Trong báo cáo tháng 5 đối với tình hình thực hiện Nghị quyết 17 của Chính phủ về Chính phủ điện tử, Bộ TT&TT đã nêu rõ, một trong những tồn tại, hạn chế thời gian qua là công tác an toàn, an ninh mạng ở nhiều nơi còn chưa được bảo đảm.

Do vậy, để bảo đảm an toàn thông tin mạng, Bộ TT&TT sẽ tiếp tục tăng cường giám sát an toàn hệ thống thông tin, chủ động rà quét trên không gian mạng Việt Nam, đánh giá, thống kê và tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, cảnh báo trên các phương tiện thông tin đại chúng để người dùng biết, phòng tránh. Đồng thời, tiếp tục có các văn bản cảnh báo cho các bộ, ngành, địa phương và các thành viên trong mạng lưới ứng cứu sự cố để đôn đốc việc rà soát điểm yếu lỗ hổng, dấu hiệu tấn công mạng.

Chia sẻ với VietNamNetở góc độ chuyên gia lâu năm trong ngành, ông Vũ Ngọc Sơn, Giám đốc Kỹ thuật Công ty NCS nhận định, trong các tháng đầu năm 2023, một hiện tượng đáng chú ý là việc các nhóm tin tặc tấn công chèn quảng cáo cờ bạc, cá độ vào các website của cơ quan nhà nước và khối giáo dục. Các đối tượng này tấn công thông qua những lỗ hổng cơ bản, trong đó nhiều nhất là SQL Injection; từ đó chiếm được quyền điều khiển máy chủ và thực hiện chèn code quảng cáo, SEO cho các trang cá độ, cờ bạc.

Trong trao đổi tại Vietnam Security Summit 2023 chủ đề “An toàn dữ liệu: Bảo vệ tài nguyên số quốc gia” ngày 2/6, Thiếu tướng Nguyễn Văn Giang, Phó Cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Bộ Công an đã nhận định tấn công khai thác lỗ hổng bảo mật để chiếm quyền kiểm soát, đánh cắp dữ liệu từ các cơ quan, tổ chức là hoạt động nổi bật, là 1 trong 4 xu hướng phổ biến của tội phạm mạng đánh cắp dữ liệu.

Liên quan đến các điểm yếu, lỗ hổng an toàn thông tin trong các hệ thống của cơ quan nhà nước, trong 4 tháng đầu năm nay, hệ thống kỹ thuật của NCSC đã ghi nhận tổng số 52.077 điểm yếu, lỗ hổng. Trong đó, riêng trong tháng 4/2023, số điểm yếu, lỗ hổng an toàn thông tin của hệ thống thông tin các cơ quan nhà nước được ghi nhận lên tới trên 39.300. Đặc biệt, có một số lỗ hổng đã và đang được các nhóm tấn công lợi dụng để thực hiện các cuộc tấn công có chủ đích APT.

Các chuyên gia cũng khuyến nghị quản trị hệ thống cần thường xuyên rà soát tổng thể, từ thiết kế hạ tầng, cấu hình an ninh, quy trình vận hành đến mã nguồn của website, cập nhật đầy đủ các bản vá lỗ hổng, đồng thời xây dựng các phương án giám sát 24/7 để phát hiện chủ động và kịp thời ứng phó với các cuộc tấn công mạng.

Theo đánh giá của Cục An toàn thông tin, Bộ TT&TT, thời gian qua công tác tổ chức kiểm tra, đánh giá, giám sát, bảo đảm an toàn, an ninh mạng cho các hệ thống thông tin phục vụ chính phủ điện tử đã tiếp tục được các bộ, ngành, địa phương đẩy mạnh.

Thống kê từ hệ thống của Trung tâm Giám sát an toàn không gian mạng quốc gia – NCSC thuộc Cục An toàn thông tin cho thấy, trong tháng 5/2023, Trung tâm ghi nhận, cảnh báo và hướng dẫn xử lý 695 cuộc tấn công mạng gây ra sự cố vào các hệ thống thông tin tại Việt Nam, tăng 39,6% so với tháng 4 năm nay giảm 17,9% so với cùng kỳ tháng 5 năm ngoái.

Lũy kế 5 tháng đầu năm nay, tổng số sự cố tấn công mạng gây ra sự cố vào các hệ thống tại Việt Nam được hệ thống của NCSC ghi nhận, cảnh báo và hướng dẫn xử lý là 4.639. Trong khi đó, số sự cố tấn công mạng vào các hệ thống thông tin Việt Nam trong 5 tháng đầu năm ngoái là 5.463.

Trong báo cáo tháng 5 đối với tình hình thực hiện Nghị quyết 17 của Chính phủ về Chính phủ điện tử, Bộ TT&TT đã nêu rõ, một trong những tồn tại, hạn chế thời gian qua là công tác an toàn, an ninh mạng ở nhiều nơi còn chưa được bảo đảm.

Do vậy, để bảo đảm an toàn thông tin mạng, Bộ TT&TT sẽ tiếp tục tăng cường giám sát an toàn hệ thống thông tin, chủ động rà quét trên không gian mạng Việt Nam, đánh giá, thống kê và tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, cảnh báo trên các phương tiện thông tin đại chúng để người dùng biết, phòng tránh. Đồng thời, tiếp tục có các văn bản cảnh báo cho các bộ, ngành, địa phương và các thành viên trong mạng lưới ứng cứu sự cố để đôn đốc việc rà soát điểm yếu lỗ hổng, dấu hiệu tấn công mạng.

Chia sẻ với VietNamNetở góc độ chuyên gia lâu năm trong ngành, ông Vũ Ngọc Sơn, Giám đốc Kỹ thuật Công ty NCS nhận định, trong các tháng đầu năm 2023, một hiện tượng đáng chú ý là việc các nhóm tin tặc tấn công chèn quảng cáo cờ bạc, cá độ vào các website của cơ quan nhà nước và khối giáo dục. Các đối tượng này tấn công thông qua những lỗ hổng cơ bản, trong đó nhiều nhất là SQL Injection; từ đó chiếm được quyền điều khiển máy chủ và thực hiện chèn code quảng cáo, SEO cho các trang cá độ, cờ bạc.

Trong trao đổi tại Vietnam Security Summit 2023 chủ đề “An toàn dữ liệu: Bảo vệ tài nguyên số quốc gia” ngày 2/6, Thiếu tướng Nguyễn Văn Giang, Phó Cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Bộ Công an đã nhận định tấn công khai thác lỗ hổng bảo mật để chiếm quyền kiểm soát, đánh cắp dữ liệu từ các cơ quan, tổ chức là hoạt động nổi bật, là 1 trong 4 xu hướng phổ biến của tội phạm mạng đánh cắp dữ liệu.

Liên quan đến các điểm yếu, lỗ hổng an toàn thông tin trong các hệ thống của cơ quan nhà nước, trong 4 tháng đầu năm nay, hệ thống kỹ thuật của NCSC đã ghi nhận tổng số 52.077 điểm yếu, lỗ hổng. Trong đó, riêng trong tháng 4/2023, số điểm yếu, lỗ hổng an toàn thông tin của hệ thống thông tin các cơ quan nhà nước được ghi nhận lên tới trên 39.300. Đặc biệt, có một số lỗ hổng đã và đang được các nhóm tấn công lợi dụng để thực hiện các cuộc tấn công có chủ đích APT.

Các chuyên gia cũng khuyến nghị quản trị hệ thống cần thường xuyên rà soát tổng thể, từ thiết kế hạ tầng, cấu hình an ninh, quy trình vận hành đến mã nguồn của website, cập nhật đầy đủ các bản vá lỗ hổng, đồng thời xây dựng các phương án giám sát 24/7 để phát hiện chủ động và kịp thời ứng phó với các cuộc tấn công mạng.

Quản lý người dùng truy cập mạng

Đây là một trong những phương án phù hợp để đảm bảo an toàn cho các gia đình có con trẻ hoặc đông thành viên sử dụng nhiều thiết bị khác nhau. 

Bố mẹ có thể tìm hiểu và lựa chọn cho mình phần mềm uy tín và phù hợp để quản lý thành viên trên không gian mạng.

Ví dụ những phụ huynh đang sử dụng Internet FPT có thể ứng dụng Hi FPT để quản lý thông tin về mạng Wi-Fi nhà mình và kiểm soát hoạt động của con trẻ trên Internet: chủ động ngăn chặn các nội dung xấu hoặc website có chứa virus mã độc, thiết lập khung giờ có thể sử dụng Internet trên các thiết bị mà bạn cho phép… Ngoài ra, ứng dụng này còn phân loại nhiều dạng nội dung khác nhau như nội dung người lớn, cờ bạc, bạo lực... để phụ huynh có thể tích chọn, nhằm tạo một bộ lọc phù hợp cho thành viên trong gia đình. 

Đổi mật khẩu Wi-Fi và khởi động lại Modem theo định kỳ

Đổi mật khẩu Wi-Fi thường xuyên và khởi động lại đều đặn hằng tuần cho Modem sẽ giúp thiết bị hoạt động tốt hơn, loại bỏ các mã độc gây nguy hiểm (nếu có) và đảm bảo việc online an toàn.

Năm 2018, 500.000 router của hơn 50 nước đã bị một phần mềm độc hại có tên VPNFilter xâm nhập. Phần mềm này tìm đến chủ yếu là các router của văn phòng nhỏ và nhà ở.

Để giải quyết sự cố trên, FBI đã khuyên người dùng tắt router của mình, đợi 30 giây, sau đó mở lên. Thao tác này giúp loại bỏ phần mềm độc hại khỏi máy.

Thường xuyên kiểm tra thiết bị đang kết nối với Wi-Fi

Mức độ chậm của Internet tùy thuộc vào số lượng thiết bị được kết nối với mạng và lượng dữ liệu đang sử dụng. Ngoài tăng tốc đường truyền, việc thường xuyên kiểm tra các thiết bị đang kết nối sẽ giúp người dùng quản lý được mức độ hoạt động trên Internet của gia đình và bảo mật Wi-Fi nhà mình nếu phát hiện thiết bị lạ đang truy cập.

Tìm hiểu các đường liên kết trước khi nhấn vào

Một giải pháp nữa để đảm bảo an toàn Internet cho gia đình là tìm hiểu các địa chỉ của trang web trước khi quyết định truy cập. Các đường liên kết lừa đảo hoặc chứa mã độc sẽ làm lộ các thông tin và tài liệu cá nhân, thậm chí là ảnh hưởng đến tài sản.

Các khách hàng cũng có thể tra cứu thông tin tên miền nghi vấn lừa đảo thông qua trang web tracuutenmien.gov.vn trước khi quyết định nhấn vào.

Hạn chế cài đặt phần mềm lậu

Khi sử dụng các phần mềm lậu khả năng máy tính bị virus xâm nhập vào thiết bị rất cao. Nó gây ra mối đe dọa về an toàn thông tin cá nhân từ tài khoản mạng xã hội, thư điện tử, dấu vân tay cho đến mật khẩu trên các thiết bị công nghệ và nhất là tài khoản ngân hàng của khách hàng.

Quét virus cho thiết bị thường xuyên

Các phần mềm diệt virus hiện nay đã được trang bị thêm khả năng chống website bị nhiễm độc. Do đó, việc sử dụng thêm phần mềm sẽ là một phương pháp tối ưu khi không may gặp phải những website có mối nguy hại.

Hi FPT là ứng dụng được phát triển bởi Công ty Cổ phần Viễn thông FPT (FPT Telecom), cung cấp những tính năng phục vụ khách hàng trong việc quản lý các dịch vụ viễn thông, điều khiển thiết bị Wi-Fi từ xa, đảm bảo an toàn kết nối mạng; các yêu cầu khách hàng cần hỗ trợ về dịch vụ internet, nâng cấp băng thông, phục vụ thanh toán hoặc thay đổi các thông tin hợp đồng online... Hiện ứng dụng Hi FPT đã ra mắt version 7.0 với nhiều tính năng độc đáo được cung cấp. 

Ứng dụng Hi FPT hiện đã có mặt trên App Store và CH Play. 

Doãn Phong

Trong thời đại công nghệ số, nhu cầu sử dụng và lắp đặt Internet của các gia đình ngày càng tăng. Việc quản lý thiết bị Modem Wi-Fi và đảm bảo an toàn Internet tại nhà là mối quan tâm của rất nhiều khách hàng. Dưới đây là 7 cách giúp độc giả có thể tự quản lý đường truyền nhà mình và đảm bảo an toàn cho các thành viên trong gia đình trên không gian mạng. 

Hướng dẫn trẻ em sử dụng Internet thay vì cấm sử dụng

Không gian mạng chứa đựng kho kiến thức khổng lồ, song nếu không biết khai thác và sử dụng mạng Internet đúng cách sẽ tiềm ẩn nhiều nguy hại khó lường, đặc biệt là đối với con trẻ. Vì vậy, các bậc phụ huynh nên dành thời gian cung cấp kiến thức cho con, hướng dẫn trẻ những kiến thức cần thiết như: Không nên công khai thông tin cá nhân, sử dụng mật khẩu mạnh và không được chia sẻ chúng với ai hoặc không nhận lời mời gặp gỡ người lạ quen biết qua các nền tảng mạng xã hội...

Quản lý người dùng truy cập mạng

Đây là một trong những phương án phù hợp để đảm bảo an toàn cho các gia đình có con trẻ hoặc đông thành viên sử dụng nhiều thiết bị khác nhau. 

Bố mẹ có thể tìm hiểu và lựa chọn cho mình phần mềm uy tín và phù hợp để quản lý thành viên trên không gian mạng.

Ví dụ những phụ huynh đang sử dụng Internet FPT có thể ứng dụng Hi FPT để quản lý thông tin về mạng Wi-Fi nhà mình và kiểm soát hoạt động của con trẻ trên Internet: chủ động ngăn chặn các nội dung xấu hoặc website có chứa virus mã độc, thiết lập khung giờ có thể sử dụng Internet trên các thiết bị mà bạn cho phép… Ngoài ra, ứng dụng này còn phân loại nhiều dạng nội dung khác nhau như nội dung người lớn, cờ bạc, bạo lực... để phụ huynh có thể tích chọn, nhằm tạo một bộ lọc phù hợp cho thành viên trong gia đình. 

Đổi mật khẩu Wi-Fi và khởi động lại Modem theo định kỳ

Đổi mật khẩu Wi-Fi thường xuyên và khởi động lại đều đặn hằng tuần cho Modem sẽ giúp thiết bị hoạt động tốt hơn, loại bỏ các mã độc gây nguy hiểm (nếu có) và đảm bảo việc online an toàn.

Năm 2018, 500.000 router của hơn 50 nước đã bị một phần mềm độc hại có tên VPNFilter xâm nhập. Phần mềm này tìm đến chủ yếu là các router của văn phòng nhỏ và nhà ở.

Để giải quyết sự cố trên, FBI đã khuyên người dùng tắt router của mình, đợi 30 giây, sau đó mở lên. Thao tác này giúp loại bỏ phần mềm độc hại khỏi máy.

Thường xuyên kiểm tra thiết bị đang kết nối với Wi-Fi

Mức độ chậm của Internet tùy thuộc vào số lượng thiết bị được kết nối với mạng và lượng dữ liệu đang sử dụng. Ngoài tăng tốc đường truyền, việc thường xuyên kiểm tra các thiết bị đang kết nối sẽ giúp người dùng quản lý được mức độ hoạt động trên Internet của gia đình và bảo mật Wi-Fi nhà mình nếu phát hiện thiết bị lạ đang truy cập.

Tìm hiểu các đường liên kết trước khi nhấn vào

Một giải pháp nữa để đảm bảo an toàn Internet cho gia đình là tìm hiểu các địa chỉ của trang web trước khi quyết định truy cập. Các đường liên kết lừa đảo hoặc chứa mã độc sẽ làm lộ các thông tin và tài liệu cá nhân, thậm chí là ảnh hưởng đến tài sản.

Các khách hàng cũng có thể tra cứu thông tin tên miền nghi vấn lừa đảo thông qua trang web tracuutenmien.gov.vn trước khi quyết định nhấn vào.

Hạn chế cài đặt phần mềm lậu

Khi sử dụng các phần mềm lậu khả năng máy tính bị virus xâm nhập vào thiết bị rất cao. Nó gây ra mối đe dọa về an toàn thông tin cá nhân từ tài khoản mạng xã hội, thư điện tử, dấu vân tay cho đến mật khẩu trên các thiết bị công nghệ và nhất là tài khoản ngân hàng của khách hàng.

Quét virus cho thiết bị thường xuyên

Các phần mềm diệt virus hiện nay đã được trang bị thêm khả năng chống website bị nhiễm độc. Do đó, việc sử dụng thêm phần mềm sẽ là một phương pháp tối ưu khi không may gặp phải những website có mối nguy hại.

Hi FPT là ứng dụng được phát triển bởi Công ty Cổ phần Viễn thông FPT (FPT Telecom), cung cấp những tính năng phục vụ khách hàng trong việc quản lý các dịch vụ viễn thông, điều khiển thiết bị Wi-Fi từ xa, đảm bảo an toàn kết nối mạng; các yêu cầu khách hàng cần hỗ trợ về dịch vụ internet, nâng cấp băng thông, phục vụ thanh toán hoặc thay đổi các thông tin hợp đồng online... Hiện ứng dụng Hi FPT đã ra mắt version 7.0 với nhiều tính năng độc đáo được cung cấp. 

Ứng dụng Hi FPT hiện đã có mặt trên App Store và CH Play. 

Doãn Phong

"Hệ lụy mở trường tràn lan"

Trò chuyện về hiện trạng nơi nơi xét tuyển bổ sung như hiện nay, bà Bùi Trân Phượng, Hiệu trưởng Trường ĐH Hoa Sen cho biết: “Giảng viên trường tôi nói có một căn cứ lý thuyết cho cách làm của Bộ GD-ĐT, chứ không phải tùy tiện”.

Xét tuyển bổ sung - tình nguyện viên đông hơn thí sinh (Ảnh Đinh Quang Tuấn)

Lý thuyết này, theo bà Phượng, là Bộ muốn xử lý trên số đông.“Năm ngoái, khi có mọi thông tin, thí sinh sẽ biết được ngày nào, có bao nhiêu người nộp đơn vào đâu. Do đó, thí sinh tìm và lấy giải pháp nào có lợi cho mình. Hiện tượng hỗn loạn ngày cuối là do thí sinh có quá nhiều thông tin.

Năm nay, Bộ cũng thay đổi với căn cứ lý thuyết là để thí sinh có ít thông tin, chọn lựa được hạn chế với mong muốn giảm hỗn loạn. Đó là mong muốn  của người quản lý”.

Tuy nhiên, bà Phượng cho rằng có yếu tố khác xuất hiện mà Bộ chưa nắm kịp thời. Đó là tình trạng trường đại học mở tràn lan, cung cao hơn cầu.

Người đi học dè dặt hơn: Phụ huynh có tiền thì muốn cho con ăn học đàng hoàng, phụ huynh ở nông thôn không có tiền thấy cảnh tấm bằng tốt nghiệp vẫn không thể xin việc sẽ đắn đo.

Bà Phượng nhìn nhận “Bây giờ là lúc ngành giáo dục trả giá cho những sai lầm trước đây. Tất nhiên đây không phải là lỗi của những người đặt ra quy định tuyển sinh năm nay".

Những sai lầm trước đây là vấn đề trường đại học mở ra tràn làn, số lượng thừa, chất lượng kém. Người học bắt đầu rút kinh nghiệm vì bỏ tiền bạc, thời gian, tuổi trẻ học đại học không phải là con đường chắc chắn an toàn, mà họ có nhiều con đường khác.

“Đây là lần đầu tiên thực trạng cung lớn hơn cầu được thể hiện rất rõ. Cũng là hệ lụy của nhiều năm trước tích lũy lại, chứ không nhất thời xuất hiện”– bà Phượng nhận định.

Phân tích của bà Phượng được Bộ GD-ĐT lý giải ngay sau khi xuất hiện câu hỏi "Thí sinh đã đi đâu" lúc các trường kết thúc tuyển đợt 1.

Bà Nguyễn Thị Kim Phụng, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học giải thích: Trong những năm gần đây số lượng thí sinh đăng ký thi/xét tuyển vào đại học tương đối ổn định trong khi chỉ tiêu tuyển sinh của các trường ngày càng tăng làm nguồn tuyển giảm đi. Các trường khi xác định chỉ tiêu cũng chưa dựa vào thực tế nhu cầu học của xã hội, chưa dựa trên cơ sở phân tích, đánh giá nhu cầu sử dụng của thị trường lao động đối với ngành nghề đào tạo… mà chủ yếu dựa vào năng lực đào tạo tối đa của mình và kinh nghiệm tuyển sinh của năm trước.

"Bất đắc dĩ mới phải tuyển bổ sung"

Về đợt tuyển bổ sung sắp tới, trong bài viết trên báoTuổi TrẻTP.HCM,tiến sĩ Nguyễn Đức Nghĩa, Phó Giám đốc ĐHQG TP.HCM dự báo tỉ lệ trúng tuyển ảo càng khó lường hơn so với đợt xét tuyển đầu tiên.  Thậm chí, nguồn thí sinh đã giảm rất nhiều, có thể khẳng định là nguồn thí sinh ở mức điểm khoảng trên 23 điểm đã... cạn kiệt.

Ông Huỳnh Thanh Hùng, Phó hiệu trưởng Trường ĐH Nông lâm TP.HCM, thì bình luận rằng bất đắc dĩ mới phải xét tuyển bổ sung.

Tuy nhiên, nếu các trường tuyển không đủ chỉ tiêu thì phải chịu, chứ hạ điểm trúng tuyển là không công bằng.

“Điểm đầu vào là một trong những điều kiện nâng cao chất lượng, nhưng cũng là quyền lợi của thí sinh. Đáng lẽ em đó đã trúng tuyển vào trường với số điểm đó nhưng bị rớt phải qua trường khác, bây giờ lại có những người vào được trường đó với số điểm bằng số điểm của mình".

Quang cảnh vắng vẻ tại khu vực nhận hồ sơ đăng ký xét tuyển bổ sung của Trường ĐH Sư phạm TP.HCM sáng ngày 23/8 (Ảnh Đinh Quang Tuấn)

Học đại học để làm gì?

Ông Hùng cho rằng điểm chuẩn đào vào chỉ góp phần chứ không quyết định chất lượng đào tạo.

“Chất lượng đào tạo liên quan đội ngữ cán bộ giảng viên, cơ sở vật chất, công tác quản trị của nhà trường.

Trước lý do năm nay các trường thiếu nguồn tuyển vì thí sinh dè dặt với hiện tượng thất nghiệp, ông Hùng lý giải: "Xã hội nào cũng có người thất nghiệp. Chẳng hạn, học xong chỉ muốn ở thành phố, nơi có điều kiện thuận lợi chứ không muốn về tỉnh lẻ, vùng sâu vùng xa. Không chấp nhận mức lương mà doanh nghiệp, cá nhân có thể trả…. Vậy là thất nghiệp.

Học ngành này ra làm nghề khác là bình thường. Khi đã được trang bị kiến thức, như ở bậc đại học, thì sự thích nghi đa phần là cao hơn đối với những người không được đào tạo".

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Kim Hồng, Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm TP.HCM nói:“Tình trạng sinh viên tốt nghiệp không có việc làm, hay không có việc làm đúng ngành nghề, học ngành này làm nghề khác thì trên thế giới vẫn diễn ra. Chỉ một số ngành chuyên sâu như bác sĩ, kỹ sư chế tạo máy thì mới bắt buộc phải làm đúng ngành nghề".

Tuy nhiên, ông Hồng cũng phân tích về tính 2 mặt của việc học đại học mà không nhất thiết phải làm đúng nghề: "Việc học sẽ góp phần nâng cao văn hóa của người học, nhưng phí phạm thời gian và tiền bạc".

Cách nào giải "ảo"?

Vị hiệu trưởng của trường đào tạo "máy cái" ở TP.HCM cho hay:

“Nếu hạ điểm chuẩn, rõ ràng nguyện vọng của một số thí sinh không trúng tuyển đợt đầu đã không được thỏa mãn. Nhưng thực hiện phương án nào thì trong quá trình triển khai cũng có điểm tốt hay hạn chế".

Do đó, giải pháp chống "ảo" tốt nhất là các trường phải cạnh tranh với nhau bằng chất lượng. Yếu tố thu hút người học quan trọng khác nữa là ngành nghề đó có đáp ứng được nhu cầu của xã hội hay không.

Theo ông Hồng, bài học rút ra ở mùa tuyển sinh năm nay là phải làm tốt hơn công tác dự báo.

"Các cơ quan chức năng cần đưa ra dự báo nghề nghiệp để thấy xu hướng trong vòng 10 năm tới. Bộ GD-ĐT căn cứ dự báo này để can thiệp trực tiếp vào các trường hay cảnh báo để thí sinh biết và lựa chọn, các trường cân nhắc đào tạo”.

Cùng góc nhìn "không có giải pháp tuyển sinh nào hoàn hảo tuyệt đối", tiến sĩ Nguyễn Đức Nghĩa cho rằng nếu như còn tiếp tục sử dụng kết quả của kỳ thi THPT quốc gia trong những năm tới, có lẽ đã đến lúc các trường ĐH phải chấp nhận tình trạng trúng tuyển ảo, khả năng gọi nhập học thiếu chỉ tiêu trong lần xét tuyển đầu tiên và phải gọi nhập học nhiều lần trong năm (Tuy nhiên, việc gọi học nhiều lần trong năm thì chưa thể làm được do chất lượng đề thi chưa cho phép).

Còn bà Nguyễn Thị Kim Phụng cho rằng tuyển sinh chỉ là một công đoạn đầu của quá trình đào tạo, nhằm đảm bảo chất lượng đầu vào và là điều kiện cần để có chất lượng đầu ra.  Để tránh tình trạng cả trường học lẫn thí sinh đều thấp thỏm chờ đợi kết quả tuyển sinh, các trường cần xác định rõ nâng cao chất lượng đào tạo là mục tiêu phấn đấu liên tục. Bộ GD-ĐT khuyến cáo, để nâng cao chất lượng một trong những biện pháp là phải hạn chế tối đa việc tăng qui mô

Ngân Anh – Lê Huyền

"Hệ lụy mở trường tràn lan"

Trò chuyện về hiện trạng nơi nơi xét tuyển bổ sung như hiện nay, bà Bùi Trân Phượng, Hiệu trưởng Trường ĐH Hoa Sen cho biết: “Giảng viên trường tôi nói có một căn cứ lý thuyết cho cách làm của Bộ GD-ĐT, chứ không phải tùy tiện”.

Xét tuyển bổ sung - tình nguyện viên đông hơn thí sinh (Ảnh Đinh Quang Tuấn)

Lý thuyết này, theo bà Phượng, là Bộ muốn xử lý trên số đông.“Năm ngoái, khi có mọi thông tin, thí sinh sẽ biết được ngày nào, có bao nhiêu người nộp đơn vào đâu. Do đó, thí sinh tìm và lấy giải pháp nào có lợi cho mình. Hiện tượng hỗn loạn ngày cuối là do thí sinh có quá nhiều thông tin.

Năm nay, Bộ cũng thay đổi với căn cứ lý thuyết là để thí sinh có ít thông tin, chọn lựa được hạn chế với mong muốn giảm hỗn loạn. Đó là mong muốn  của người quản lý”.

Tuy nhiên, bà Phượng cho rằng có yếu tố khác xuất hiện mà Bộ chưa nắm kịp thời. Đó là tình trạng trường đại học mở tràn lan, cung cao hơn cầu.

Người đi học dè dặt hơn: Phụ huynh có tiền thì muốn cho con ăn học đàng hoàng, phụ huynh ở nông thôn không có tiền thấy cảnh tấm bằng tốt nghiệp vẫn không thể xin việc sẽ đắn đo.

Bà Phượng nhìn nhận “Bây giờ là lúc ngành giáo dục trả giá cho những sai lầm trước đây. Tất nhiên đây không phải là lỗi của những người đặt ra quy định tuyển sinh năm nay".

Những sai lầm trước đây là vấn đề trường đại học mở ra tràn làn, số lượng thừa, chất lượng kém. Người học bắt đầu rút kinh nghiệm vì bỏ tiền bạc, thời gian, tuổi trẻ học đại học không phải là con đường chắc chắn an toàn, mà họ có nhiều con đường khác.

“Đây là lần đầu tiên thực trạng cung lớn hơn cầu được thể hiện rất rõ. Cũng là hệ lụy của nhiều năm trước tích lũy lại, chứ không nhất thời xuất hiện”– bà Phượng nhận định.

Phân tích của bà Phượng được Bộ GD-ĐT lý giải ngay sau khi xuất hiện câu hỏi "Thí sinh đã đi đâu" lúc các trường kết thúc tuyển đợt 1.

Bà Nguyễn Thị Kim Phụng, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học giải thích: Trong những năm gần đây số lượng thí sinh đăng ký thi/xét tuyển vào đại học tương đối ổn định trong khi chỉ tiêu tuyển sinh của các trường ngày càng tăng làm nguồn tuyển giảm đi. Các trường khi xác định chỉ tiêu cũng chưa dựa vào thực tế nhu cầu học của xã hội, chưa dựa trên cơ sở phân tích, đánh giá nhu cầu sử dụng của thị trường lao động đối với ngành nghề đào tạo… mà chủ yếu dựa vào năng lực đào tạo tối đa của mình và kinh nghiệm tuyển sinh của năm trước.

"Bất đắc dĩ mới phải tuyển bổ sung"

Về đợt tuyển bổ sung sắp tới, trong bài viết trên báoTuổi TrẻTP.HCM,tiến sĩ Nguyễn Đức Nghĩa, Phó Giám đốc ĐHQG TP.HCM dự báo tỉ lệ trúng tuyển ảo càng khó lường hơn so với đợt xét tuyển đầu tiên.  Thậm chí, nguồn thí sinh đã giảm rất nhiều, có thể khẳng định là nguồn thí sinh ở mức điểm khoảng trên 23 điểm đã... cạn kiệt.

Ông Huỳnh Thanh Hùng, Phó hiệu trưởng Trường ĐH Nông lâm TP.HCM, thì bình luận rằng bất đắc dĩ mới phải xét tuyển bổ sung.

Tuy nhiên, nếu các trường tuyển không đủ chỉ tiêu thì phải chịu, chứ hạ điểm trúng tuyển là không công bằng.

“Điểm đầu vào là một trong những điều kiện nâng cao chất lượng, nhưng cũng là quyền lợi của thí sinh. Đáng lẽ em đó đã trúng tuyển vào trường với số điểm đó nhưng bị rớt phải qua trường khác, bây giờ lại có những người vào được trường đó với số điểm bằng số điểm của mình".

Quang cảnh vắng vẻ tại khu vực nhận hồ sơ đăng ký xét tuyển bổ sung của Trường ĐH Sư phạm TP.HCM sáng ngày 23/8 (Ảnh Đinh Quang Tuấn)

Học đại học để làm gì?

Ông Hùng cho rằng điểm chuẩn đào vào chỉ góp phần chứ không quyết định chất lượng đào tạo.

“Chất lượng đào tạo liên quan đội ngữ cán bộ giảng viên, cơ sở vật chất, công tác quản trị của nhà trường.

Trước lý do năm nay các trường thiếu nguồn tuyển vì thí sinh dè dặt với hiện tượng thất nghiệp, ông Hùng lý giải: "Xã hội nào cũng có người thất nghiệp. Chẳng hạn, học xong chỉ muốn ở thành phố, nơi có điều kiện thuận lợi chứ không muốn về tỉnh lẻ, vùng sâu vùng xa. Không chấp nhận mức lương mà doanh nghiệp, cá nhân có thể trả…. Vậy là thất nghiệp.

Học ngành này ra làm nghề khác là bình thường. Khi đã được trang bị kiến thức, như ở bậc đại học, thì sự thích nghi đa phần là cao hơn đối với những người không được đào tạo".

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Kim Hồng, Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm TP.HCM nói:“Tình trạng sinh viên tốt nghiệp không có việc làm, hay không có việc làm đúng ngành nghề, học ngành này làm nghề khác thì trên thế giới vẫn diễn ra. Chỉ một số ngành chuyên sâu như bác sĩ, kỹ sư chế tạo máy thì mới bắt buộc phải làm đúng ngành nghề".

Tuy nhiên, ông Hồng cũng phân tích về tính 2 mặt của việc học đại học mà không nhất thiết phải làm đúng nghề: "Việc học sẽ góp phần nâng cao văn hóa của người học, nhưng phí phạm thời gian và tiền bạc".

Cách nào giải "ảo"?

Vị hiệu trưởng của trường đào tạo "máy cái" ở TP.HCM cho hay:

“Nếu hạ điểm chuẩn, rõ ràng nguyện vọng của một số thí sinh không trúng tuyển đợt đầu đã không được thỏa mãn. Nhưng thực hiện phương án nào thì trong quá trình triển khai cũng có điểm tốt hay hạn chế".

Do đó, giải pháp chống "ảo" tốt nhất là các trường phải cạnh tranh với nhau bằng chất lượng. Yếu tố thu hút người học quan trọng khác nữa là ngành nghề đó có đáp ứng được nhu cầu của xã hội hay không.

Theo ông Hồng, bài học rút ra ở mùa tuyển sinh năm nay là phải làm tốt hơn công tác dự báo.

"Các cơ quan chức năng cần đưa ra dự báo nghề nghiệp để thấy xu hướng trong vòng 10 năm tới. Bộ GD-ĐT căn cứ dự báo này để can thiệp trực tiếp vào các trường hay cảnh báo để thí sinh biết và lựa chọn, các trường cân nhắc đào tạo”.

Cùng góc nhìn "không có giải pháp tuyển sinh nào hoàn hảo tuyệt đối", tiến sĩ Nguyễn Đức Nghĩa cho rằng nếu như còn tiếp tục sử dụng kết quả của kỳ thi THPT quốc gia trong những năm tới, có lẽ đã đến lúc các trường ĐH phải chấp nhận tình trạng trúng tuyển ảo, khả năng gọi nhập học thiếu chỉ tiêu trong lần xét tuyển đầu tiên và phải gọi nhập học nhiều lần trong năm (Tuy nhiên, việc gọi học nhiều lần trong năm thì chưa thể làm được do chất lượng đề thi chưa cho phép).

Còn bà Nguyễn Thị Kim Phụng cho rằng tuyển sinh chỉ là một công đoạn đầu của quá trình đào tạo, nhằm đảm bảo chất lượng đầu vào và là điều kiện cần để có chất lượng đầu ra.  Để tránh tình trạng cả trường học lẫn thí sinh đều thấp thỏm chờ đợi kết quả tuyển sinh, các trường cần xác định rõ nâng cao chất lượng đào tạo là mục tiêu phấn đấu liên tục. Bộ GD-ĐT khuyến cáo, để nâng cao chất lượng một trong những biện pháp là phải hạn chế tối đa việc tăng qui mô

Ngân Anh – Lê Huyền