Thành lập một doanh nghiệp - dù là công ty khởi nghiệp công nghệ, doanh nghiệp nhỏ hay chỉ là một sáng kiến trong một tập đoàn lớn - luôn là một công việc liều lĩnh.

Theo công thức được sử dụng từ nhiều thập kỷ nay, các nhà sáng lâp sẽ viết ra một bản kế hoạch kinh doanh, trình bày nó với các nhà đầu tư, thành lập đội ngũ nhân viên, giới thiệu sản phẩm và sau đó bắt đầu bán hàng. Và đâu đó trong chuỗi những quá trình kể trên, bạn sẽ phải trải qua một thất bại đau đớn. Theo thống kê có tới 99% các startup thường thất bại.

Tuy nhiên, một công thức mới xuất hiện thời gian gần đây có thể giúp quá trình khởi nghiệp trở nên bớt rủi ro hơn có tên gọi “LEAN STARTUP” (Khởi nghiệp tinh gọn). Phương pháp này đề cao việc làm việc thông minh hơn chứ không phải cần cù hơn, loại trừ sự bất ổn, phát triển sản phẩm thử nghiệm tối thiểu và tiếp nhận phản hồi từ phía khách hàng hiệu quả.

Mặc dù mới chỉ xuất hiện trong vài năm trở lại đây nhưng lean startup đã nhanh chóng bén rễ trong thế giới khởi nghiệp và hiện tại nhiều trường kinh doanh cũng bắt đầu đưa phương pháp này vào giảng dạy.

Ảo tưởng về một kế hoạch kinh doanh hoàn hảo

Thông thường, điều đầu tiên mà mọi nhà sáng lập phải làm trước khi mở doanh nghiệp là viết ra bản kế hoạch kinh doanh - một tài liệu miêu tả chi tiết về tiềm năng của cơ hội, vấn đề cần giải quyết và giải pháp mà công ty định sẽ cung cấp. Đặc biệt, nó còn bao gồm dự đoán doanh thu, lợi nhuận và dòng tiền trong vòng 5 năm tới của công ty.

Bản kế hoạch kinh doanh về cơ bản là một bài tập nghiên cứu dành cho doanh nhân trước khi bắt tay vào xây dựng sản phẩm. Giả thiết là nó có thể tìm ra hầu hết những ẩn số của một doanh nghiệp, trước khi huy động được tiền và thật sự thực thi ý tưởng.

Một khi doanh nhân có được bản kế hoạch kinh doanh thuyết phục và huy động được tiền từ các nhà đầu tư, anh ấy hoặc cô ấy sẽ bắt dầu phát triển sản phẩm.

Dẫu vậy, theo cách tiếp cận của phương pháp lean startup, kế hoạch kinh doanh là một tài liệu “hư cấu” và “lãng phí thời gian”.

Ngoài ra, quá trình khởi nghiệp thường không phải lúc nào cũng diễn ra theo đúng kế hoạch định trước. Đa phần những startup thành công đều trải qua rất nhiều thất bại, từ lần này tới lần khác, tất cả dựa trên sự thích ứng và cải thiện ý tưởng ban đầu.

Cuối cùng, quy trình viết kế hoạch kể trên thường áp dụng cho các công ty với những sản phẩm đã có rồi. Còn khởi nghiệp hoàn toàn khác. Một nhóm khởi nghiệp không phải là một công ty thu nhỏ. Khởi nghiệp phải đối mặt với những vấn đề mới, giải pháp mới, sản phẩm mới, khác hơn rất nhiều những gì các công ty vẫn làm.

Dưới đây là 3 nguyên tắc chính của phương pháp lean startup:

Đầu tiên: Mô hình kinh doanh

Thay vì giành hàng tháng để lập kế hoạch và nghiên cứu, những người khởi nghiệp chấp nhận một sự thật rằng, những gì họ có trong ngày đầu tiên là một seri các giả thuyết chưa được kiểm chứng – mà chỉ đơn giản là những phỏng đoán.

Vì thế họ không viết bản kế hoạch hoành tráng nữa mà thay vào đó là bản tóm tắt các giả thuyết trong một mô hình có tên gọi Business Model Canvas (tạm gọi bản vẽ mô hình kinh doanh). Đây chính là bản mô phỏng cách thức tạo ra giá trị của doanh nghiệp và cho khách hàng của doanh nghiệp đó.

Thứ 2: Lắng nghe khách hàng

Trao đổi với Zing.vn, một hệ thống nổi tiếng kinh doanh sản phẩm iPhone cho biết doanh số sản phẩm này là cực kỳ đáng thất vọng. “Mỗi ngày, hệ thống bán được một máy iPhone SE. Đây là mẫu iPhone có doanh số tệ nhất từ trước đến nay tại hệ thống chúng tôi”, anh Lạc Huy – đại diện hệ thống chia sẻ. Anh này cho hay, từ nhiều ngày nay, hệ thống dừng kinh doanh model 16 GB, phần vì không có người mua, phần vì các đầu buôn không mặn mà với sản phẩm.

Trong khi đó, tại một hệ thống lớn như Thế Giới Di Động, iPhone SE bản 64 GB hiện chỉ nhận đặt hàng online với kỳ hạn giao hàng từ 2 đến 7 ngày. Thông thường, đây là động thái chỉ dành cho những model trong tình trạng ế ẩm hoặc sắp bỏ mẫu.

Trên các website rao vặt hoặc mạng xã hội, người ta gần như không thấy các giao dịch mua bán, trao đổi iPhone SE – điều rất hiếm gặp với một model iPhone tại thị trường Việt Nam. Gõ từ khóa iPhone SE trên các trang này, kết quả tìm được nhiều nhất lại là màn rao bán những chiếc iPhone 5S đã “độ” vỏ SE màu vàng hồng, hoặc dịch vụ độ vỏ iPhone SE cho 5S.

Hiện tại, iPhone SE chính hãng được bán với giá lần lượt 11,5 triệu và 14,5 triệu cho các bản 16 và 64 GB. Máy xách tay có giá thấp hơn đôi chút, khoảng 10,7 triệu và 13 triệu.

Đánh giá về sản phẩm này, giới kinh doanh cho rằng iPhone SE mắc nhiều sai lầm chết người, điển hình là việc giữ nguyên thiết kế của iPhone 5S – model có 3 năm tuổi đời. Màn hình 4 inch của máy cũng bị xem là không tiện dụng trong bối cảnh người dùng thích những sản phẩm màn hình lớn, thuận tiện cho công việc và giải trí.

Nhiều nơi dừng bán sản phẩm iPhone SE để tập trung cho các model khác do doanh số thấp.

Trong màn ra mắt iPhone SE, đại diện Apple dẫn số liệu 30% iPhone mới bán ra trong năm 2015 của hãng có kích thước 4 inch, lấy đó làm cơ sở để tin rằng iPhone SE sẽ có sức bán tốt. Tuy nhiên, nếu muốn chọn một chiếc di động màn hình 4 inch, nhiều người tại Việt Nam sẽ chọn iPhone 5S, vừa có giá rẻ, lại đáp ứng nhu cầu cơ bản của họ.

Trong khi đó, ở tầm giá 10 – 14 triệu, người dùng Việt Nam có trong tay nhiều lựa chọn sáng giá và iPhone SE nghiễm nhiên không nằm trong danh sách này. Đó có thể là một chiếc iPhone 6 hoặc 6 Plus với thiết kế thời thượng, màn hình lớn, một chiếc Galaxy S7 xách tay mới nhất.

Trên thực tế, ngay những cái tên sáng giá nhất của Apple là iPhone 6S và 6S Plus hiện cũng sở hữu doanh số không quá tốt. Nguyên nhân được chỉ ra là do thị trường di động cao cấp bão hòa. Ngoài ra, sự xuất hiện của bộ đôi Galaxy S7 và S7 edge cũng ảnh hưởng nhiều đến sức bán của iPhone. Trong khi đó, model đời cũ là iPhone 6, 6 Plus hiện được nhiều người quan tâm do giá bán tốt hơn trước.