Lo dịch bệnh, lại nghĩ đến cảnh có thể bị cách ly sắp tới, Đào phải tự trấn an bằng cách kiểm tra lượng thực phẩm trong nhà. Chớm nghĩ đến việc huỷ đặt món vì sợ tiếp xúc với bất kỳ ai thì tài xế đã gọi, cô đeo khẩu trang ra nhận bữa tối, dở khóc dở cười khi thấy anh GrabFood còn “rón rén" hơn cả mình - đeo khẩu trang, găng tay, treo túi đựng thức ăn trên ghi đông xe rồi thành thật bảo: “Chị thông cảm lấy giúp em, mùa dịch nên hạn chế tiếp xúc". Trở về phòng, Đào quyết định tắt thông báo trên điện thoại, tiếp tục nhịp sống rồi đi ngủ.

“Nhìn lại thì chính nỗi lo mơ hồ khiến mình mệt mỏi. Tôi nghĩ chuẩn bị cho trường hợp xấu nhất là cần thiết. Nhưng không vì thế mà để sự lo sợ lấn át lý trí, đến cả dịch vụ mua hàng, đặt món online cũng không dám dùng” - Đào nói.

Những khu phố có người nhiễm bệnh khiến người dân chất chồng nỗi lo

Sau sự hoảng loạn là mùa “đóng băng”

Ngay khi dịch bùng phát hồi đầu tháng 3, khẩu trang, nước rửa tay tiếp tục được săn đón. Lần này, mì gói, dầu ăn, giấy vệ sinh… cũng nhập hội “cháy hàng”.

Một số người thì quyết định ngưng hoạt động kinh doanh, không mua sắm, không tiêu dùng,... Trong mắt họ, kể cả những người chỉ tương tác qua các túi, hộp thức ăn như tài xế giao món online cũng thuộc diện “không được tiếp xúc”.

Không chỉ các chuỗi lớn, nhiều hàng quán nhỏ lẻ cũng “thấm đòn đau đớn” khi từ đầu tháng 3, nguồn thu từ đặt hàng trực tuyến phần nào giảm sút. Buôn bán tại chỗ đã không khấm khá, giờ thì mảng giao hàng online cũng sắp thành cánh cửa hẹp.

“Dịch mới tạm lắng hồi cuối tháng 2, tôi tưởng buôn bán sẽ ổn định lại. Ai ngờ dịch diễn biến phức tạp; từ 150 đơn một ngày thì giờ quán nhận chỉ khoảng hơn 90 đơn hàng. Nhân viên nhiều thời điểm không có gì làm. Tôi cũng xót nhưng nếu tình hình cứ tiếp diễn thêm thì tôi sẽ phải thu hẹp quy mô, hoặc thậm chí ngưng hoạt động”, chị Thanh Hoa - chủ quán cơm ở quận Hai Bà Trưng, Hà Nội cho biết.

“Doanh thu online vẫn đủ vận hành quán, trả tiền mặt bằng, trả lương cho nhân viên. Giờ thêm tình trạng giới nghiêm cả thành phố, e là bán online cũng khó duy trì”, anh Tuấn Anh - quản lý chuỗi nhà hàng salad ở quận Cầu Giấy, Hà Nội tâm sự.

Thành phố ảm đạm, nhưng doanh thu từ kinh doanh online phần nào giúp các doanh nghiệp F&B duy trì hoạt động mùa dịch

Bước tiếp trên lối nhỏ

Trong bối cảnh phải "trường kỳ kháng chiến" với dịch bệnh, hoảng loạn không phải là cách xử lý thông minh. Quan trọng nhất là hạn chế ra ngoài, tuân thủ chặt chẽ các biện pháp an toàn, dù trong hoàn cảnh nào và vai trò gì.

Quan trọng nhất trong mùa dịch vẫn là các hàng quán chú trọng vệ sinh, an toàn và mọi người bình tĩnh duy trì nhịp sống

Chuỗi nhà hàng salad ở quận Cầu Giấy do anh Tuấn Anh quản lý giờ chỉ còn cho 1-2 bạn nhân viên đi làm mỗi ngày, ai cũng phải đo thân nhiệt trước khi vào quán. “Tôi cũng an tâm phần nào khi các tài xế từ các dịch vụ như GrabFood rất tuân thủ việc đeo khẩu trang, giữ sạch sẽ đôi tay nhằm đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm trong giai đoạn nhạy cảm này. Các bên cùng nhau hỗ trợ giúp tôi lạc quan hơn mỗi ngày, cố gắng duy trì công việc và mang những món ăn tươi ngon đến cho mọi người” - anh kể.

Cánh cửa dù hẹp nhưng vẫn đang mở. Dù là lĩnh vực nào, cần nhất vẫn là sự chung tay của các bên, từ Chính phủ, người dân, doanh nghiệp và các dịch vụ để giữ được nhịp sống ổn định giữa tâm dịch bệnh. Bình tĩnh duy trì các hoạt động, những niềm vui mua sắm, ăn uống qua dịch vụ online cũng phần nào mang đến tâm lý lạc quan, giúp cộng đồng đứng vững trong tình hình dịch bệnh hiện nay.

Châu Bút

Tất cả chúng ta được sinh ra và tồn tại trong thế giới này để phụng sự từ những điều rất ư nhỏ bé. Nó không quan trọng như ta tưởng. Những thi đua, giải thưởng "nhà nghiên cứu được trích dẫn nhiều nhất" trong giới khoa học chúng tôi hay chức danh của ai dù nghe khá "kêu" chỉ có nghĩa nhỏ nhoi trong một lĩnh vực nhất định. Song điều đó dễ làm cho người ta ảo tưởng rằng mình là người quan trọng hơn số đông. Tôi nghĩ tâm lý đó có phần tự huyễn hoặc.

Thế giới này quá rộng lớn và càng ngày càng lớn hơn, tuyệt đại đa số chúng ta không có vai trò gì quá quan trọng đối với người khác. Nếu một mai chúng ta mất đi, người khác vẫn sống. Không chúng ta làm, thì có người khác làm, y như sếp tôi nói. Không nên tự xem mình quá quan trọng, càng không nên xem mình quan trọng hơn người khác.

Tư duy "tôi và chúng ta" này cũng có thể áp dụng để nhìn nhận việc phòng chống dịch bệnh ở quy mô cá nhân và cộng đồng.

Giáo sư Goeffrey Rose từ đầu thập niên 1980 đã nêu "Tiên đề Rose". Ông quan sát và phân tích rằng những biện pháp y tế công cộng có thể không đem lại lợi ích rõ ràng cho một cá nhân nhưng lại có hiệu quả rất lớn trong cộng đồng. Ví dụ, nếu mỗi chúng ta tìm cách giảm cholesterol dù chỉ 5% - mức rất thấp, lợi ích phòng chống bệnh tim mạch cho cá nhân ta sẽ không cao, nhưng lại giúp giảm rất lớn số ca bệnh trong cả nước. Đó là nghịch lý ít người nhận ra.

Lý do: đa số người mắc bệnh tim mạch thuộc nhóm có nồng độ cholesterol bình thường chứ không phải ở nhóm có cholesterol cao. Thử tưởng tượng, cộng đồng có 100 người có nồng độ cholesterol cao và 900 người có cholesterol bình thường. Giả định rằng nguy cơ mắc bệnh tim mạch ở nhóm cholesterol cao là 10% và nhóm cholesterol bình thường là 5%. Số người mắc bệnh tim mạch ở nhóm cholesterol cao là 10, nhưng ở nhóm cholesterol bình thường là 45. Như vậy, đa số người mắc bệnh tim mạch có cholesterol bình thường. Do đó, nếu can thiệp vào nhóm người cholesterol cao thì chỉ giảm một số ít ca bệnh. Chiến lược y tế hữu hiệu là giảm cholesterol cho cả hai nhóm có cholesterol cao và thấp.

Đây chính là một nghịch lý trong y tế công cộng mà tôi thử dựa vào đó trả lời câu hỏi quan trọng hiện nay: vaccine Covid-19 có phải cây đũa thần với mỗi chúng ta không?

Các tình nguyện viên tại Việt Nam và hơn 100 ngàn tình nguyện viên trên thế giới đã tiêm thử vaccine. Nhiều người đang nghĩ rằng những ai đã tiêm vaccine này sẽ miễn nhiễm với đại dịch.

Nhưng không hẳn thế. Khi xem xét các nghiên cứu khoa học về ba vaccine Pfizer, Moderna và Oxford đã công bố quốc tế trên tạp chí y khoa uy tín The Lancet, Nature và New England Journal of Medicine, tôi thấy rằng tiêm vaccine có thể chẳng đem lại lợi ích nhiều cho một cá nhân, nhưng có lợi lớn cho cộng đồng.

Dữ liệu nghiên cứu cho thấy trong số 1.000 người không tiêm vaccine, có 17 người bị nhiễm. Nhưng nếu 1.000 người này được tiêm vaccine, số người bị nhiễm giảm xuống còn 5 người. Nói cách khác, nguy cơ nhiễm ở nhóm được tiêm vaccine thấp hơn nhóm không được tiêm.

Nếu bạn đi tiêm vacccine và hỏi bác sĩ: "tôi sẽ không bị nhiễm chứ"? Bác sĩ trả lời rằng, "tôi không dám nói bạn không bị nhiễm, tôi chỉ dám nói xác suất bạn bị nhiễm thấp hơn người không tiêm vaccine".

Và bác sĩ giải thích thêm, trong 1.000 người được tiêm vaccine sẽ có 5 người bị nhiễm, 995 người không bị. Nhưng dù được tiêm vaccine rồi, bạn vẫn có thể thuộc số 5 người bị nhiễm này. Lý do: không bao giờ có vaccine bảo vệ 100%.

Nhưng nếu 1.000 người này gồm cả bạn không được tiêm, sẽ có 17 người bị nhiễm. Việc bạn sẽ nằm trong số 17 người bị nhiễm hay 983 người không bị nhiễm tùy thuộc sự "may mắn" của bạn, không bác sĩ nào trả lời được.

Dù bạn có được tiêm hay không được tiêm vaccine, bạn vẫn có thể bị nhiễm hay miễn nhiễm Covid-19. Chỉ khác là: bạn nằm trong nhóm 5 người hoặc 17 người có thể bị nhiễm hay trong số đông còn lại (995 người và 983 người) của cộng đồng 1.000 người kia. Nhưng tôi không bao giờ dám nói trước bạn thuộc số ít bị nhiễm hay số đông miễn nhiễm.

Chắc bạn sẽ hoang mang. Nhưng, không có điều gì chắc chắn trong y khoa. Và hiệu quả vaccine là ở đó: giảm nguy cơ bị nhiễm trong một cộng đồng.

Số ca nhiễm bệnh giảm từ 17 người xuống còn 5 người, nếu 1.000 người đều được tiêm vaccine, có thể coi là "không hề lớn". Nó cũng không biến khả năng nhiễm bệnh của bạn còn 0% vì vaccine không bảo vệ tuyệt đối. Nhưng, cả cộng đồng tiêm vaccine thì sẽ tạo ra hiệu ứng cực kỳ lớn. Nó có nghĩa là: tuyệt đại đa số dân, gồm người tiêm và không tiêm vaccine, ít bị nhiễm hơn.

Và có thể hiểu thêm: khi bạn tình nguyện tiêm hay bạn được tiêm vaccine có nghĩa là bạn đã làm một việc tích cực cho xã hội, vì bạn giúp giảm dịch bệnh trong cộng đồng. Nó giống như khi bạn giảm tốc độ lái xe, cá nhân bạn chẳng hưởng lợi gì nhiều, thậm chí về nhà trễ hơn một chút, song bạn đang giúp cộng đồng giảm tai nạn giao thông. Một người tuân thủ tốc độ khi tham gia giao thông thì với cá nhân anh ta, xác suất bị tai nạn chỉ giảm một chút - anh ta vẫn bình an như mọi ngày. Nhưng khi người lái xe toàn thành phố cùng giảm tốc độ hôm đó, thì giá trị vô cùng, có thể không có tai nạn giao thông.

Tiêm vaccine có ý nghĩa tương tự: giúp cộng đồng hơn là giúp cho cá nhân.

Đây chính là một nghịch lý trong y tế công cộng theo "Tiên đề Rose", dù vaccine là tin mừng cho loài người. Vì thế, tới đây, nếu bạn được chọn tiêm vaccine hay không, cũng đừng lấy chuyện đó làm bức xúc. Bởi thực ra bạn cũng không "bị thiệt" nhiều so với người khác.

Mấy tuần nay tôi đọc cuốn sách về nhà vật lý lừng danh Richard Feynman và thích lắm. Một trong những câu tôi thích: nguyên tắc đầu tiên là bạn không được tự huyễn hoặc mình, vì bạn là người dễ huyễn hoặc nhất. Tôi thấy trong đại dịch, câu này cũng rất đúng, theo nghĩa, không nên quá đề cao một việc đơn lẻ hay ai đó, bởi mọi thành qủa đều nhờ sự góp công của hơn một cá thể. Và càng không tự đánh giá mình quá quan trọng hơn người khác.

Có thể quan điểm này "khó lọt tai", song lý thuyết "Bàn tay vô hình" của Adam Smith đã cho rằng tất cả chúng ta làm việc đầu tiên là vì lợi ích của chính bản thân ta. Ta lao động trước hết là vì có thu nhập để tồn tại, qua đó đóng góp cho xã hội. Nên, thay vì hỏi "có biết tôi là ai không", "tôi phải được gì", hãy hỏi "ta đã phụng sự gì cho mình và cho đời?".

Nguyễn Văn Tuấn

Điểm nổi bật trong lối chơi của huyền thoại sinh năm 1975 là khả năng chuyền bóng kiến tạo, cũng như những pha sút phạt thành bàn đẳng cấp. Biệt tài đó đi theo ông trong suốt hành trình trở thành cầu thủ Anh đầu tiên giành chức vô địch ở bốn quốc gia khác nhau (Anh, Tây Ban Nha, Mỹ và Pháp).

Tuy nhiên, Beckham cũng được nhắc đến nhiều trong tư cách một ngôi sao giải trí bởi vẻ điển trai, gu ăn mặc thời thượng cùng cô vợ vốn là ca sỹ nổi tiếng Victotia. Điều này thậm chí được nói nhiều hơn về sự nghiệp cầu thủ của ông.