (tương đương hơn 255 tỷ đồng). Chỉ tính riêng khối tài sản bất động sản mà nam diễn viên Thử thách thần chết sở hữu cũng lên đến 30 tỷ won (tương đương 603 tỷ đồng). Anh khiến cư dân mạng xôn xao với sự giàu có của mình sau nhiều dự án điện ảnh thành công.

Sulli lần đầu chia sẻ về câu chuyện đằng sau nghệ danh của mình trên chương trình Night of Hate Comments. Cô nói tên thật của mình là Choi Jin Ri, nhưng trước khi cô ra mắt với tư cách là một diễn viên nhí, có một phóng viên đã nói tên cô nghe rất giống người công giáo và nhiều người tôn giáo khác có thể không thích, nên vị phóng viên đã khuyên cô nên đổi sang một cái tên khác. Anh ta cũng ngay lập tức gợi ý cái tên Sulli. Nữ thần tượng cho biết vào thời điểm đó, cô không thể từ chối nên cô chỉ nói được thôi. Nhưng sáng hôm sau đã có ngay một bài báo công bố tên của cô là Sulli. Cựu thành viên f(x) nói thêm: "Bây giờ tôi thấy rất biết ơn, nhưng vào thời điểm đó tôi không quen với việc người khác bắt đầu gọi tôi là Sulli". Bên cạnh đó, Sulli cũng vừa chính thức phát hành bài hát solo có tựa Goblin vào chiều tối ngày 29/6.

Jay Park không chỉ được biết đến là một nghệ sĩ thành công trong âm nhạc, anh còn khiến nhiều người ngưỡng mộ khi thành lập và điều hành hai công ty hiphop hàng đầu Hàn Quốc là AOMG và H1GHR MUSIC. Chia sẻ khi xuất hiện trên trang bìa tạp chí Esquire tháng 7, Jay Park cho biết: "Tôi cũng từng là người không ai biết đến. Tôi cũng nhiều lần ao ước có ai đó có thể giúp đỡ mình." Đó là lý do khiến anh muốn hỗ trợ những nghệ sĩ trẻ. Nói về việc bản thân hoạt động tại Mỹ, nam nghệ sĩ cũng thẳng thắn chia sẻ rất khó để nhìn thấy một rapper Châu Á trong thị trường hiphop Mỹ , nhưng anh muốn mọi người biết rằng bản thân đang chăm chỉ làm việc để phát vỡ bức tường định kiến ấy từng chút một. Và đặc biệt Jay Park muốn truyền cảm hứng cho những nghệ sĩ trẻ mơ ước được là anh và thúc đẩy họ tin tưởng vào chính mình.

Theo sau thông tin nữ diễn viên Jeon Mi Sun chết tại khách sạn, nhiều người suy đoán cô đã tự tử. Tuy nhiên công ty quản lý Boas Entertainment vừa đưa ra thông báo chính thức về sự việc bất ngờ này. Họ cho biết Jeon Mi Sun đang điều trị trầm cảm đồng thời yêu cầu truyền thông ngưng lan truyền những tin đồn vô căn cứ về cái chết của nữ diễn viên trước sự đau buồn của gia đình cô. Họ cũng hứa sẽ thông tin đến khán giả về đám tang của Jeon Mi Sun khi có kế hoạch cụ thể.

Tin đồn Yeonwoo sẽ rời khỏi Momoland được lan truyền rộng rãi vào sáng ngày 29/6. Vì nữ thần tượng nhiều lần vắng mặt trong các hoạt động của nhóm, nên không ít người đã tin vào tin đồn này. Ngay lập tức, công ty quản lý MLD Entertainmetn đã lên tiếng phủ nhận thông tin. Họ chia sẻ Yeonwoo vắng mặt vì bận lịch trình quay phim, và hoạt động ở Chile không có sự xuất hiện của cô cũng là vì lý do sức khỏe.

Somi và Chungha khiến các fan thích thú khi một lần nữa tái hợp trong hậu trường sân khấu M Countdown. Hai cựu thành viên nhóm nhạc dự án I.O.I vui vẻ chụp ảnh "nhí nhố" cùng nhau càng khiến người hâm mộ thêm trông đợi về sự tái hợp của I.O.I. Hiện tại, Somi đang quảng bá cho ca khúc ra mắt Birthday, trong khi đó Chungha vừa quay trở lại với bài hát Snapping.

Ký hợp đồng quản lý với công ty Monster Entertainment vào tháng 11 sau khi rời SM. Henry trở lại lần đầu tiên với bài hát Untitled Love Song vào tháng 5 vừa rồi. Xuất hiện trên tạp chí Harper's Bazaar, nam thần tượng chia sẻ bây giờ anh đã có thể chọn lựa mọi thứ: "Tôi muốn chịu trách nhiệm về tất cả. Vì tôi ngồi ở ghế lái, nên tôi muốn đi đến một nơi tốt đẹp."

Red Velvet tiếp tục giành chiến thắng thứ 4 với bài hát Zimzalabim trên chương trình Music Core trước BTS, Jang Hye Jin và Yoon Min Soo. Dù không nhận được nhiều hiệu ứng tích cực từ khán giả yêu nhạc, nhưng với sự ủng hộ của lực lượng fan hùng hậu, Red Velvet vẫn đạt nhiều thành tích tốt trong đợt quảng bá lần này.

 Lê La

Lisa (BLACKPINK) diện trang phục hơn 1,4 tỷ ra sân bay

 - Ăn mặc đơn giản nhưng nữ thần tượng nhà YG lại khiến fan bất ngờ khi biết giá trị đắt đỏ của trang phục và độ chịu chi của mình.

Cậu bé gây ra cảnh khủng khiếp khi đốt pháo trong thang máy

Một bé trai đốt pháo hoa trong thang máy, tia lửa bắn tung toé và khói mù mịt khiến 2 bé gái đi cùng vô cùng hoảng sợ.