Đưa xuất bản thành ngành công nghiệp của Việt Nam

Cùng với sự phát triển của kinh tế, văn hóa và các nỗ lực khuyến đọc, nâng cao văn hóa đọc của Đảng và Nhà nước, nhu cầu đọc sách và tiếp cận tri thức của độc giả Việt Nam ngày càng tăng.

Điều này mở ra những cơ hội lớn nhưng cũng không ít thách thức cho ngành Xuất bản: Độc giả có nhu cầu đọc những cuốn sách nổi bật trên trên thị trường quốc tế trong thời gian sớm nhất, thậm chí là tương đương với thời điểm bản gốc được phát hành rộng rãi; Thị trường đòi hỏi nhiều đầu sách đa dạng về thể loại, chủ đề với chất lượng cao hơn nữa, nhu cầu sách ngoại văn ngày một lớn. Đồng thời, sách của tác giả Việt trên thị trường ngày càng tăng cả về số lượng lẫn chất lượng, việc quảng bá, giới thiệu các xuất bản phẩm Việt Nam ra thị trường quốc tế cũng là một nhiệm vụ quan trọng của ngành Xuất bản.

Nhìn vào thực tế phát triển kinh tế nói chung và ngành Xuất bản nói riêng, TS. Nguyễn Mạnh Hùng – CEO Thái Hà Books nhận thấy nhiều hạn chế như quy mô, năng lực hoạt động xuất bản ở nước ta vẫn chưa đủ đáp ứng nhu cầu ngày càng lớn và đa dạng của xã hội về xuất bản phẩm. Chất lượng của sách xuất bản và dịch vụ xuất bản chưa cao, chưa tương ứng với nhiệm vụ về công tác tư tưởng. Hoạt động xuất bản còn tụt hậu về công nghệ và trình độ tổ chức sản xuất kinh doanh so với các nước trong khu vực và thế giới. Việc quản lý nhà nước đối với xuất bản còn nhiều bất cập. 

Tuy nhiên, bên cạnh những hạn chế và thách thức vẫn còn không ít cơ hội mới cho việc đưa xuất bản thành ngành công nghiệp của Việt Nam. Bởi chúng ta đang nhận được những tác động tích cực của cách mạng công nghiệp 4.0.

Xây dựng thị trường đọc

Ông Hùng cho rằng, việc xây dựng xuất bản thành ngành công nghiệp hoàn toàn có cơ sở. Để nắm chắc cơ hội, chủ động cho con đường phát triển của ngành, cần kiến tạo hệ sinh thái cho xuất bản Việt Nam. Muốn làm được điều này, theo ông Hùng, phải thực hiện được những điều sau:

Thứ nhất,tạo ra sân chơi cùng với các đơn vị xuất bản quốc tế bằng việc tổ chức các hội sách một cách chuyên nghiệp. Tại đó chúng ta có cơ hội giới thiệu các tác phẩm và tác giả Việt Nam tới bạn bè quốc tế. Sự hiện diện tại các hội sách quốc tế như Frankfurt, Beijing, London… đã tạo ra những chú ý tích cực tới xuất bản Việt Nam. Một số đơn vị tham gia hoạt động này rất tích cực và có chiều sâu như Thái Hà Books, NXB Trẻ, Nhã Nam, NXB Kim Đồng…

Thứ hai, thiết lập và hỗ trợ hoạt động khuyến đọc tại các nhà trường và địa phương trên cả nước như hoạt động đọc sách 10 phút mỗi ngày tại các lớp học, cấp học. Thành lập các tủ sách di động tại địa điểm công cộng như bệnh viện, bến chờ xe bus. Lập quỹ khuyến đọc và dịch thuật…

Theo ông Hùng, hiện tại thị trường sách tương đối mở rộng, việc mua bán bản quyền dễ dàng nên khâu kiểm duyệt sách có phần đơn giản, do vậy các cuốn sách nội dung chưa có nhiều giá trị sống tích cực vẫn được xuất bản. Sách truyền tải nội dung "khó nhằn", có giá trị lại bị xem là sản phẩm “để trưng bày”. Do vậy, để khuyến khích các tác giả Việt Nam dụng công tìm tòi và sáng tạo, nên có những ưu đãi giá, và các hoạt động truyền thông quảng bá để sách tới tay các bạn đọc cả nước.

Thứ ba, Chính phủ xây dựng Quỹ để hỗ trợ dịch thuật tiếng Việt ra các ngôn ngữ khác và hoạt động khuyến đọc trên cả nước.

Thứ tư,về xuất bản sách giấy, nhằm tăng tính chủ động và chịu trách nhiệm đối với các đơn vị làm xuất bản trực tiếp, cơ quan quản lý cần tham khảo mô hình của các nước để giảm bớt thủ tục hành chính trong việc cấp phép, phát hành.

Thứ năm,cơ quan quản lý tiếp tục phổ biến rõ thủ tục hành chính cấp phép trong việc kinh doanh xuất bản phẩm điện tử; báo cáo xử lý khi phát hiện sai phạm phát hành ấn phẩm điện tử (ebook, audiobooks, kinh doanh nội dung sách trên các ứng dụng…).

Thứ sáu, trao quyền nhiều hơn cho đơn vị liên kết xuất bản, thừa nhận vai trò và trách nhiệm của đơn vị liên kết xuất bản; Các đơn vị liên kết được phép đệ trình đơn trực tiếp lên cơ quan quản lý nhà nước khi phát hiện những hành vi vi phạm trong việc phát hành sách giả, sách lậu.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng nhận định, sách là đối tượng của văn hóa, xứng đáng được đối xử đặc biệt so với các mặt hàng khác, tạo ra sân chơi bình đẳng cho các nhà bán lẻ, cho phép các nhà bán sách nhỏ tồn tại bất chấp sự có mặt của hệ thống cửa hàng lớn.

Thứ bảy,phải có các tập đoàn xuất bản tầm cỡ. Các tập đoàn này sẽ làm đa dạng hóa thị trường và doanh thu, làm mềm lợi nhuận, tăng cường sự hợp tác... Một số đơn vị tầm cỡ của Việt Nam có thể phát triển hiện nay như: NXB Giáo dục, NXB Trẻ, NXB Kim Đồng, NXB Phụ Nữ, Phương Nam, Nhã Nam, Alpha Books.

Ông Hùng cho rằng, điều này rất quan trọng và chúng ta không chỉ cần tiềm lực tài chính, có nguồn vốn lớn mà quan trọng hơn là xây dựng thị trường đọc. 

“Để có thị trường đọc, đầu tiên phải xây dựng thói quen đọc từ nhỏ, từ mầm non và cấp tiểu học. Hơn nữa, cần có cơ chế, luật hoá về văn hoá đọc. Cần đưa các nghị quyết, quyết định về khuyến đọc vào cuộc sống”, ông Hùng hiến kế.

Bài 2: Việt Nam cần phát triển hệ sinh thái xuất bản 

Kim Soo Hyeon là shipper thuộc hãng sở hữu ứng dụng giao hàng Coupang. Hãng duy trì chính sách giao hàng 24 giờ cho mọi khách hàng, kể cả những khách hàng ở vùng xa xôi như hòn đảo Ulleung.

Do vậy, ưu tiên hàng đầu của anh Kim là tuân thủ chính sách đó, theo Korea Times.

Một ngày làm việc của anh bắt đầu từ sáng sớm, khi chuyến phà hàng ngày từ đất liền ra đảo bắt đầu. Sau khi xe chở hàng đến, anh tiến hành phân loại hàng và chất chúng lên xe tải để đưa đến tay khách hàng.

Việc giao hàng không dễ dàng do địa hình trên đảo. "Hầu như không có khu đất nào bằng phẳng ở trên đảo. Phần lớn nhà dân đều ở nơi xe tải không thể tiếp cận. Nhiều khi, tôi phải tự vác một chiếc tủ lạnh lên tận nhà khách".

Tìm chỗ đỗ xe cũng là một thách thức lớn. Có khi, anh phải dừng xe giữa đường dù biết có xe phía sau. "Không còn lựa chọn nào khác. Tôi không thể đỗ quá xa điểm trả hàng, nhưng ở gần cũng chẳng có chỗ nào để đỗ", anh nói.

Vấn đề đỗ xe khi giao hàng càng trở nên khó khăn hơn khi lượng khách du lịch đến đảo tăng lên. "Tôi nghe nói có gần 400.000 du khách đến đây mỗi năm, nhiều người trong số họ còn mang theo cả xe riêng", anh nói.

Không chỉ vậy, giờ làm việc của anh cũng thay đổi theo ngày. Hôm nào may mắn, anh hoàn thành công việc vào lúc 14h. Nhưng nếu có nhiều đơn hàng hoặc xe tải đến muộn, anh có thể phải làm việc đến gần nửa đêm.

"Nếu thời tiết xấu hoặc phà gặp sự cố, ngày hôm đó sẽ không có chuyến giao hàng nào. Tôi sẽ được nghỉ 1 ngày. Nhưng sau đó, việc dồn lại còn nhiều hơn", anh kể.

Đảo Ulleung cách bờ biển phía đông của Hàn Quốc khoảng 120km. Cách duy nhất để đến đảo là đi qua phà.

Do vị trí địa lý xa xôi, mọi thứ trên đảo từ nhiên liệu đến đồ gia dụng đều đắt hơn so với trên đất liền. Người dân ở đây phụ thuộc rất nhiều vào việc đặt đồ và giao hàng.

Kim sinh ra, lớn lên trên đảo nên anh hiểu, cảm thông nhiều với cuộc sống và người dân ở nơi đây. Đó cũng là lợi thế của anh khi làm công việc này. Anh quen thuộc với địa hình và quen biết với nhiều cư dân. 

Anh cho biết dù có nhiều vất vả, nhưng anh vẫn hài lòng với công việc của mình. "Khối lượng công việc rất nhiều và nặng nhọc nhưng tôi vui với hiện tại. Tôi có thể kiếm được khoảng 7 triệu won/tháng (hơn 123 triệu đồng)", anh nói.

Sau khi video chia sẻ, anh được nhiều người biết đến, ca ngợi và cổ vũ.

"Tôi từng giao hàng đến nhiều nơi khác nhau và thậm chí nhận được giải thưởng trong công việc. Nhưng tôi không đủ can đảm để thử giao hàng ở đảo Ulleung"; "Điều kiện lao động khắc nghiệt, chỉ nhìn thôi cũng khiến bạn nghẹt thở",... 

Chuyện cảm động ở khu dân cư thấy nữ cử nhân chở con 1 tuổi đi giao hàng đến đêm

Chúng tôi khuyên Minh trả phòng ngay và báo cho đội điều tra đặc biệt về tội phạm tình dục kỹ thuật số.

Ở Hàn Quốc, tại Viện tôi đang theo học, mỗi năm hai kỳ tất cả sinh viên nước ngoài đều được học sáu giờ định hướng về các hình thức quấy rối tình dục, các loại tội phạm, và thiết bị quay lén tinh vi gọi chung là "mol-kha".

Theo thống kê của hãng tin MBC, hàng năm Hàn Quốc bắt được hơn 90.000 trường hợp nhập lậu các thiết bị quay lén từ nước ngoài, với số lượng ngày càng lớn, đến mức khó có thể thống kê chi tiết.

Không chỉ giá rẻ, những thiết bị này càng lúc càng nhỏ gọn, đến mức có thể đặt trong máy lọc không khí, khung tranh, móc áo, điều khiển TV, keo xịt tóc, bình giữ nhiệt, bật lửa, cho đến đồng hồ để bàn... Những kẻ phục vụ nhu cầu của khách hàng biến thái thường lắp đặt camera quay lén ở nơi công cộng như phòng thay đồ, nhà vệ sinh, khách sạn, nhà nghỉ, tàu điện ngầm. Hình ảnh thu được từ các thiết bị này thậm chí có thể phát trực tiếp trên các website "đen" thu phí người dùng. Trước đây, kẻ xấu thường nhắm vào hoa hậu, diễn viên, ca sĩ, người nổi tiếng. Hiện nay, bất cứ ai cũng có thể trở thành nạn nhân.

Năm 2020, Hàn Quốc từng gây chấn động châu Á với vụ án "Phòng chat thứ N" - nơi người dùng trả tiền để xem những video khiêu dâm, bạo lực tình dục, xúc phạm thân thể phụ nữ... Đường dây phạm tội này thu hút gần 260.000 tài khoản đăng ký, với khoảng 74 nạn nhân là phụ nữ và trẻ em gái, được xác định là vụ án tội phạm tình dục kỹ thuật số lớn nhất được triệt phá tại Hàn Quốc từ trước đến nay.

Dù chưa phát hiện được các đường dây lớn, hình thức cung cấp nội dung quay lén nhắm vào nhu cầu tình dục lệch lạc của người dùng cũng xuất hiện ở Việt Nam qua hàng loạt website "đen". Cùng thời điểm, năm 2020, Công an quận Cầu Giấy, Hà Nội từng bắt giữ một ổ nhóm tội phạm chuyên lắp các thiết bị quay lén tại khách sạn, nhà nghỉ để tống tiền nạn nhân. Năm 2021, một nhà vệ sinh công cộng tại TP HCM cũng bị cài camera ẩn.

Mới đây, người mẫu ảnh Châu Bùi bị quay lén trong phòng thay đồ. Thiết bị quay lén được cài trong một chiếc đồng hồ. Nghi can đã thừa nhận hành vi trong buổi làm việc với công an. Nhà điều tra đang làm rõ động của kẻ quay lén.

Dù là với động cơ gì, hành vi này cũng xâm phạm quyền riêng tư, bí mật cá nhân, tùy mức độ mà bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc xử phạt hành chính.

Đây không còn là chuyện nhỏ hay vấn đề cá nhân của một ngôi sao. Nếu Việt Nam không có chế tài mạnh và các giải pháp phù hợp để đối phó với loại tội phạm này, cũng như Hàn Quốc, dần dà kẻ xấu sẽ nhắm đến không chỉ người nổi tiếng, mà bất cứ ai.

Hàn Quốc đã áp dụng hàng loạt giải pháp. Năm 2019, nước này đồng loạt triển khai chiến dịch phát hiện và phá bỏ camera ẩn tại 1.600 khách sạn và 30 cơ sở lưu trú trên cả nước. Mặt trái của "thành quả triệt phá" được là khiến công chúng "hoảng loạn" vì số lượng quá lớn các điểm lưu trú không an toàn. Nhà chức trách tiếp tục bố trí các bảng cảnh báo mức án tù và hàng triệu won tiền phạt với thủ phạm quay lén. Nhưng tội phạm không vì thế mà hết hẳn, do lợi nhuận quá lớn thu được từ các hình ảnh nhạy cảm. Cứ bốn người bị bắt, xử phạt thì có ba người sẽ tái phạm.

Chính vì vậy, để tăng cường kiểm soát vấn nạn này, từ năm 2021, Hàn Quốc phân phối miễn phí thiết bị phát hiện camera cho các cơ sở đa dụng như ga tàu điện ngầm, nhà vệ sinh công cộng, cơ sở thể thao và thư viện. Họ còn triển khai đội cảnh sát đặc nhiệm áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) vào sàng lọc các video bẩn, kiểm tra, phát hiện camera ẩn và loại bỏ chúng. Những giải pháp đồng bộ, có trách nhiệm cao này dần dà giúp người dân, đặc biệt là du khách yên tâm hơn nơi công cộng, dù không vì thế mà chấm dứt hẳn được nạn quay lén.

Việt Nam đã ban hành Luật An ninh mạng 2018 gồm các quy định về việc bảo vệ dữ liệu cá nhân, xử lý các hành vi vi phạm quyền riêng tư trên không gian mạng, và bộ Luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), trong đó Điều 159 quy định về tội xâm phạm quyền bí mật, an toàn thư tín, điện thoại, điện tín hoặc các hình thức trao đổi thông tin riêng tư khác của người khác.

Nhưng với khả năng gây tổn hại nặng nề đến danh dự, tâm lý, tinh thần nạn nhân của loại tội phạm này, tôi cho rằng, chỉ chờ xử phạt là quá muộn - được vạ thì má đã sưng. Một cơ chế phòng ngừa đồng bộ, bao gồm việc áp dụng công nghệ AI, thiết bị phát hiện camera ẩn; siết chặt giám sát quy trình sản xuất, nhập khẩu, phân phối thiết bị camera; thiết lập rào chắn với các website đen, cung cấp nội dung bẩn... cần được tăng cường, mới có thể ngăn chặn hiệu quả các mối nguy, đảm bảo an toàn hơn cho người dân và du khách nơi công cộng.

Nguyễn Nam Cường