Alexandra Elbakyan đã mất vài năm để đi từ một sinh viên công nghệ thông tin lên thành kẻ chạy trốn nổi danh.

Alexandra Elbakyan

Vào năm 2009, khi đang làm đồ án nghiên cứu năm cuối đại học ở Almaty, Kazakhstan, Elbakyan đã thất vọng vì không thể đọc nhiều bài nghiên cứu vì cô không đủ khả năng trả phí. Vì thế cô đã học cách lách dịch vụ thu phí của các nhà xuất bản.

Những kĩ năng của cô đã sớm được dùng đến. Elbakyan đã thấy các nhà khoa học trên các diễn đàn hỏi về những bài báo mà họ không thể truy cập – và cô rất vui lòng giúp đỡ họ. “Tôi đã nhận được nhiều lời cảm ơn vì gửi đi những đường dẫn bài báo đã được trả phí”, cô nói.

Vào năm 2011, cô đã quyết định tự động hóa quá trình này và sáng lập ra Sci-Hub, một trang web bất hợp pháp, lấy những bản sao của các tài liệu nghiên cứu đã được trả phí trước đó và cung cấp cho bất kì ai có yêu cầu.

Năm nay, sự quan tâm đến Sci-Hub đã bùng nổ khi truyền thông chính thống đã hiểu rõ về trang web này và lượt sử dụng trang đã tăng vọt. Theo số liệu của Elbakyan, trang web hiện giờ có khoảng 60 triệu bài báo và có khả năng đáp ứng hơn 75 triệu lượt tải về vào năm 2016 – tăng từ 42 triệu năm ngoái và theo ước tính, gồm khoảng 3% trong tổng số lượt tải về từ các trang công bố khoa học trên toàn thế giới.

Đây là việc xâm phạm bản quyền trên quy mô rất lớn – và đã mang lại cho Elbakyan những lời tán dương lẫn chỉ trích, thậm chí cả một vụ kiện. Có rất ít người ủng hộ thực tế rằng cô đã hành động phi pháp, nhưng nhiều người xem Sci-Hub như một sự thúc đẩy phong trào truy cập mở, trong đó lưu trữ những bài báo được tạo ra (một cách bất hợp pháp) để mọi người có đọc miễn phí và sử dụng kiến thức từ các bài báo đó hỗ trợ nghiên cứu của mình.

“Những gì cô ấy đã làm thật tuyệt vời”, Michael Eisen, nhà sinh học tại Đại học California, Berkeley, một người ủng hộ truy cập mở nói. “Thật bất công khi nhà nghiên cứu không thể tiếp cận các bài báo khoa học, và cô ấy đã khắc phục điều đó”.

Alexandra Elbakyan

Những năm đầu mới thành lập, trang web không bị chú ý – nhưng cuối cùng nó đã phát triển quá mạnh nên các nhà xuất bản có tính phí với người đọc không thể để lờ nó đi. Vào năm 2015, công ty Elsevier của Hà Lan, được ngành xuất bản rộng lớn hơn hỗ trợ, đã đệ đơn kiện Elbakyan vi phạm và xâm phạm bản quyền tới tòa án Mỹ. Nếu thua kiện, Elbakyan có nguy cơ phải trả nhiều triệu đô la bồi thường thiệt hại, và có khả năng bị ngồi tù (vì thế, Elbakyan không tiết lộ vị trí hiện tại của mình và cô đã được phỏng vấn cho bài báo này qua thư điện tử và tin nhắn đã được mã hóa).

Vào năm 2015, một thẩm phán Hoa Kỳ đã ra lệnh đóng Sci-Hub nhưng trang web đã bất ngờ xuất hiện trên những tên miền khác. Nó phổ biến nhất ở Trung Quốc, Ấn Độ và Iran, cô nói, nhưng ít nhất có 5% người dùng, hoặc hơn, là đến từ Hoa Kỳ.

Elbakyan thấy tên mình trên khắp các mặt báo, và nói rằng cô thường nhận được hàng trăm thông điệp ủng hộ một tuần, một số thì đi kèm với ủng hộ về tài chính. Cô nói cô cảm thấy có trách nhiệm lương tâm để giữ cho trang web hoạt động vì những người dùng cần nó để tiếp tục công việc của họ. “Có gì sai hay xấu hổ trong việc điều hành một trang web tạo điều kiện cho mọi người truy cập nghiên cứu như Sci-Hub? Tôi nghĩ là không, vì thế tôi có thể chia sẻ cởi mở về những hoạt động của mình”, cô nói.

Những người chỉ trích và ủng hộ Elbakyan đều nghĩ rằng trang web sẽ có tác động lâu dài, ngay cả khi nó không tồn tại mãi. "Tương lai là truy cập mở sẽ phổ biến", theo Heather Piwowar, đồng sáng lập Impacstory, một công ty phi lợi nhuận được thành lập tại Carrboro, Nam Carolina, trong đó giúp các nhà khoa học theo dõi tác động của việc cung cấp thông tin trực tuyến. "Nhưng chúng tôi nghi ngờ và cũng hi vọng rằng Sci-Hub hiện đang khiến những nhà xuất bản truy cập có trả phí hoảng sợ thực sự. Vì trong nhiều trường hợp, đó là thứ duy nhất sẽ khiến họ thực sự làm điều đúng đắn và chuyển sang mô hình truy cập mở".

Dù điều đó có xảy ra hay không, Elbakyan nói rằng cô sẽ vẫn tiếp tục xây dựng Sci-Hub – đặc biệt, để phổ biến rộng khắp những cơ sở dữ liệu cũ của trang web – trong khi học bằng thạc sĩ lịch sử khoa học. "Tôi tự duy trì trang web, nhưng nếu tôi bị ngăn cản, ai đó có thể tiếp nhận công việc này", cô nói.

Theo Tia sáng/ Nhàn Vũ dịch

Nhạc sĩ Hứa Kim Tuyền gửi đến những đánh giá cá nhân về chất lượng giọng nữ trên thị trường nhạc Việt hiện nay.

Trước khi trở thành nhạc sĩ, tôi là một phóng viên âm nhạc. Sau khi thi Sing My Song 2016, tôi tập trung hơn cho chuyện sáng tác nhưng vẫn duy trì việc làm báo. Tình cờ một ngày tôi đến chương trình The Voice để phỏng vấn Tóc Tiên khi đó đang là huấn luyện viên. Đúng lúc Tóc Tiên đang hướng dẫn cho hai thí sinh hát bài Tình lãng phí.

Tôi buột miệng: “Bài này em viết đó”, chị Tóc Tiên tỏ ra bất ngờ: “Giỏi nhỉ, vừa là phóng viên vừa viết được nhạc, nếu có bài gì hay gửi chị”. Sau đó, tôi gửi cho Tóc Tiên bài hátHôm nay tôi cô đơn quá. Chị Tóc Tiên thu âm và phát hành luôn.

Từ ca khúc này mở cho tôi nhiều cơ hội. Đạo diễn Vũ Ngọc Phượng nghe được bài hát, thấy thích và sau đó mời tôi làm nhạc phim cho 100 ngày bên em. Mọi thứ như duyên đến vậy. Dần dần tôi trở thành một nhạc sĩ chuyên nghiệp.

Tôi gắn bó âm nhạc, sáng tác cho nhiều nữ ca sĩ, do vậy, cũng có cơ hội hiểu rõ cá tính và màu sắc của từng người.

AMEE được đánh giá là sở hữu màu sắc riêng trên thị trường nhạc Việt. Ảnh: Bá Ngọc.

Nhạc Việt nhiều giọng nữ, mỗi người mỗi vẻ

Thị trường nhạc Việt nhìn chung có nhiều giọng nữ. Mỗi người lại sở hữu màu sắc âm nhạc khác nhau, như những tầng hương khác nhau. Tôi gần như không đánh giá giọng một ca sĩ trên cơ sở hay dở, thay vào đó, tôi phân biệt bằng nguyên liệu của từng người. Nghĩa là giọng hát này có gì để mình chế biến, giọng hát kia có gì để mình chứng tỏ khả năng, đó chính là công thức làm nhạc của tôi.

Tôi xác định không phải nữ ca sĩ Việt nào cũng có giọng hát tuyệt vời. Nhưng tôi tin ai cũng có thế mạnh nhất định, chỉ là có tìm ra được hay không. Do vậy, vai trò của tôi là làm thế nào để phát huy tối đa cái hay đó, bằng cách viết ra ca khúc phù hợp nhất với họ.

Ngoài ra, tôi cũng luôn cố gắng tìm tòi những màu sắc khác của ca sĩ, bên cạnh thế mạnh hoặc phong cách quen thuộc của họ.

Ví dụ, AMEE sở hữu màu giọng thú vị nhưng cô ấy cũng có hạn chế là khi lên cao tần số âm thanh hơi chói. AMEE thuở ban đầu luôn xây dựng với hình ảnh “teen”, yêu đời, tích cực. Nhưng mọi người chưa thấy những khía cạnh khác của AMEE.

Khi hợp tác, tôi nhận thấy AMEE có thể the thé khi lên cao nhưng đó cũng là chất riêng trời ban, bởi lẽ, để một giọng hát mà cất lên mọi người nhận ra ngay, không phải ai cũng làm được.

Dĩ nhiên là cái gì cũng có hai mặt, màu giọng đó có thể khiến nhiều người cảm thấy khó chịu nhưng có màu sắc riêng là rất tốt. Khi sản xuất cho AMEE, nhiệm vụ của tôi là cân bằng lại, giúp cô ấy vẫn giữ được chất riêng mà vẫn phát triển, khắc phục được những hạn chế.

Quan trọng là producer phải hiểu ca sĩ. Như AMEE, có thể biến hóa, nhưng đương nhiên không thể nào để hát kiểu buồn, thảm thiết hay cố gắng khoe kỹ thuật như diva. Hát như vậy không hợp.

Thay vào đó, trường hợp của AMEE cần tập trung vào tư duy âm nhạc cập nhật, làm sao để luôn có chất liệu và tạo ra bất ngờ. Giống như album DreAMEEvừa rồi, khi AMEE hát ballad với Xuân hạ thu đông rồi lại xuân, nhiều người bất ngờ vì cô ấy hát rất tốt. Không ít khán giả tưởng giọng the thé như vậy không hát được ballad, nhưng thực tế đã chứng minh, AMEE làm được.

Với những người không có màu giọng, họ phải xử lý nhiều để tạo ra nét đặc trưng riêng. Nhưng với những người có màu giọng sẵn như AMEE thì lại cần hát đơn giản lại để mọi người cảm nhận. Tôi cho rằng, đến nay, AMEE đang là giọng nữ đầy triển vọng cho sự thành công hơn nữa trên thị trường.

Hương Tràm hiện sinh sống ở Mỹ, hơn một năm nay cô không có sản phẩm âm nhạc mới. Ảnh: Phạm Thắng.

Thị trường đang khuyết một màu sắc như Hương Tràm

Nhạc Việt đang có nhiều giọng ca nữ sung sức, có sản phẩm âm nhạc mới như Hoàng Thùy Linh, Bích Phương, Văn Mai Hương, Vũ Cát Tường, Hòa Minzy, AMEE, Chi Pu… Dường như các giọng nữ rất đa dạng và thị trường đang không thiếu gì. Nhưng thực ra, chúng ta đang khuyết mất màu sắc của một giọng nữ như Hương Tràm.

Màu sắc của Hương Tràm là nội lực. Nhưng quan trọng là nội lực ấy không mang thiên hướng hàn lâm như trước đây người ta vẫn nghĩ về những giọng ca như vậy. Ngược lại, sự nội lực của Hương Tràm phù hợp và hấp dẫn số đông khán giả đại chúng. Bởi vì, Hương Tràm hát cái gì cũng hay và đó chính là thế mạnh của Hương Tràm.

Âm nhạc cũng như điện ảnh, có diễn viên chỉ đóng được vai ác, có diễn viên chỉ đóng được vai hài, có diễn viên chỉ đóng vai đẹp, diễn viên chỉ đảm nhận vai quần chúng. Nhưng cũng rất cần những diễn viên có thể hóa thân vào tất cả loại vai.

Hương Tràm là một “diễn viên” như thế. Nhạc Việt đang thiếu một giọng ca có thể hát tất cả thể loại. Những giọng ca như Hương Tràm mà tìm đến các nhạc sĩ, thường họ sẽ khỏe vì muốn viết gì cho cô ấy cũng được.

AMEE luôn luôn là phải tươi mới, trẻ trung, dễ thương, tích cực... Hay như Văn Mai Hương lại thiên về buồn, có vậy, mới thực sự ấn tượng. Nhưng Hương Tràm thì có nhiều màu sắc, có thể chinh chiến đa dạng. Tôi không đánh giá Hương Tràm là nội lực nhất hay nhì của nhạc Việt. Bởi lẽ, mỗi màu sắc đều có giá trị, giống như có những diễn viên điện ảnh chỉ đóng được một dạng vai nhưng luôn xuất sắc, trở thành minh tinh, đó cũng là sự riêng biệt.

Song, đúng là thị trường đang thiếu một Hương Tràm.

Phòng thu không ma thuật như mọi người nghĩ

Một trong những câu chuyện mà báo giới và khán giả cũng quan tâm mổ xẻ là chuyện hát live của các nữ ca sĩ Việt hiện nay. Thực ra, chuyện hát live là phạm trù nghề nghiệp của từng người, nó không thực sự liên quan đến công việc của nhạc sĩ như tôi.

Nhưng đúng là thị trường hiện nay có những giọng ca nữ thành công ở sản phẩm phòng thu nhưng hát live không đạt được hiệu quả trọn vẹn.

Nhạc sĩ Hứa Kim Tuyền. Ảnh: Thành Chou.

Do vậy, nhiều người nghĩ rằng phòng thu góp phần cứu nhiều nữ ca sĩ. Nhưng thực tế, nó cũng cải thiện một phần nào thôi, chứ không thể nào biến một người không hát được thành một người hát được.

Phòng thu không ma thuật như thế, nó chỉ đơn giản là giúp các ca sĩ được thử đi thử lại nhiều lần, bao giờ tốt thì thôi.

Vì dụ câu nào thấy không hay thì hát đến khi nào cảm thấy hay thì thôi. Tất nhiên, sau đó, producer cũng thường dùng một số kỹ thuật phòng thu để chỉnh cho âm mượt mà hơn. Việc làm này cũng giống như mình chỉnh ảnh bằng phần mềm chỉnh ảnh, mình tỉa tót để các đường nét đẹp hơn nhưng mà dù sửa thế nào nó cũng vẫn là mình.

Giọng hát của ca sĩ cũng như thế, mình phải hát như thế nào đấy, để vào phòng thu, producer có thể tỉa tót được. Tôi nghĩ công nghệ phòng thu chỉ giúp lung linh và đẹp đẽ hơn, không thể vịt hóa thiên nga.

Hứa Kim Tuyền là một trong những nhạc sĩ sung sức nhất của thị trường nhạc Việt hiện nay. Anh là tác giả của nhiều bản hit, đồng thời cũng hợp tác với đa dạng ca sĩ như Tóc Tiên, Văn Mai Hương, Bảo Anh, AMEE, Miu Lê, Hương Giang Idol. Trong năm 2020, Hứa Kim Tuyền gây chú ý với ca khúc Hoa Kỳnằm trong dự án cá nhân, ngoài ra anh cũng là producer của album DreAMEE (AMEE), sáng tác Đốt(Văn Mai Hương), Sao người ta nỡ làm mình đau(Gill Lê)...

Theo Zing

Hương Tràm ra mắt dự án đầu tiên sau gần 1 năm sang Mỹ

 - Giọng ca 'Em gái mưa' công bố dự án âm nhạc đầu tiên mang nhiều ý nghĩa sau gần 1 năm du học tại xứ xở Cờ hoa.

Nhưng bên cạnh đó, người dùng sẽ thấy cụm camera của iPhone 14 Pro Max to hơn; đồng thời các phím bấm tăng giảm âm lượng được đẩy lên cao hơn một chút.

Một yếu tố khác đó là iPhone 14 Pro Max sẽ có màu tím (Deep Purple), màu chưa có trên iPhone 13 Pro Max. Ngược lại, màu xanh lam phai (Sierra Blue), xám than chì, và xanh lá cây của thế hệ trước sẽ không có trên iPhone 14 Pro Max.

Nếu được người dùng có thể để ý cụm camera trước hình viên nhộng trở nên phình to hơn trên iPhone 14 Pro Max, vì giờ vùng đen đó được tận dụng để hiển thị thông tin và trạng thái.

Anh Hào

iPhone 14, iPhone 14 Pro Max có những màu nào?

iPhone 14 Pro và iPhone 14 Pro Max sẽ có các màu mới là đen không gian (Space Black) và tím sâu (Deep Purple). Trong khi đó iPhone 14 cũng đã có màu tím mới.