Thung lũng Quy Hòa nằm lọt thỏm giữa một bên là dãy núi hình cánh cung, một bên là bờ biển cong cong đầy cát trắng. Từ trên cao nhìn xuống, ngôi làng của những bệnh nhân phong ẩn hiện dưới những hàng dừa rợp bóng nằm trong khuôn viên Bệnh viện Phong - Da liễu Trung ương Quy Hòa. Làng phong Quy Hòa từng được xem là thế giới của những con người bất hạnh, sống tách biệt với xã hội bên ngoài.

Vì mắc bệnh phong nên hầu hết các bệnh nhân đều bị khuyết tật. Những bi kịch đau thương gây ra từ vi khuẩn Hansen (vi khuẩn gây ra bệnh phong - PV) hiện lên rõ ràng hơn với hình ảnh người đàn ông trên chiếc xe lắc, đôi bàn tay trụi ngón. Đó là ông Phạm Văn Lem (SN 1955, người dân tộc Hrê, đền từ huyện Ba Tơ, tỉnh Quảng Ngãi).

Ông Lem vốn bị bệnh phong từ nhỏ. Vì sống giữa rừng núi xa xôi nên ông không được chữa trị kịp thời. Đến khi phát bệnh nặng, ông Lem bị người dân đuổi ra khỏi làng vì sợ lây truyền. Lay lắt mãi đến những năm 1980, một đoàn bác sĩ đến làng khám chữa bệnh thì phát hiện và đưa ông xuống Bệnh viện phong Quy Hòa. Sau 10 năm điều trị, cuối cùng ông Lem cũng thoát khỏi cảnh bệnh tật đeo bám.

Chỉ vào đôi chân đã bị cưa dưới gối và đôi bàn tay trụi ngón, ông Lem hồn nhiên nở nụ cười: “Tôi điều trị muộn màng, tay chân bị hư đâu có cứu được. Tôi được sống cũng là may mắn rồi. Nếu mà không được bác sĩ tốt bụng đưa xuống đây chắc tôi đã chết rồi”. Chúng tôi hỏi ông tật nguyền thế này có tủi thân lắm không, ông lắc đầu rồi bảo “không”. Sau đó, ông tươi cười ngỏ ý dẫn chúng tôi về thăm nhà.

Vợ chồng ông Lem, bà Hà.

Nhà ông Lem chỉ có hai gian ọp ẹp. Hè nhà được dùng làm cửa hàng tạp hóa mà theo ông Lem thì đó là nguồn sống của gia đình. Thấy ông Lem về, một phụ nữ người Kinh tươi cười bước ra. Đó là vợ ông, đôi bàn tay co quắp vì bệnh phong.

Ông Lem kể cho khách nghe chuyện tình của hai vợ chồng mình. Vợ ông, bà Phan Thị Hà (SN 1958, quê Quảng Nam) bị bệnh phong từ năm 14 tuổi nhưng không hề hay biết. Gia đình ban đầu cho uống thuốc nam không bớt nên sau đó bỏ mặc.

Mãi đến mấy năm sau, bà Hà mới được được đưa đến bệnh viện và biết rằng mình bị bệnh phong. Thời gian trôi đi, năm 1994, căn bệnh phát nặng, bà Hà phải ra Đà Nẵng phẫu thuật. Nhưng sau đó bà trở về nhà đi làm ruộng khiến căn bệnh càng thêm trầm trọng hơn. Rồi bà xin vào Quy Hòa với hi vọng được chữa trị dứt bệnh.

Những ngày bà điều trị, ông Lem thường lên khu an dưỡng ở bệnh viện chơi rồi hai người gặp nhau. Thấy người phụ nữ tội nghiệp, ông Lem thường mua bánh tráng đến mời bà ăn và động viên an ủi bà. Hai người trò chuyện tâm đầu ý hợp dù có nhiều bất đồng về ngôn ngữ.

“Tôi lên khu an dưỡng chơi được thời gian thì không đến nữa. Sau đó nghe mấy người nói: “Cô Hà buồn lắm”. Tôi hỏi nguyên do thì họ bảo: “Cô Hà thương anh rồi”. Tôi gãi đầu gãi tai nghĩ mình bệnh tật thế này sao người ta thương? Tôi lảng tránh nhưng mọi người cứ nói vào nên tôi đành đến gặp cô ấy. Chúng tôi bốn mắt nhìn nhau mà ngại ngùng chẳng biết nói gì. Rồi tôi nghĩ người ta đã không chê mà đem lòng thương mình nên cũng bớt mặc cảm. Cuối cùng chúng tôi đến với nhau, theo kiểu góp gạo nấu cơm chung”, ông Lem kể.

Quyết định gắn bó với nhau, hai người cùng báo tin cho người thân ở quê nhà biết sự tình. Thế nhưng ngày mẹ bà Hà lặn lội vào Quy Hòa, ông Lem vì mặc cảm mình bị tàn phế nên chạy trốn biệt tăm. Bà Hà đi tìm mãi mới đưa được ông về để gặp mẹ vợ tương lai.

Nhìn chàng thanh niên tay chân ngắn ngủn, bà cụ thấu hiểu mọi chuyện, liền bảo: “Các con đều bệnh tật, nếu đã có tình cảm thì hãy thương nhau trọn đời”. Câu nói này khiến ông Lem cảm động khóc sụt sùi. Được người mẹ chứng giám, họ nên nghĩa vợ chồng từ dạo đó.

Khi bà Hà xuất viện, ông bà cùng xin một ngôi nhà nhỏ trong làng để nương trú. Sống được 3 năm thì bà Hà sinh cho ông cậu con trai kháu khỉnh, niềm hạnh phúc nhân lên gấp bội. Càng vui hơn khi đứa bé lớn lên mạnh khỏe, lanh lợi. Vợ chồng ông Lem cho biết con trai họ nay 15 tuổi, học lớp 10.

Qua bao năm tháng, đứa con chính là sợi dây vô hình neo chặt tình cảm vợ chồng. Với làng phong thì cậu trai mang hai dòng máu Kinh - Hrê là “quả ngọt” của tình yêu không phân biệt dân tộc, vùng miền. Tìm hiểu mới biết, những trường hợp như vợ chồng ông Lem ở đây không phải là chuyện hiếm.

Ngày yêu nhau, em vẫn xưng cậu tớ với tôi, tôi thấy buồn cười. Tôi ép em gọi bằng anh, em nhất định không. (ảnh minh họa)

Thân nhau được gần 2 năm, tôi chính thức ngỏ lời yêu em. Với tôi, em là người con gái rất tốt, hợp với tôi, yêu thương và quan tâm tôi. Chúng tôi tâm đầu ý hợp từ lâu nên tỏ tình chỉ là hình thức. Hai đứa dành tình cảm cho nhau, quan tâm nhau, lo lắng cho nhau, chỉ cần cả ngày không thấy cuộc điện thoại nào là ngay lập tức gọi điện hỏi thăm xem có bị ốm hay không. Tình cảm tự nhiên đến như thế, nhẹ nhàng, chân thành…

Ngày yêu nhau, em vẫn xưng cậu tớ với tôi, tôi thấy buồn cười. Tôi ép em gọi bằng anh, em nhất định không. Em còn bảo tôi gọi em bằng chị. Câu chuyện chị em tạo ra khá nhiều câu chuyện hài hước trong cuộc sống của chúng tôi. Mãi đến sau này, khi chúng tôi đã là vợ chồng vẫn luôn trêu nhau gọi chị em.

Về nhà chồng, sống với nhà chồng, có quá nhiều áp lực từ bố mẹ chồng, em đã gầy đi trông thấy. Nhìn em tiều tụy, đen gầy và xấu hơn. Em vốn cũng không phải là xinh đẹp nên khi em gầy đi, nhìn em thật tội nghiệp. Tôi thương em nhiều, nhìn em như thế tôi xót xa trong lòng. Nhớ lại ngày em yêu tôi, nhìn em trẻ trung, phong cách. Hơn tôi 2 tuổi nhưng trẻ hơn tôi nhiều, bây giờ thì khác một trời một vực, em già và xuống sắc. Tôi cảm thấy buồn lắm…

Sinh con xong, người ta thì béo, nhìn trắng trẻo, nhưng bây giờ thì vợ gầy quá, xơ xác chẳng tăng được cân nào. (ảnh minh họa)

Tôi cũng cố gắng động viên em, mỗi lần thấy em buồn vì chuyện gia đình, tôi đều phải ở bên. Tôi sợ vợ sẽ vì suy nghĩ mà càng gầy, càng kém ăn uống nên tôi liên tục nói về những chuyện vui, kể những câu chuyện ngày yêu nhau cho vợ an lòng. Ở chung với bố mẹ, tôi biết em chịu nhiều thiệt thòi nhưng tôi có làm được gì cho em nữa đâu, vì tôi chưa có điều kiện để có thể mua cho em được nhà riêng. Tôi đang cố gắng làm việc từng ngày.

Sinh con xong, người ta thì béo, nhìn trắng trẻo, nhưng bây giờ thì vợ gầy quá, xơ xác chẳng tăng được cân nào. Chăm con thơ, con quấy khóc suốt đêm làm đôi mắt vợ thâm quầng. Vợ thật sự quá vất vả vì tôi. Người đàn bà sinh cho chúng ta một đứa con đã là công lao quá lớn rồi, sự hi sinh của người phụ nữ lớn lao như vậy, đàn ông nên trân trọng tất cả.

Tôi thay vợ chăm con, làm việc nhà giúp vợ để vợ có những giấc ngủ ngon. Tôi thương người vợ của tôi khi bị thiên hạ dị nghị là vợ già, xấu hơn tôi nhiều. Người phụ nữ khi chưa chồng xinh đẹp, trẻ trung nhưng khi có con, họ gầy đi, xấu đi, già đi lại còn bị người khác chê bai, ai có thấu được nỗi lòng của người phụ nữ như vậy? Làm chồng, người yêu thương bên cạnh vợ không hiểu được chuyện đó thì hiểu chuyện gì?

Họ không làm tôi cảm thấy phiền vì vợ của mình dù vợ của họ rất trẻ trung, xinh đẹp mà lại càng làm tôi thương vợ, yêu vợ hơn. (ảnh minh họa)

Mỗi lần đưa vợ đi đâu đó, bạn bè đều giấu giếm chê bai vợ của tôi già, bảo là tôi lấy vợ trẻ không lấy đi lấy người hơn tuổi rồi bây giờ lại già hơn chồng bao nhiêu. Tôi chẳng hài lòng cách họ nói thế. Lòng tôi biết vậy, nhưng tôi đâu nói ra. Tôi trân trọng những gì vợ hi sinh cho tôi, tôi đâu chê bai gì vợ. Những lời khó nghe của họ khiến tôi cảm thấy xót xa.

Họ không làm tôi cảm thấy phiền vì vợ của mình dù vợ của họ rất trẻ trung, xinh đẹp mà lại càng làm tôi thương vợ, yêu vợ hơn. Tôi sẽ cố gắng dành thời gian chăm vợ con, để vợ tôi có thời gian chăm sóc bản thân, cố gắng tìm lại hình ảnh ngày trước. Có gì khó đâu nếu như thật sự yêu thương nhau và thật tâm vì nhau. Còn nếu cứ ngồi một chỗ, nhìn người khác rồi chê bai vợ mình thì quả là không đáng mặt làm chồng…

Từ thời cổ đại, con người đã sớm hình thành những nỗi sợ từ sâu trong tiềm thức. Chúng ta sợ những thứ không thể chạm vào, sợ những thứ mà ta cảm thấy rằng chúng mang lại mối đe dọa, và hơn hết là sợ những thứ mà ta chưa hiểu.

Nỗi sợ về việc AI có thể đe dọa nhân loại, thậm chí tiếp quản nền văn minh của chúng ta trên thực tế bắt nguồn từ ý tưởng máy móc vượt qua trí thông minh của con người, để rồi đưa ra những quyết định độc lập, dẫn đến hậu quả thảm khốc.

Đây là mối quan ngại thực sự khi chúng ta vẫn đang phát triển các công nghệ ngày càng tiên tiến, như xe tự lái, nhà thông minh... vốn dựa vào AI để đưa ra quyết định thay cho người dùng.

Một khả năng khác là máy móc có thể trở nên tiên tiến đến mức, chúng "hack" vào các hệ thống thiết yếu như lưới điện và hệ thống tài chính, kiểm soát các khía cạnh quan trọng của xã hội loài người.

Cũng không loại trừ khả năng về những robot tự hành, có thể hoạt động như một đội quân, chế ngự con người và chiếm lấy thế giới, giống như ý tưởng trong bộ phim Terminator.

Theo thời gian, những viễn cảnh tiềm năng này không chỉ là sản phẩm của trí tưởng tượng, mà chúng thực sự là những mối đe dọa cần phải được giải quyết trong tương lai không xa.

Tuy nhiên, các chuyên gia khẳng định, con người vẫn hoàn toàn "làm chủ cuộc chơi", và máy móc sẽ luôn bị hạn chế về khả năng của chúng.

Vì sao AI khó vượt qua con người?

Tại tọa đàm "Triển khai AI trong thực tế", GS Yann LeCun, Giám đốc Khoa học Trí tuệ nhân tạo tại Meta, người được mệnh danh "cha đẻ" của AI, đã lên tiếng trấn an về những mối đe dọa mà công nghệ AI có thể mang lại.

Ông cho rằng, AI còn lâu mới vươn được tới trí thông minh của con người. Đó là vì AI chưa có khả năng suy xét, lý luận.

Để máy móc thống trị thế giới, trước hết, chúng thực sự cần phải có động cơ và mong muốn thúc đẩy điều này. Tuy nhiên, máy móc không phải là sinh vật có tri giác và chúng không có khả năng tự nhận thức, cũng như cảm xúc.

Điều này có nghĩa là máy móc không có mong muốn thống trị thế giới hoặc bất kỳ động cơ nào khác. Ý tưởng đó vẫn chỉ luôn nằm trong tư duy của chúng ta- con người.

"AI không phải mối đe dọa của nhân loại", GS Yann LeCun khẳng định. "Trên thực tế, AI vẫn chưa đạt được trí thông minh của một con mèo".

Ông dẫn chứng các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) hiện mới chỉ có khả năng đoán từ, chứ chưa thể đoán hình ảnh. Ví dụ khi đưa một đoạn video và yêu cầu AI dự đoán hình ảnh tiếp theo, AI đã đưa ra các dự đoán sai hoàn toàn do AI chưa có thế giới quan để hiểu cách vận hành của các sự vật, sự việc.

Điều đáng chú ý là AI không phải là một thực thể đơn lẻ, mà là một lĩnh vực nghiên cứu rộng lớn bao gồm nhiều loại công nghệ và ứng dụng khác nhau.

Do đó, không có khả năng một hệ thống hoặc ứng dụng AI đơn lẻ có thể trở nên mạnh đến mức thống trị thế giới.

Theo chuyên gia tới từ Meta, chúng ta không nên sợ hãi, mà cần tập trung vào khả năng tận dụng cho các cơ hội mà AI mang lại.

Sử dụng AI để loại bỏ nỗi lo từ AI

Theo GS Yann LeCun, AI nên được coi là kho chứa đựng kiến thức của toàn nhân loại, và nó cần được tồn tại, cũng như cung cấp dưới dạng các nền tảng AI mã nguồn mở.

"Cách tốt nhất để chống lại AI, là dùng AI", GS Yann LeCun chia sẻ.

Từ kinh nghiệm thực tế, GS LeCun cho biết, công nghệ AI đã đạt được những bước tiến ấn tượng trong việc tự động phát hiện và gỡ bỏ các bài viết thù địch trên các nền tảng của Meta.

Theo đó, số lượng các bài phát ngôn thù địch được AI phát hiện và loại bỏ đã tăng từ 25% vào năm 2017 lên đến 95% vào năm 2023. Điều này cho thấy sự phát triển vượt bậc của AI trong việc hiểu và xử lý ngôn ngữ tự nhiên, bao gồm cả tiếng Việt.

Không chỉ Meta, các tập đoàn lớn như Google, Microsoft... cũng sử dụng AI để phát hiện những lỗ hổng bảo mật tiềm năng trên hệ thống, thay vì dựa vào cách tìm thủ công.

Đầu tháng 11, CEO Sundar Pichai của Google cho biết công ty đang sử dụng các công cụ AI nội bộ để viết hơn 25% số lượng mã lập trình mới của họ, sau đó những đoạn mã lập trình này được các kỹ sư của Google xem xét lại trước khi sử dụng thực tế.

"Google đang sử dụng AI tự phát triển để cải thiện quy trình lập trình, giúp tăng năng suất và hiệu quả", Sundar Pichai cho biết.

"Hiện nay, hơn 25% tổng số mã lập trình mới tại Google được tạo ra bởi AI, sau đó được các kỹ sư con người xem xét và chấp nhận. Điều này sẽ giúp các kỹ sư của chúng tôi làm được nhiều việc và tiến lên nhanh hơn".

GS Leslie Gabriel Valiant, Đại học Harvard (Mỹ), "cha đẻ" của lý thuyết học máy, cho rằng chỉ nên dùng AI như một ứng dụng trung gian giúp con người làm tốt hơn việc họ đang làm.

"AI làm tăng năng lực của chúng ta trong các lĩnh vực khác nhau và đó mới là mục đích quan trọng nhất", vị chuyên gia này cho biết.

Trên thực tế, tư duy cởi mở AI nói riêng và công nghệ nói chung, từ lâu đã là một điểm mạnh của người Việt Nam. Đây là điều được GS Yann LeCun đặc biệt nhấn mạnh trong chuyến ghé thăm dải đất chữ S.

Ông nói: "Việt Nam dân số trẻ, có thái độ tích cực với phát triển công nghệ, khác biệt với các quốc gia ở châu Âu, Bắc Mỹ... vốn có tâm lý lo sợ, e ngại với AI".

Theo GS Yann LeCun, Chính phủ Việt Nam nên trao thêm cơ hội cho người trẻ, tăng cường giáo dục công nghệ, đầu tư, tạo cảm hứng cho cộng đồng khởi nghiệp, cũng như các chuyên gia nước ngoài có cơ hội tới Việt Nam và góp chất xám cho quá trình phát triển đất nước.

Tuần lễ Khoa học công nghệ và Lễ trao giải VinFuture 2024 diễn ra từ ngày 4/12 đến 7/12 tại Hà Nội.

Đây là chuỗi sự kiện tầm vóc quốc tế, hội tụ nhiều tên tuổi trong các lĩnh vực trọng yếu như khoa học vật liệu, trí tuệ nhân tạo, ô nhiễm không khí và nghiên cứu môi trường… Tâm điểm của chuỗi sự kiện là Lễ vinh danh các nhà khoa học có thành tựu xuất sắc, đang góp phần phụng sự cho cuộc sống.

Bước sang năm thứ 4, Tuần lễ Khoa học công nghệ và Lễ trao giải VinFuture ghi dấu ấn là một trong những sự kiện thường niên tâm điểm được đón chờ nhất của giới khoa học công nghệ toàn cầu.